Το τραγούδι της κόλασης

Ο Κήπος των Επίγειων Απολαύσεων του Ιερώνυμου Μπος (ο τελευταίος ζωγράφος του Μεσαίωνα) είναι ένας από τους πιο αναγνωρίσιμους (και τρομακτικούς) πίνακες της Αναγέννησης. Υπολογίζεται ότι το σπουδαίο αυτό τρίπτυχο δημιουργήθηκε μεταξύ του 1490 και του 1510, σε μια εποχή που ο Bosch ήταν στο απόγειο της καλλιτεχνικής του καριέρας. Εδώ η τραγωδία της ανθρώπινης ύπαρξης εκφράζεται με εντυπωσιακό τρόπο. Το όλο θέμα είναι μια τρελή πανδαισία χρωμάτων και κίνησης. Υπάρχει ένα τεράστιο πλήθος λεπτομερειών, τρομακτικών εικόνων και αντιθέσεων, που είναι αδύνατο να εξετασθούν όλες ταυτόχρονα.

Το τρίτο μέρος είναι μια απεικόνιση της κόλασης και της καταδίκης, γεμάτο διαβόλους και δαίμονες να βασανίζουν με φρικτούς τρόπους τα θύματά τους. Εδώ έχουμε ένα πραγματικά κολασμένο τοπίο που απεικονίζει με παραστατικό τρόπο τα βάσανα των κολασμένων. Οι άνθρωποι τιμωρούνται ανάλογα με τις αμαρτίες τους: οι λαίμαργοι καταδικασμένοι σε αιώνιο εμετό ή αποβάλλονται από το διάβολο που έχει το κεφάλι ενός πουλιού. Ένας άνδρας (πιθανώς μουσικός στη ζωή του) έχει διεισδύσει το σώμα του από τις χορδές μιας άρπας, ενώ σε έναν άλλο ένα φλάουτο εισάγεται στον πρωκτό του. Υπάρχει μια εκπληκτική ποικιλία από δαίμονες και τέρατα κάθε δυνατής περιγραφής, όντα κάθε εφιάλτη. από κάθε περιγραφή, κάθε ένα από τα πράγματα του εφιάλτη. Ωστόσο, το πιο τρομακτικό από όλα τα τέρατα στην κόλαση είναι ο Άνθρωπος Δέντρο που βρίσκεται στο κέντρο του πίνακα. Το σώμα του αποτελείται από ένα κορμό σε σήψη, ο οποίος είναι διάτρητος από αιχμηρά κλαδιά. Ο Άνθρωπος Δέντρο φαίνεται να ατενίζει έξω από τον πίνακα, τον θεατή, με μια παράξενη νοσταλγική έκφραση. Ενδεχομένως, ο Άνθρωπος Δέντρο να είναι ο ίδιος ο Μπος που παρατηρεί πένθιμα το θέαμα της πτώσης της ανθρωπότητας.

 

Αλλά κάπου στη μέση όλης αυτής της εικονικής φρίκης, μπορεί κανείς να διακρίνει μια παρτιτούρα που είναι τυπωμένη πάνω στα οπίσθια ενός “αμαρτωλού”. Ο κόσμος της τέχνης για κάποιο λόγο αγνόησε αυτή η παράξενη λεπτομέρεια, μέχρι που μια blogger, η Amelia, παρατήρησε τη μελωδία και αποφάσισε ότι άξιζε τον κόπο να την παίξει και να την ηχογραφήσει (https://www.youtube.com/watch?v=qPA4OW2FjFg).

Νομίζω πως το τραγούδι της κολάσεως του 21ου αιώνα είναι ο ήχος από τις βόμβες λευκού φωσφόρου με τις οποίες οι ισραηλινοί βομβαρδίζουν τις κατοικημένες περιοχές της Γάζας.

«Ο λευκός φωσφόρος είναι μια εξαιρετικά τοξική ουσία και η έκθεση σε αυτήν μπορεί να οδηγήσεις στο θάνατο. Μπορεί να προκαλέσει πολύ σοβαρά εγκαύματα και βλάβες στο ήπαρ, την καρδιά και τα νεφρά. Η χρήση του δεν είναι απαγορευμένη από καμία διεθνή συνθήκη. Ωστόσο το Πρωτόκολλο III της σύμβασης της Γενεύης του 1980 για τα συμβατικά όπλα απαγορεύει τη χρήση του εναντίον πληθυσμών ή στρατιωτικών δυνάμεων που βρίσκονται κοντά στον άμαχο πληθυσμό. Η χρήση αυτών των βομβών κατά προσωπικού απαγορεύεται από το τρίτο πρωτόκολλο της Χάρτας περί των Συμβατικών Όπλων που υπεγράφη στη Γενεύη το 1980. Η χρήση τους επιφέρει εγκαύματα στο δέρμα τα οποία φθάνουν μέχρι τα οστά. Ο λευκός φώσφορος εάν επικαθίσει σε ρούχα ή στο δέρμα, συνεχίζει να καίει ανεξέλεγκτα και μπορεί να αποβεί μοιραίος για τον άνθρωπο, ο οποίος πεθαίνει με φρικτά εγκαύματα».

Για άλλη μια φορά ο μεγάλος ζωγράφος που έζησε στο μεταίχμιο δυο εποχών εκφράζει όσο κανείς την εποχή μας. Ο κόσμος του έχει πολλά κοινά με τον δικό μας. Ο κόσμος στις αρχές του 21ου αιώνα είναι ένας κόσμος βίας και χάους. Είναι ο κόσμος της 11ης Σεπτεμβρίου και της εισβολής στο Ιράκ και το Αφγανιστάν· είναι ο κόσμος της «τελικής λύσης», είναι ο κόσμος που μολύνει τον εγκέφαλο των παιδιών με τον μολυσματικό ιό του μίσους.  

Το εφιαλτικό όραμα του Μπος δεν είναι τόσο μακριά μας. Από τις εικόνες της τηλεόρασης μπορούμε να δούμε κάθε βράδυ το ίδιο τρομακτικές εικόνες. Όμως, αυτή η τραγική καθημερινότητα δεν βρίσκει πραγματική έκφραση στη σύγχρονη τέχνη. Η εποχή μας χρειάζεται τον δικό της Ιερώνυμο Μπος, για να δει στο κάτοπτρό του ποιο είναι το πραγματικό της πρόσωπο.

ΠΗΓΕΣ:

1. Ηλέκτρα Λιαρμακοπούλου, Το τραγούδι της κολάσεως κρυμμένο σε έναν πίνακα 528 χρονών

2. Alfavita

3. Alan Woods, Ο Ιερώνυμος Μπος και η τέχνη της θανάσιμης αγωνίας του φεουδαλισμού

Στον @Contrabbando (Πάνο Οικονόμου)

Πέθανε από έρωτα

…μονάχα όταν τα χέρια μου σε χάνουν,
η πονεμένη φαντασία μου σε κερδίζει.
(Ντ. Χριστιανόπουλος)

Βγήκε έξω να κάνει ένα τσιγάρο. Δεν τον χώραγε ο τόπος. Χέστηκε για τις συμβουλές του γιατρού. Είχε ώρα μπροστά του.

Έσκυψε με δυσκολία και άφησε τα κλειδιά του σπιτιού κάτω απ’ το χαλάκι της εξώπορτας μαζί μ’ ένα γράμμα. Μετά τα βήματά του τον έφεραν στον κουρέα της γειτονιάς. Άντε και γαμπρός, κύριε Αρτέμη, του ευχήθηκε ο κουρέας και αμέσως δαγκώθηκε.

Το ’χε πάρει απόφαση. Όταν έχασε τη δουλειά του, δεν τον πείραξε. Ούτε σκοτίστηκε που η σύνταξη δεν φτούραγε για ολόκληρο τον μήνα. Ούτε έσκασε όταν του κλέψανε το σπίτι. Ούτε τα ’βαψε μαύρα άμα χάλασε για πάντα η υγεία του. Απεδόθη κι αυτό, έλεγε φιλοσοφώντας κάθε φορά, έτσι για να παρηγοριέται. Μετά… έμεινε μισός. Απεδόθη κι αυτή. Μαγκούφη και ιδιότροπο, τον έλεγαν. Περισσότερο τον πείραξε που δεν τήρησε την υπόσχεσή του.

Δεν κοίταξε πίσω του.

Ο περίπατος στο βουνό τον αναζωογόνησε. Αποκαμωμένος άραξε σ’ ένα παγκάκι. Η μέρα ζεστή. Ανοιξιάτικη. Άπληστο το φως πότιζε το κορμί του. Έκλεισε γαληνεμένος τα μάτια και σε μια στιγμή, ασυναίσθητα, άπλωσε το χέρι. Αφυπνίστηκε από ένα ελαφρύ τσίμπημα. Ένα άλικο τριαντάφυλλο με χυμώδη ροδοπέταλα. Το ’ξερε! Μια ζωή αυτό ήταν το σύνθημά τους. Αναθάρρεψε. Λύθηκε η γλώσσα του. Μίλησαν για τα παλιά, τα χιλιοειπωμένα, τα δικά τους. Αυτή τη φορά με κάποιες παραλλαγές. Είπαν να τα ιστορήσουν κάπως αόριστα, λες και όλα τούτα συνέβησαν σε ξένους.

Κουβέντα στη κουβέντα, κάπνισαν ολόκληρο το πακέτο. Μια κ’ έξω.

Στο τέλος τη ρώτησε για το καινούργιο σπίτι, αν είναι στενάχωρο, αν έχει υγρασία, αν χρειάζεται μερεμέτια. Τα γνωστά. Τα χέρια του έπιαναν.

Όλα καλά, του είπε. Μην σκοτίζεσαι! Μόνο… αυτές οι αϋπνίες.

Χαμογέλασε. Και μένα, της είπε, ύπνος δεν μου κολλάει.

Να ειδοποιήσεις το παιδί, τον συμβούλεψε εκείνη. Θα ανησυχήσει όσο να ’ναι...

Κούνησε συγκαταβατικά την κεφαλή του.

Πού ακούστηκε! του είπε. Η νύφη να κλέβει τον γαμπρό…

Γέλασαν με την ψυχή τους.

Σε καλό μας! του έκανε στο τέλος.

Λέγανε ιστορίες, μέχρι που έσκασε μύτη το φεγγάρι πάνω απ’ τον Υμηττό.

Έβαλε ψύχρα κι αυτή δεν είχε πάρει ούτε μια ζακέτα μαζί της. Ένιωσε την σάρκινη ανάσα της στην πληγή του, ένιωσε το τρέμουλο του ποδιού της στο δικό του. Ένα χέρι πάνω στον ώμο του.

Διψώ! του είπε.

Έβγαλε απ’ τη μέσα τσέπη του σακακιού του ένα φλασκί. Ήπιαν μια γουλιά κρασί και με το υπόλοιπο ράντισε το χώμα.

Τη νανούρισε μ’ έναν -  αγαπημένο απ’ τα παλιά - σκοπό στη φυσαρμόνικα. Ήταν το παρασύνθημα – μαρς για ύπνο - που μόνον οι δυο τους γνώριζαν.

Τον έκλεισε στην αγκαλιά της, έγειραν στο πλάι σαν τα βρέφη στην κούνια τους, και αποκοιμήθηκαν.

(Δ.Χ.)

Μπορεί επιτέλους η βαθμολόγηση της Ν. Γλώσσας στις Πανελλαδικές να γίνει ακριβοδίκαιη;

Φιλόλογοι της διαδικτυακής κοινότητας agathi.pbworks.com

Ο βαθμός της «Έκθεσης» στις Πανελλήνιες είναι ο άγνωστος  χ μιας πολύ κρίσιμης διαδικασίας.  Είναι εκείνος που συχνά ανατρέπει  προσδοκίες αλλά και χρόνιες αξιολογήσεις, που αποκαλύπτει αλλοπρόσαλλες κρίσεις, που αφήνει πίκρα, θυμό κι απορίες, σε υποψηφίους, γιατί δεν καταλαβαίνουν σε τι απέτυχαν, σε γονιούς, γιατί δεν καταλαβαίνουν πώς διαψεύστηκαν, σε δασκάλους,  γιατί  δεν καταλαβαίνουν τι δεν δίδαξαν σωστά.  Το Γλωσσικό μάθημα – όσο σπουδαίο κι αν είναι δυνητικά - είναι υπόλογο: δεν είναι μετρήσιμο αντικειμενικά  παρ’ εκτός κι αν ευτελιστεί σε μια φόρμα τυποποιημένων απαντήσεων κλειστού τύπου. Οπότε καλύτερα να εξαιρεθεί από τον διαγωνισμό επιλογής φοιτητών.

Εκτός κι αν δεν είναι το μάθημα υπόλογο αλλά ο τρόπος της βαθμολόγησής του. Αν αυτός  αλλάξει μεθοδικά, δεν χρειάζεται να θυσιαστεί  ένας πολύτιμος δείκτης  της γλωσσικής και πνευματικής ωριμότητας του υποψηφίου. Συγκεκριμένα, κι από τα πιο απλά στα πιο σύνθετα: