To μέλλον τελείωσε, το ξόδεψαν άλλοι

http://news.kathimerini.gr/4dcgi/_w_articles_columns_2_29/11/2009_381078

ΚΡΙΤΗΡΙΟ ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗΣ ΣΤΗ Ν. ΓΛΩΣΣΑ ΤΗΣ Γ' ΛΥΚΕΙΟΥ ΑΠΟ ΤΟ ΒΙΒΛΙΟ "ΤΡΑΠΕΖΑ ΘΕΜΑΤΩΝ ΓΙΑ ΟΛΟ ΤΟ ΛΥΚΕΙΟ" ΤΩΝ ΣΠΥΡΟΥ ΓΙΑΝΝΑΚΟΠΟΥΛΟΥ ΚΑΙ ΔΗΜΗΤΡΗ ΧΡΙΣΤΟΠΟΥΛΟΥ, εκδ. ΠΑΤΑΚΗ

Διαπραγματευόμενοι την οροθετική γραμμή

Όσο αποδεκτό είναι να ιεραρχούμε τα σχολικά ιδρύματα ανάλογα με τις επιδόσεις τους, τόσο καταστροφικό είναι να καταστήσουμε το σχολείο ένα εργοστάσιο παραγωγής πελατών κι όχι ελεύθερων ανθρώπων. Οι επιχειρήσεις που καραδοκούν με επιμονή κυνηγού τις ελλείψεις της δημόσιας εκπαίδευσης – κι ο Θεός ξέρει πόσο πολλές είναι – κάνουν τη δουλειά τους. Όμως η αποστολή του Κράτους είναι να διαφυλάξει για το παιδί ένα χώρο ελεύθερο από κάθε θρησκευτική, ιδεολογική ή εμπορική επιρροή έτσι που να προσφέρει στους πάντες, αδιακρίτως, μια ποιοτική μόρφωση.

Οι χώρες μας έχουν άμεση ανάγκη από μια μεγάλη μεταρρύθμιση στον τομέα της εκπαίδευσης η οποία, υπερμεγέθης και πολυέξοδη, παράγει τόσο άγνοια όσο και γνώση, τόσο ανισότητες όσο και επιτυχία. Όμως αυτή τη μεταρρύθμιση δε θα μας την εξασφαλίσει ο ιδιωτικός τομέας, όποιες κι αν είναι οι προτεινόμενες μέθοδοι, όπως η διδασκαλία κατ’ οίκον, το επίδομα εκπαίδευσης, η αγορά κάποιων ειδικών υπηρεσιών από την οικογένεια ή το just in time open learning, η ανοιχτή εκπαίδευση την κατάλληλη ώρα όπου μαθαίνει κανείς όλα τα πράγματα που πρέπει να ξέρει σε μια συγκεκριμένη στιγμή. Το σχολείο δεν είναι μια επιχείρηση μινιατούρα μήτε οι μαθητές του λυκείου επαγγελματικό σώμα, αν επάγγελμα σημαίνει αμειβόμενη δραστηριότητα. Το σχολείο δεν υπόκειται σε κριτήρια κέρδους αλλά απόδοσης και διάδοσης γνώσεων. Έστω κι αν αποτελεί τόπο χρήσιμων γνώσεων που θα αποφέρουν αργότερα χρηματικό κέρδος, οφείλει να συνεχίσει να προσφέρει δωρεάν τη γνώση που συνδέεται με την προσωπική τελείωση.

Για ποιο λόγο να μαθαίνει κανείς μουσική, φιλοσοφία, ζωγραφική, νεκρές γλώσσες, αν πρόκειται να γίνει αργότερα μηχανικός, χρηματομεσίτης ή αστροναύτης; Επειδή έτσι από την παιδική μας ηλικία μάς ξεκλειδώνονται κάποιες πόρτες που, όταν θα μεγαλώσουμε, θα αποφασίσουμε μόνοι μας αν θα τις ανοίξουμε ή αν θα τις αφήσουμε κλειστές. επειδή έτσι προσφέρεται στον καθένα η απίστευτη δυνατότητα να ξεφύγει από τη μονοτονία της μιας και μόνης επαγγελματικής δραστηριότητας, του ενός και μόνου προφίλ, προπάντων όταν είχε την τύχη να μυηθεί από έναν καθηγητή πάνω από τα κοινά μέτρα. Ο κόσμος είναι πιο πλούσιος από τη μικρή μου ύπαρξη, υπάρχουν και άλλες υπέροχες, ασυνήθιστες πραγματικότητες που θα τις εγκαταλείψω: ιδού το μήνυμα του σχολείου που μας δίνει ένα διπλό μάθημα ταπεινότητας και περιέργειας. Το σχολείο παραμένει μια πολυτέλεια στις ωφελιμιστικές κοινωνίες μας, επειδή συντηρεί το πνεύμα της φιλομάθειας, της ενασχόλησης με τη μελέτη που δεν «χρησιμεύει» σε τίποτα. Εξ ου και το μίσος που γεννά σε εκείνους που θέλουν να το προσαρμόσουν στις απαιτήσεις της αγοράς ή ορισμένων ιδιωτών.

Επιβάλλεται, λοιπόν, να το καταστήσουμε ιερό, να το προστατεύσουμε από τον κίνδυνο να καταποντιστεί μέσα σε μια «φιλελεύθερη» - με την κακή έννοια του όρου – κοινωνία, να αλωθεί από τα ιδιωτικά συμφέροντα, τους διαφημιστικούς ιούς και γενικά από την ομοιομορφία, την αμνησία, τη βλακεία, που είναι οι μάστιγες της δημοκρατίας των μαζών. Το όριο ανάμεσα στο εμπορικό και το μη-εμπορικό πρέπει να προσδιορίζεται και να επαναπροδιορίζεται ακατάπαυστα με συλλογικές και τεκμηριωμένες αποφάσεις.

Εναπόκειται στην κάθε γενιά να αποφασίσει αν θα βγάλει στον πλειστηριασμό αυτούς τους συμβολικούς χώρους, αυτά τα εχέγγυα της κοινωνικής συνοχής που είναι η δικαιοσύνη, η δημόσια διοίκηση, ο πολιτισμός, η οικολογία, η εκπαίδευση, οι δημόσιες υπηρεσίες, η κάθε γενιά θα μετακινήσει τον κέρσορα ανάλογα με τις επιθυμίες της, θα αποφασίσει για τα ρίσκα που είναι διατεθειμένη να αναλάβει, για τις απαγορεύσεις που θα διατηρήσει, για την αντίσταση που θα προβάλει στις παράλογες απαιτήσεις ατόμων ή λόμπι. Ούτε λίγο ούτε πολύ, αυτό που διακυβεύεται είναι η ποικιλομορφία της ζωής μας.

Πασκάλ Μπρυκνέρ, Η μιζέρια του πλούτου, σσ. 197-201

Θέματα:

Α. Να συντάξετε την περίληψη του κειμένου (100 λέξεις).

Β1. α. «… η ομοιομορφία, η αμνησία, η βλακεία είναι οι μάστιγες της δημοκρατίας των μαζών»: να σχολιάσετε σε μία παράγραφο το περιεχόμενο της παραπάνω διαπίστωσης.

β. Τι εννοεί ο Μπρυκνέρ με τη φράση: «Το σχολείο δεν υπόκειται σε κριτήρια κέρδους αλλά απόδοσης και διάδοσης γνώσεων».

Β2. Να πλαγιοτιτλοφορήσετε τις παραγράφους του κειμένου.

Β3. Να επισημάνετε τη δομή και τον τρόπο ανάπτυξης της 3ης §.

Β4. Να γράψετε από ένα συνώνυμο για τις λέξεις: τελείωση, αλωθεί, ακατάπαυστα.

Γ. Ως τελειόφοιτοι, έχετε διαπιστώσει πως οι περισσότεροι μαθητές στις τελευταίες λυκειακές τάξεις αδιαφορούν για τα μαθήματα που δε θα τους φανούν «χρήσιμα» στις εξετάσεις. Στα πλαίσια μιας σχολικής εκδήλωσης εκφωνείτε μια ομιλία, στην οποία διερευνάτε τις αιτίες και τις συνέπειες της χρησιμοθηρικής αντιμετώπισης της γνώσης από τους νέους και προτείνετε συγκεκριμένες λύσεις, ώστε η γνώση να μην αντιμετωπίζεται ωφελιμιστικά.

[ΟΙ ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ ΤΟΥ ΚΡΙΤΗΡΙΟΥ ΒΡΙΣΚΟΝΤΑΙ ΣΤΟ ΒΙΒΛΙΟ ΤΩΝ ΕΚΔΟΣΕΩΝ  ΠΑΤΑΚΗ]

ΚΡΙΤΗΡΙΟ ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗΣ ΓΙΑ ΤΗ Γ΄ ΛΥΚΕΙΟΥ: "Ο ΝΕΟΣ ΔΙΚΤΥΑΚΟΣ ΛΟΓΟΣ" (από το υπό έκδοση βιβλίο "ΖΗΤΗΜΑΤΑ ΘΕΩΡΙΑΣ ΚΑΙ ΠΡΑΞΗΣ ΣΤΗ ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΗ ΓΛΩΣΣΑ"

Ο Νέος Δικτυακός Λόγος

«Ο κόσμος φτιάχτηκε για να καταλήξει σε ένα όμορφο βιβλίο». Όταν ο Mallarmé είπε αυτή τη φράση, δεν μπορούσε να υποπτευθεί πως, σε λιγότερο από έναν αιώνα, η ποιητική του παρομοίωση θα είχε μεταβληθεί σε συγκεκριμένη πραγματικότητα. Ο κόσμος έχει ήδη καταλήξει σε ένα βιβλίο, ένα βιβλίο απέραντο με δεκάδες εκατομμύρια αναγνώστες. Ένα βιβλίο που περιέχει οτιδήποτε δημιούργησε και δημιουργεί η ανθρωπότητα: κείμενα, εικόνες, ήχους - αλλά κυρίως, λόγο, γραπτό λόγο. Το μέγιστο ποσοστό του Internet είναι λέξεις. "Ο κόσμος φτιάχτηκε για να καταλήξει σε ένα βιβλίο" - η μεταφορά που έγινε προφητεία.

Όταν ο Sir Karl Popper χώριζε τον κόσμο σε τρία (Κόσμος Ι: των αντικειμένων στο χώρο, Κόσμος ΙΙ: ο υποκειμενικός, των σκέψεων και των βι-ωμάτων, Κόσμος ΙΙΙ: των δημιουργημάτων) δεν υποψιαζόταν ότι σε δύο δεκαετίες ο Κόσμος ΙΙΙ θα σελάγιζε πάνω από την ανθρωπότητα σαν δεύ-τερο σύμπαν. Περιέχει όλα αυτά που είχε περιγράψει ο φιλόσοφος: Επιστημονικές θεωρίες και ποιήματα, πίνακες ζωγραφικής και κοντσέρτα, ακόμα και ταπεινά χρηστικά εγχειρίδια, οδηγίες χρήσεως και χάρτες.

Φυσικά, σαν δεύτερο σύμπαν, το Διαδίκτυο περιέχει - όπως και το πρώτο - άφθονα σκουπίδια. Δεν θα κριθεί από αυτά - όπως δεν κρίνεται η ποίηση από τους κακούς στιχουργούς. Ο επαρκής αναγνώστης μαθαίνει να δικτυοδρομεί και να αποφεύγει την φλυαρία, την ρυπαρογραφία, την προπαγάνδα.

Αλλά το πιο ένδοξο πράγμα στο Internet είναι πως όλοι μπορούν να γράψουν σε αυτό το βιβλίο. Αντίθετα με τα μονόδρομα Μαζικά Μέσα (ακόμα και το βιβλίο είναι ένα από αυτά…) που μας μεταμορφώνουν σε δέκτες, στον Παγκόσμιο Ιστό ο καθένας μπορεί να είναι και πομπός. Έχει επέλθει μία νέα άνθιση του Λόγου, φυτρώνουν εκατοντάδες ατομικά έντυπα, εφημερίδες, βιβλία και περιοδικά των κυμάτων. Παλιά κλασικά κείμενα διασταυρώνονται με καινούργια, ανατρεπτικά. Οι κυβερνοποιητές είναι οι τροβαδούροι της νέας εποχής. Με το ηλεκτρονικό ταχυδρομείο ξανανθίζει η τέχνη της αλληλογραφίας.

Οι δικτυωμένοι υπολογιστές είναι η μεγαλύτερη επανάσταση στην ιστορία του ανθρώπινου πολιτισμού - πολύ πιο σημαντική από την εφεύ-ρεση της τυπογραφίας. Θα αλλάξουν (ήδη αλλάζουν) τον τρόπο που εργαζόμαστε, που επικοινωνούμε, που ζούμε. Ξέρω ότι πολλοί βλέπουν με δυσπιστία, ακόμα και με εχθρότητα αυτές τις αλλαγές. Αλλά ακόμα και αυτοί, δεν θα μπορούσαν να αρνηθούν την παρουσία του Νέου Δικτυακού Λόγου.

(Νίκος Δήμου, 1997)

Θέματα:
Α. Να γράψετε την περίληψη του κειμένου (100 λέξεις).

Β1. «Με το ηλεκτρονικό ταχυδρομείο ξανανθίζει η τέχνη της αλληλογραφίας»: να αναπτύξετε το περιεχόμενο της παραπάνω διαπίστωσης σε μία παράγραφο 80 λέξεων.

Β2. Με ποια συλλογιστική πορεία οργανώνεται η 4η § («Αλλά το πιο ένδοξο …αλληλογραφίας»); Να αιτιολογήσετε την απάντησή σας.
Β3. α. Να γράψετε από έναν πλαγιότιτλο για τις παραγράφους 1 και 3.
β. Ο συγγραφέας χρησιμοποιεί σε τρεις περιπτώσεις παρενθέσεις. Να εξηγήσετε τι ρόλο επιτελεί το συγκεκριμένο σημείο στίξης.

Β4. Ο συγγραφέας χρησιμοποιεί λέξεις/φράσεις με συνυποδηλωτική σημασία. Να βρείτε και να γράψετε στο τετράδιό σας 3 χαρακτηριστικές πε-ριπτώσεις.

Β5. Από το β’ συνθετικό των παρακάτω λέξεων να γράψετε μία νέα σύνθετη λέξη: δυσπιστία, υποπτευθεί, παρομοίωση, καταλήξει, προφητεία.

Β6. Να συμπληρώσετε τα κενά των παρακάτω προτάσεων με τις λέξεις που σας δίνονται, αφού τις βάλετε στον κατάλληλο τύπο: ανακαλύπτω, εφευρίσκω, αποκαλύπτω.
1) Οι αρχαιολόγοι ………. στα ερείπια του ναού σημαντικά ευρήματα.
2) Η πενικιλίνη ………. από τον Φλέμιγκ.
3) Μυστικούς λογαριασμούς ………. η έρευνα του εισαγγελέα.

Γ. Σε ένα άρθρο που προορίζεται για το ηλεκτρονικό περιοδικό του σχολείου σας να σημειώσετε τις αλλαγές που επιφέρει στο Λόγο η πληροφο-ρική επανάσταση και να επισημάνετε τα πλεονεκτήματα της ηλεκτρονικής γραφής.

ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ ΚΡΙΤΗΡΙΟΥ ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗΣ: "Ο ΝΕΟΣ ΔΙΚΤΥΑΚΟΣ ΛΟΓΟΣ"

Α. Το κείμενο αναφέρεται στην επίδραση του Διαδικτύου στο Λόγο. Αρχικά, ο συγγραφέας διαπιστώνει πως στην εποχή μας η εξέλιξη της πληροφορικής τεχνολογίας με την επινόηση του Διαδικτύου επαληθεύει το μεταφορικό λόγο του Μαλαρμέ και επιβεβαιώνει τη θεωρία του Πόπερ, εφόσον το Ίντερνετ σαν ένα μεγάλο βιβλίο περιέχει κάθε είδους κείμενα. Παραδέχεται πως το περιεχόμενό του δεν είναι πάντα ποιοτικό και ασφαλές, αλλά εξαρτάται από τον επιδέξιο χρήστη να αποφύγει τις κακοτοπιές του. Ωστόσο, η υπεροχή του βρίσκεται στη δυνατότητα που προσφέρει σε όλους να γίνουν δημιουργοί κειμένων. Τέλος, θεωρεί το ίντερνετ μια ρηξικέλευθη καινοτομία που μεταμορφώνει τη ζωή μας. (99 λέξεις)

Β1. Το ηλεκτρονικό ταχυδρομείο, ως εφεύρεση, ενισχύει την εμπιστοσύνη του ανθρώπου στο μέλλον. Όχι για τους λόγους που προβάλλουν οι «σέρφερ», ταχύτητα και αποτελεσματικότητα, αλλά για κάτι που ξεπερνά όλα αυτά και τα περικλείει. Στέλνοντας γραπτό μήνυμα στους φίλους σου ανανεώνεις ουσιαστικά κάτι που έμοιαζε από χρόνια χαμένο: την αλληλογραφία, τη γραπτή επικοινωνία. Τα e-mail δεν είναι παρά ένας νέος τρόπος γραπτής επικοινωνίας των ανθρώπων, προ-σαρμοσμένος στα νέα τεχνολογικά μέσα επικοινωνίας. Με αυτόν τον τρόπο ανατρέπεται η κινδυνολογία ότι τα ηλεκτρονικά μέσα καταργούν τη γραπτή επικοινωνία. Όσο κι αν αλλάζει ο κόσμος μας, η επικοινωνία θα βρίσκει τον τρόπο της. Ακόμη κι αν χρειαστούν σύνθετοι αποκωδικοποιητές, τα μηνύματα θα ανταλλάσσονται και θα φτάνουν στον προορισμό τους.

Β2. Οργανώνεται παραγωγικά. Προηγείται η αποδεικτέα θέση και έπεται η απόδειξη. Πορεία από το γενικό στο ειδικό.

Β3. α. § 1η: Ίντερνετ, ένας κόσμος κειμένων.

§ 3η: Αναγκαία η ικανότητα των χρηστών για την ασφαλή πλοήγηση στον κυβερνοχώρο.

β. Οι παρενθέσεις λειτουργούν συμπληρωματικά, επεξηγηματικά και βοηθούν το συγγραφέα να καταστήσει το κείμενο πιο προσιτό στον αναγνώστη.

Β4. ο Κόσμος ΙΙΙ θα σελάγιζε πάνω από την ανθρωπότητα, φυτρώνουν εκατοντάδες ατομικά έντυπα, το Διαδίκτυο περιέχει άφθονα σκουπίδια.

Β5. πιστοποίηση, οφθαλμίατρος, εξομοίωση, ληξιπρόθεσμος, διαφήμιση.

Β6. 1) ανακάλυψαν

2) εφευρέθηκε

3) αποκάλυψε

Γ. Ενδεικτικές απαντήσεις

Εισαγωγή:

Η ψηφιοποίηση της γραφής και η δημιουργία του ηλεκτρονικού κείμενου έχουν συγκριθεί με την εφεύρεση της τυπογραφίας. Άλλοι, πιο τολμηροί, θεωρούν την επανάσταση στην πληροφορική τεχνολογία μία εξέλιξη στα ανθρώπινα πράγματα πιο σημαντική από την εφεύρεση της τυπογραφίας και πιθανότατα σημαντικότερη από την εφεύρεση της ίδιας της γραφής. Τόσο σημαντική όσο η επινόηση της γλώσσας; Ίσως.

Α’ ζητούμενο

Ηλεκτρονικό κείμενο ονομάζουμε ένα κείμενο που έχει ψηφιοποιηθεί. Ας σημειωθεί ότι εκτός από κείμενα η νέα τεχνολογία επιτρέπει την ψηφιοποίηση του ήχου, της εικόνας και της οπτικο-ακουστικής κινούμενης εικόνας. Η παράλληλη αυτή ψηφιοποίηση επιτρέπει τη σύνδεση και ανάμιξη κειμένου, εικόνας και ήχου σε πολυμέσα. Τι χαρακτηριστικά έχει ένα ψηφιοποιημένο περιεχόμενο (content) και ειδικότερα ένα ηλεκτρονικό κείμενο;

1. Αποκτά απεριόριστη διάρκεια, δεν υπόκειται στην φθορά - γίνεται σχεδόν αιώνιο.

2. Αποθηκεύεται εύκολα σε πολύ περιορισμένο χώρο.

3. Με τη δυνατότητα αποθήκευσης και μεταφοράς των κειμένων αλλάζει η φύση των βιβλιοθηκών και των αρχείων. Βιβλία, περιοδικά, έγγραφα μπορεί να είναι αποθηκευμένα σε ηλεκτρονική μορφή μέσα σε κεντρικούς υπολογιστές και προσβάσιμα στον καθένα από το σπίτι, ή το γραφείο του. Το ίδιο ισχύει για τους μαθητές και τις σχολικές βιβλιοθήκες, για τους δικηγόρους και τη νομολογία, τους γιατρούς με την ιατρική βιβλιογραφία, και γενικά κάθε είδους πληροφορία ή τεκμηρίωση.

4. Τα ψηφιακά περιεχόμενα είναι εύκολα μεταδόσιμα μέσω των ηλεκτρονικών δικτύων. Ήδη το Διαδίκτυο (Internet) είναι η μεγαλύτερη βιβλιοθήκη του κόσμου. Μπορεί να βρει κανείς εκεί δωρεάν όλα τα κλασικά κείμενα καθώς και τα περισσότερα σύγχρονα. Επίσης είναι απλούστατη η μεταφορά ενός βιβλίου μέσω ηλεκτρονικής αλληλογραφίας.

5. Με τα ηλεκτρονικά ευρετήρια είναι ευχερέστατη η έρευνα και αναζήτηση στα ηλεκτρονικά κεί-μενα. Π. χ. ο "Θησαυρός της Ελληνικής Γλώσσας" περιέχει σε ένα CD-ROM όλα τα κείμενα της Ελληνικής γραμματείας μέχρι τον 4ο αιώνα μ. Χ. Μπορεί κανείς να αναζητήσει μία λέξη ή μία φράση: σε δευτερόλεπτα το πρόγραμμα ανεύρεσης διατρέχει εκατοντάδες χιλιάδες σελίδες και δίνει αλάνθαστα αποτελέσματα. Ένας ερευνητής θα χρειαζόταν μία ζωή.

6. Η ίδια ερευνητική δυνατότητα υπάρχει και στο Διαδίκτυο. Οι μηχανές αναζήτησης (search engines) μπορούν να διατρέξουν όλο το Internet για να βρουν μία λέξη ή ένα συνδυασμό λέξεων.

7. Ίσως η σημαντικότερη ιδιότητα των ηλεκτρονικών κειμένων είναι η δυνατότητά τους να δια-συνδέονται μεταξύ τους. Η δυνατότητα αυτή καθιερώνει ένα νέο είδος ανάγνωσης (και σκέψης) της νοηματικής (από περιεχόμενο σε περιεχόμενο) και όχι πια της σειριακής (από σελίδα σε σελίδα). Πρόκειται για το "Υπερκείμενο" (hypertext). Κάθε σημαντική λέξη ενός ηλεκτρονικού κειμένου μπορεί να είναι σύνδεσμος (link) με άλλα κείμενα, εικόνες ή ήχους. Μία αναφορά σε ένα βιβλίο με ένα κλικ μάς οδηγεί στο ίδιο το βιβλίο, η διαβάζοντας για μία σονάτα μπορούμε με ένα κλικ να την ακούσουμε.

8. Ο θρίαμβος του Υπερκειμένου είναι ο Παγκόσμιος Ιστός (World Wide Web - www). Στο Διαδί-κτυο, όλα παραπέμπουν σε όλα. Κανένα κείμενο δεν είναι απομονωμένο - όλα αποτελούν μέρος ενός απέραντου (και άπειρου) συνόλου.

Β’ ζητούμενο

Από την περιγραφή των χαρακτηριστικών που έχουν τα ηλεκτρονικά κείμενα γίνεται σαφές ότι αλλά-ζει εντελώς τόσο η φύση και η τεχνική της γραφής, όσο και η διαδικασία της ανάγνωσης:

 Για τη γραφή είναι ήδη γνωστό πόσο την επηρεάζει η χρήση ενός ηλεκτρονικού υπολογιστή. Η δυνατότητα μορφοποίησης του κειμένου, η άνετη και εύκολη επεξεργασία, η κοπή, επικόλληση, ανασύνθεση, μετατόπιση τμημάτων του κειμένου, το κινηματογραφικού τύπου μοντάζ των παραγράφων, η συσσώρευση παλίμψηστων γραφών και εκδοχών, η ενσωμάτωση άλλων κειμένων ή διακειμενικών αναφορών - όλα αυτά γίνονται ευχερή χάρη στις δυνατότητες που έχουν τα προγράμματα επεξεργασίας κειμένου.

 Άλλη μία δυνατότητα που δίνει η ηλεκτρονική τεχνολογία, είναι για βιβλία που είναι "ανοιχτά" (διαδραστικά) - έχουν δηλαδή πολλαπλές εκδοχές στην ανέλιξη της υπόθεσής τους και εξαρτώνται από την συμμετοχή του αναγνώστη.

 Επίσης, η αισθητική της γραφής έχει αλλάξει - με τη δυνατότητα του υπολογιστή να διαφορο-ποιεί τις γραμματοσειρές και την σελιδοποίηση κάθε γραπτού, να εισάγει εικόνες και σχέδια, διαγράμματα και χάρτες σε κάθε κείμενο. Ο κάθε χρήστης υπολογιστή γίνεται σχεδιαστής, επιμελητής, εκδότης, τυπογράφος και λιθογράφος. Όχι μόνο δεν έχουν δίκιο οι νοσταλγοί της παλιάς τυπογραφίας που θρηνούν την απώλεια της ομορφιάς στο βιβλίο - αλλά αντίθετα οι δυνατότητες αισθητικής παρέμβασης και δημιουργίας είναι σήμερα πολύ περισσότερες. Υπάρχουν ήδη πολλές ιστοσελίδες στο Διαδίκτυο που είναι, κυριολεκτικά, έργα τέχνης.

 Η δικτύωση της ηλεκτρονικής γραφής δίνει στον κάθε νέο συγγραφέα τη δυνατότητα δημοσιο-ποίησης της δουλειάς του σε ένα ευρύτατο κοινό, χωρίς να υποστεί την δαπάνη της έκδοσης. (Το αυτό ισχύει για κάθε δημιουργό - ζωγράφο, μουσικό, σκηνοθέτη, κλπ.) Υπάρχουν βιβλία που κυκλοφορούν μόνον μέσω Διαδικτύου (ή εκδίδονται πρώτα στο Διαδίκτυο και μετά σε κλασική μορφή).

 Ακόμα πιο πολύ επηρεάζει η πληροφορική την τεκμηρίωση και τον εμπλουτισμό των μελετών και επιστημονικών διατριβών. Σήμερα, προκειμένου να αρχίσει την σύνταξη μίας πραγματείας, ο μελετητής ξεκινάει με μία αναζήτηση στο Διαδίκτυο. Είναι βέβαιο ότι θα πάρει περισσότερα (και νεότερα) στοιχεία από όσα θα του έδινε μία έρευνα σε βιβλιοθήκες. Επιπλέον, μία σχετική με το θέμα ερώτηση σε μεγάλη δικτυακή βιβλιοθήκη - ή και σε δικτυακό βιβλιοπωλείο - μπορεί να του δώσει όλη την απαιτούμενη βιβλιογραφία σε μερικά δευτερόλεπτα.

 Η δυνατότητα των πολυμέσων ανοίγει νέους ορίζοντες στην συγγραφή - ο δημιουργός ενός βι-βλίου μπορεί, στην ηλεκτρονική του μορφή, να ενσωματώνει εικόνες, ήχους, ακόμα και μικρά βίντεο. Πράγματα πολύτιμα για παιδικά, διδακτικά ή βιβλία αναφοράς.

 Η νέα τεχνολογία θα επεκτείνει ακόμα περισσότερο τα οφέλη της Γουτεμβεργιανής επανάστασης, κάνοντας την γνώση ακόμα πιο προσιτή, πιο φθηνή, πιο άμεση και δίνοντας στον σκεπτόμενο άνθρωπο ακόμα μεγαλύτερες δυνατότητες για δημιουργική σκέψη. Τα πλεονεκτήματα της ηλεκτρονικής γραφής καταγράφηκαν στην αρχή του κειμένου αυτού: διάρκεια, αποθήκευση, μετάδοση, διερεύνηση, ταξινόμηση, δικτύωση. Το αποτέλεσμα αυτών των πλεονεκτημάτων, είναι ότι η πληροφορία και η γνώση γίνονται εύκολα προσιτές στον καθένα και από οπουδήποτε. Ένας άνθρωπος με φορητό υπολογιστή και συνδεδεμένο κινητό τηλέφωνο, έχει στην διάθεσή του άπειρο πλήθος πληροφοριών, ακόμα κι αν βρίσκεται στην έρημο ή στη μέση του ωκεανού.

 Με την ηλεκτρονική γραφή προχωρεί αποφασιστικά ο εκδημοκρατισμός της γνώσης. Χάρη στην τυπογραφία, η γνώση, που ήταν προνόμιο των ελαχίστων (ιερατείων), έγινε κτήμα των πολλών. Με την ηλεκτρονική επανάσταση γίνεται κτήμα όλων. Κάθε δικτυωμένος χρήστης υπολογιστή είναι δυνητικά κάτοχος του συνόλου των ανθρωπίνων γνώσεων.

 Όλα αυτά δε σημαίνουν ότι - όπως γράφουν μερικές Κασσάνδρες - το κλασικό βιβλίο θα εξα-φανιστεί και ο κόσμος θα πάψει να διαβάζει. Όπως η φωτογραφία δεν εκτόπισε την ζωγραφική, ο κινηματογράφος το θέατρο και η τηλεόραση τον κινηματογράφο, έτσι και το ηλεκτρονικό βιβλίο δε θα εκτοπίσει το κλασικό προϊόν της τυπογραφίας. Θα συνυπάρχει δίπλα του, με διακριτό ρόλο. Και αν μάλιστα δούμε τι συνέβη στις άλλες τέχνες, μάλλον θα υπάρξει άνθιση του παραδοσιακού βιβλίου και όχι μαρασμός. Είναι σίγουρο ότι σε μία κατηγορία βιβλίων θα κυριαρχήσει η ηλεκτρονική μορφή. Πρόκειται για τα βιβλία αναφοράς: εγκυκλοπαίδειες, λεξικά, αρχεία, ιστορίες, corpus στοιχείων, κλπ. Εκεί, ο μικρός όγκος και οι πολλαπλές δυνατότητες γρήγορης ανεύρεσης, μαζί με τον πλούτο της τεκμηρίωσης, θα παίξουν αποφασιστικό ρόλο. Ποιος θα ήθελε να φορτωθεί τους σαράντα τόμους της Encyclopedia Britannica, όταν μπορεί να έχει όλα της περιεχόμενα σε ένα δισκάκι - εμπλουτισμένα με ένα σωρό οπτικοακουστικά παραδείγματα που δεν υπάρχουν στην τυπογραφική της μορφή;

 Φυσικά το ηλεκτρονικό κείμενο θα αλλάξει και τις συνήθειες ανάγνωσης. Ιδιαίτερα η δυνατότητα του Υπερκειμένου, που διασυνδέει όλα τα γνωστικά περιεχόμενα, θα οδηγήσει σε μία νέα σχέση του αναγνώστη με το κείμενο. Ακριβώς - τα ηλεκτρονικά κείμενα, με τη δυνατότητα του υπερκειμένου και των συνδέσμων μετατρέπουν τον αναγνώστη από παθητικό δέκτη, σε ενεργό διαμορφωτή του υλικού.

Επίλογος:

Η πληροφορική επανάσταση αλλάζει τη ζωή μας τόσο ριζικά όσο καμία άλλη στην ιστορία του ανθρώπου. Όπως συμβαίνει συνήθως, είναι δύσκολο γι’ αυτούς που ζούνε μέσα στην αλλαγή να αποτιμήσουν την έκταση και το βάθος της - όμως, το ότι όλα μεταβάλλονται είναι σαφέστατο. Πουθενά ίσως η αλ-λαγή δεν είναι τόσο έντονη όσο στο χώρο της επικοινωνίας - και ας μην ξεχνάμε πως το βιβλίο είναι και αυτό ένα μέσο επικοινωνίας και μάλιστα το πρώτο μαζικό.

Όσα τα ελληνικά Μήντια αποσιωπούν

Γερμανία: Η παιδεία δεν είναι για πούλημα

Με κεντρικό σύνθημα «η παιδεία δεν είναι για πούλημα» (education is not for sale) φοιτητές και μαθητές στη Γερμανία διαδήλωσαν την αντίθεσή τους να ρυθμίζονται τα ζητήματα της παιδείας σύμφωνα με τους νόμους της αγοράς. Οι εκδηλώσεις για δεύτερη φορά (μετά τις κινητοποιήσεις του Ιουνίου) είχαν παγγερμανική εμβέλεια, αφού η διαμαρτυρία της εκπαιδευτικής κοινότητας επεκτάθηκε σε όλες σχεδόν τις πόλεις της Γερμανίας.

Οι διαδηλώσεις και οι διαμαρτυρίες μπροστά στους κεντρικούς σιδηροδρομικούς σταθμούς συνοδεύτηκαν από κάθε είδους εκδηλώσεις, καθώς και καταλήψεις σχολείων και πανεπιστημίων. Στις πόλεις Freiburg, Stuttgart, Tuebingen, στις 17 Νοέμβρη οι φοιτητές κατέλαβαν αμφιθέατρα κατά τη διάρκεια της νύχτας.

Οι φοιτητές θέτουν το γενικότερο πρόβλημα της υποχρηματοδότησης της παιδείας και ζητούν την κατάργηση της καταβολής διδάκτρων στα πανεπιστήμια των κρατιδίων που κυβερνώνται από τους χριστιανοδημοκράτες (σε ορισμένα κρατίδια με κυβερνήσεις σοσιαλδημοκρατών δεν πληρώνουν χρήματα) και επισημαίνουν τις κοινωνικές ανισότητες που παράγει το εκπαιδευτικό σύστημα. Διαμαρτύρονται για την υποβάθμιση των πτυχίων τους καθώς τα παραδοσιακά ισχυρά γερμανικά διπλώματα μετατρέπονται σε μπάτσελορ και μάστερ.

Τα προβλήματα που συνοδεύουν τα παραπάνω εκπαιδευτικά θέματα είναι ο περιορισμένος χρόνος στη διάρκεια των σπουδών, η κακή οργάνωση σε ζητήματα υποδομής, η επισφαλής επαγγελματική απασχόληση μετά από τις σπουδές τους, η οικονομική πίεση από τα δίδακτρα.

Οι μαθητές διαμαρτύρονται επιπλέον και για ζητήματα που αφορούν τη μαθησιακή διαδικασία, όπως την αποστήθιση της ύλης, αλλά και για το ότι πρέπει να διδαχθούν μια συγκεκριμένη ύλη. Οι πολύ μεγάλες τάξεις σε αριθμό μαθητών φαίνεται πως είναι φαινόμενο που δημιουργεί, σύμφωνα με τα λεγόμενά τους, και στη Γερμανία συνθήκες αρνητικές για τη μάθηση και έρχεται σε αντίθεση με άλλα εκπαιδευτικά μοντέλα, όπως το φινλανδικό, μέσω του οποίου οι Φιλανδοί διεκδικούν να κερδίσουν και τον τελευταίο μαθητή. Οι μαθητές ισχυρίζονται ότι το εκπαιδευτικό προσωπικό δεν έχει εκπαιδευτεί επαρκώς από παιδαγωγική άποψη. Η συνεχής και αυξανόμενη πίεση για υψηλότερες μαθησιακές επιδόσεις (ας επισημάνουμε την ποσοτική αντίληψη), οι κοινωνικές διακρίσεις, η ανυπαρξία προοπτικής της προσωπικής ανάπτυξης των μαθητών είναι τα σημεία – αιχμές που καθιστούν το σχολείο αναποτελεσματικό και κυρίως ένα χώρο δυσάρεστο, πράγμα που δρα καταλυτικά στην ψυχή και τη ζωή τους. Ακόμη, δεν υπάρχει λαϊκή πρόσβαση στη μόρφωση, καθώς ήδη μετά την 4η τάξη στο σχολείο αρχίζει η επιλογή και δεν σου εγγυάται κανείς ότι θα υπάρχει ελεύθερη θέση αργότερα για συνέχεια στην εκπαιδευτική διαδικασία.

Η εκπαιδευτική πολιτική των τελευταίων χρόνων οδηγεί την παιδεία από το κακό στο χειρότερο, τα προβλήματα οξύνονται και επηρεάζουν συνολικά την εκπαιδευτική κοινότητα.

Όλα τα παραπάνω και αρκετά δύσβατα για την παιδεία προβλήματα, ήδη από τον Ιούνιο του 2009, ξεσήκωσαν 270.000 μαθητές, σπουδαστές και γενικότερα όσους σχετίζονται με την εκπαίδευση, καθώς και άλλες κοινωνικές κατηγορίες που έχουν πληγεί από τη μιζέρια που επικρατεί στην εκπαιδευτική κοινότητα.

Από τότε περάσανε μερικοί μήνες στη Γερμανία, αλλά δεν άλλαξε τίποτα. Ο καινούριος κυβερνητικός συνασπισμός Χριστιανοδημοκρατών και Φιλελευθέρων αναμένεται ότι θα συνεχίσει με μεγαλύτερη ένταση μια πολιτική προσκολλημένη στους κανόνες της αγοράς και στις ανισότητες που παράγει μέσα στην εκπαίδευση και το μόνο που επαγγέλλεται είναι η παροχή κάποιων υποτροφιών. Η ουσία είναι ότι και πάλι σκέφτονται να ενισχύσουν τις ελίτ αντί να διαθέσουν ικανή χρηματοδότηση για την παιδεία όλων.

Νάγια Γιαννακίτσα, εφη. Η ΑΥΓΗ, 29/11/2009

Η πρώτη και η δεύτερη γραφή

- «Κύριε καθηγητά, πολλή θεωρία έχω ήδη διδαχτεί, αλλά ακόμα δεν μπορώ να γράψω, ούτε καν να αρχίσω δεν μπορώ. Βλέπω το λευκό χαρτί, μάλλον εκείνο με κοιτάζει με απορία μες τη λευκότητά του κι εγώ κάθομαι με το στιλό διαρκείας μετέωρο και χάνω χρόνο. Η έκθεση πρέπει αύριο να παραδοθεί και το στιλό μού αντιστέκεται … Τι να κάνω; Φοβάμαι!»

- Κι όμως υπάρχει λύση.

Η ελεύθερη γραφή

 Πάρε το στιλό / το μολύβι / το πληκτρολόγιο (ακόμα καλύτερα) και μαύρισε το χαρτί, άφησε τα αποτυπώματα των σκέψεών σου.

 Άφησε ελεύθερο το δεξιό ημισφαίριο του εγκεφάλου σου και εφόρμησε! Κράτα την αναπνοή σου και κολύμπα ή μάλλον γράφε ασταμάτητα, ανοργάνωτα, άτακτα ό,τι σου κατεβαίνει στο κεφάλι για το θέμα.

 «Όποιος αρχίζει έχει ήδη διανύσει το μισό σχεδόν δρόμο», τόνιζε ο Αριστοτέλης. Και είχε δίκιο. Επιτάχυνε το ρυθμό σου και γράψε σχεδόν αυτόματα για 1 περίπου ώρα χωρίς διακοπή. Όταν μία λέξη δεν σου έρχεται στο νου, δεν πειράζει. Βάλε ένα (+) και συνέχισε. Ορθογραφία, στίξη, σύνταξη, λεξιλόγιο, αρθρωτικές λέξεις δεν σε ενδιαφέρουν. Επαναλήψεις, άστοχες εκφράσεις, απεραντολογίες, φλυαρίες, το ίδιο.

 Μην ξαναδιαβάζεις ό,τι γράφεις. Προχώρα μέχρι να σου τελειώσει το μελάνι.

 Όταν τελειώσεις, σήκω από το γραφείο ή όπου αλλού κάθεσαι και πήγαινε για ένα καφέ. Θα σου κάνει καλό.

Η δεύτερη γραφή – ανατροφοδότηση

Γυρνάς στο σπίτι και ξαναπιάνεις το κείμενό σου. Θα διαπιστώσεις ότι έγραψες 4-5 περίπου σελίδες άσχημα, κυρίως γιατί συνέδεσες άκομψα τις λέξεις και τις φράσεις. Ωστόσο, σε ικανοποιεί το γεγονός ότι μπόρεσες να γεμίσεις τόσες σελίδες. Τώρα, όμως, πρέπει να πιάσει δουλειά το αριστερό ημισφαίριο του εγκεφάλου σου που θα λογοκρίνει και θα διορθώσει το γραπτό σου. Όταν έχεις πια ξεχάσει τι έ-γραψες, είναι σαν να το βλέπεις για πρώτη φορά. Ξέχνα ότι το έγραψες εσύ και υποδύσου τον πιο αυ-στηρό κριτή.

Ο Peter Elbow γράφει: «Το ουσιαστικό ταλέντο στη γραφή είναι η ικανότητά σας να βλέπετε τις δυ-νατότητες του γραπτού σας. Είναι σαν να κοιτάτε μ’ ένα νέο μάτι ένα δωμάτιο του διαμερίσματός σας και να φαντάζεστε πώς θα ήταν αν αλλάζετε τη θέση των επίπλων». Καιρός για δράση! Πρέπει να δι-ορθώσεις τρεις φορές το κείμενο, μέχρι να καταλήξεις στην τελική του μορφή. Το σύνθημά μας είναι ένα:

«ΛΙΓΟΤΕΡΟ ΕΙΝΑΙ ΠΕΡΙΣΣΟΤΕΡΟ» και για την αντιγραφή: αρχιτεκτονική σχολή Bauhaus. Έγραψες για παράδειγμα 5 σελίδες. Στις Εξετάσεις, ωστόσο, 2 1/2 σελίδες είναι ικανοποιητική έκταση. Άρα, αυτό που πρέπει να κάνεις είναι όχι να προσθέσεις λέξεις/φράσεις, περιόδους/ παραγράφους, αλλά να αφαιρέσεις και να διαγράψεις τις περιττές. Σε καθένα από τα τρία στάδια, πρέπει να «χτενίζουμε» το κείμενο και να το σμιλεύουμε ξανά και ξανά, ώστε να προβάλλουν οι ιδέες μας. «Μοιάζει με την εργασία του χρυσοθήρα, ο οποίος διαχωρίζει υπομονετικά τα ψήγματα του χρυσού από τις γαιώδεις προσμείξεις».

1η ανάγνωση / έλεγχος: Η μέθοδος «του σπαθιού» ή του “delete”
Διάβασε μονορούφι το γραπτό σου, με το στιλό στο χέρι ή το ποντίκι, αν προτιμάς, με την ταχύτητα του μελλοντικού σου αναγνώστη-καθηγητή. Σημείωσε στο περιθώριο λάθη δομής. Χρησιμοποίησε αλλού παρενθέσεις και αλλού αγκύλες για υλικό που πρέπει να διαγραφεί, να πυκνωθεί αντίστοιχα, ή να μετακινηθεί ή ακόμα και να διαγραφεί. Σκοπός σου είναι να εκτιμήσεις τις μακρο-ισορροπίες του κειμένου:
- ισορροπία των μερών μέσα στο σύνολο (πόσο ανέπτυξα το πρώτο ζητούμενο και πόσο το δεύ-τερο; // μήπως ο πρόλογος είναι εκτενής; )
- ισορροπία των παραγράφων μέσα στα μέρη
- ισορροπία των φράσεων μέσα στις παραγράφους
- ισορροπία των λέξεων μέσα στις φράσεις

2η ανάγνωση / έλεγχος: η μέθοδος του “copy – paste”

Τώρα που τελείωσα το «μοντάρισμα» του χειρογράφου, πιάνω δουλειά σε κάθε παράγραφο χωριστά: διαγράφω – προσθέτω – αλλάζω – ξαναγράφω. Κόβω και κολλάω. Να έχεις στο νου σου το εξής: «Μα πρόταση δεν πρέπει να έχει παραπάνω λέξεις ούτε μια παράγραφος παραπάνω προτάσεις, για τον ίδιο λόγο που ένα σχέδιο δεν πρέπει να έχει παραπάνω γραμμές ή μια μηχανή παραπάνω εξαρτή-ματα. Αυτό δε σημαίνει ότι πρέπει να κάνουμε μόνο μικρές φράσεις ούτε ότι πρέπει να παραλείπουμε όλες τις λεπτομέρειες, αλλά ότι κάθε λέξη πρέπει να έχει τη σημασία της». Πρέπει να φτάσεις σε τέτοιο σημείο που να μην μπορείς να αφαιρέσεις πια καμία λέξη από τη φράση, καμία φράση από την παρά-γραφο. Εάν το επιχειρήσεις, τότε το νόημα καταστρέφεται.

3η ανάγνωση / έλεγχος: η μέθοδος του «φτερού»
Πρόκειται για τον έλεγχο του τελικού χειρογράφου: γράψιμο στο «καθαρό», με καλλιγραφία, περιθώ-ρια, είσθεση, ορθογραφία, στίξη, τονισμό, σωστή σύνταξη και έκφραση χωρίς λάθη. Στη διάρκεια της φάσης αυτής, τις περισσότερες φορές να εργάζεστε με ανοιχτό ένα λεξικό

Εφαρμογή
Θέμα: «Στο σχολείο σου διεξάγεται συζήτηση για τις σχολικές εκδρομές. Εκπροσωπώντας τους συμ-μαθητές σου, εκφωνείς μια ομιλία, επισημαίνοντας τα αρνητικά στοιχεία που χαρακτηρίζουν, κατά τη γνώμη σου, τις σχολικές εκδρομές και προτείνεις ένα εναλλακτικό μοντέλο, ταιριαστό στη μαθητική σας ιδιότητα και θετικό για τη ζωή του σχολείου»

Δείγμα ελεύθερης γραφής

Ζούμε με άγχος, πίεση, όλα για τις εξετάσεις, γι’ αυτό και η πενταήμερη και οι άλλες εκδρομές στην Α’ και τη Β’ Λυκείου έχουν πολύ μεγάλη σημασία, για να παίξουμε, να διασκεδάσουμε, να εκτονωθούμε να γνωριστούμε να ξεσκάσουμε από τα μαθήματα. Είναι τελικά μεγάλη υπόθεση να έχεις λεφτά και να πηγαίνεις πενταήμερη με τους κολλητούς σου. Για πολλούς από μας είναι η πρώτη πραγματική έξοδος από το σπίτι, νιώθουμε πως ενηλικιωθήκαμε και κάνουμε ό,τι θέλουμε.

Ο στόχος για το 90% των παιδιών είναι να πάνε, να τα πιούνε και να περάσουν καλά. Να τα δώσουν όλα. Είναι η πρώτη επαφή με την ανεξαρτησία τους. Φυσικό είναι όλοι να έχουν το μυαλό τους στη διασκέδαση και στο ξεφάντωμα. Κάνουμε όμως ό,τι πραγματικά θέλουμε; ή μας αναγκάζουν να πάμε όπου θέλουν τα πρακτορεία και να κάνουμε ό,τι είναι της μόδας; Είναι μαθητικές εκδρομές ή κάτι προκατ … Πολλοί είναι εκείνοι που έρχονται, να εκμεταλλευτούν την ανάγκη αυτή των μαθητών και να αυγατίσουν τα κέρδη τους πατώντας πάνω σε αυτήν. Το μεγαλύτερο αλισβερίσι γίνεται, ωστόσο, καιρό τώρα με τις σχολικές εκδρομές. Μια συζήτηση που ανοίγει κατά καιρούς, όχι όταν προετοιμάζονται (Οκτώβρη-Γενάρη) αλλά κυρίως σε περιόδους που πραγματοποιούνται οι πολυήμερες σχολικές εκδρομές, με αφορμή τραγικά περιστατικά, ατυχήματα, δηλητηριάσεις κτλ.. Στην ουσία δεν υπάρχει επιμορφωτικό στοιχείο σε μια τέτοια, πολυήμερη εκδρομή… Τα παιδιά θέλουν μεγάλο ξενοδοχείο με ανέσεις και μπουζούκια για να ξεσαλώσουν. Τα μεγάλα τουριστικά νησιά έχουν γίνει πιάτσες, όπου όλα μπορούν να συμβούν.

Οι σχολικές εκδρομές δυστυχώς είναι η ευκαιρία για πολλούς συμμαθητές μας να βγάλουν λεφτά, να πάρουν μίζες από πρακτορεία και κέντρα διασκέδασης, μια μικρογραφία δηλαδή της κοινωνίας έχουμε γίνει. Πασχίζουν να μας μάθουν από μικρή ηλικία τις «αξίες» τους. Το να ανταγωνίζεσαι με το συμμαθητή σου για το ποιος θα φάει ποιον και να μαθαίνεις να παίρνεις μίζες από όπου μπορείς εις βάρος των άλλων! Ο επιμορφωτικός τους χαρακτήρας είναι απλώς για τα... μάτια, και οι εκδρομές στην ουσία εξυπηρετούν τις επιθυμίες των μαθητών και την τουριστική βιομηχανία. Ο τζίρος των ξενοδοχείων, εστιατορίων, μπαρ και πρακτορείων είναι τεράστιος - υπολογίζεται στα 120 εκατ. ευρώ ετησίως. Και όχι μόνο. Υπάρχουν περιπτώσεις που έχει αποκαλυφθεί ότι ακόμη και οι ντίλερ ναρκωτικών ακολουθούσαν τα αθηναϊκά σχολεία στην Κέρκυρα, στην Κρήτη και στη Ρόδο για να μη χάσουν μια πελατεία που θέλει «να τα δώσει όλα.... Ο λόγος του καθηγητή σε αυτά τα παιδιά δεν περνάει. Οι εκπαιδευτικοί πηγαίνουν στις εκδρομές, χωρίς να πληρώνονται, για να μην κοιμούνται όλο το βράδυ - διαφορετικά δεν μπορείς να ελέγξεις τους μαθητές…

Κι ας έρθουμε τώρα στο κόστος των εκδρομών που είναι πράγματι μεγάλο και γι’ αυτό πολλοί συμμαθητές μας δεν έρχονται, γιατί οι δικοί τους δεν έχουν λεφτά να τους δώσουν και μένουν σπίτι τους, ενώ οι συμμαθητές τους διασκεδάζουν. 300-500 ευρώ «το κεφάλι» κοστίζει σε μια οικογένεια να στείλει το παιδί της σε μια πενθήμερη εκδρομή που διοργανώνει το σχολείο! Τόσο πληρώνουν τα εισιτήρια και το δωμάτιο. Συμπληρωματικά σε αυτά τα έξοδα μπαίνει το χαράτσι για την κραιπάλη σε μπουζούκια και κλαμπ (συνήθως αποθήκες διαμορφωμένες ειδικά για τις πενθήμερες) όπου στοιβάζουν 3.000 άτομα σε χώρους των 1.500-2.000. Όλα αυτά, για εκδρομές που συμπεριλαμβάνονται υποτίθεται στην εκπαιδευτική διαδικασία και όπως τα βιβλία, τα θρανία και οι καθηγητές θα έπρεπε να χρηματοδοτούνται από τον κρατικό προϋπολογισμό!

Η επικίνδυνη πολιτική τους μπλέκει σε συνεχώς και χειρότερα παρατράγουδα τους μαθητές. Ωστόσο, κάποια περιστατικά, όπως οι τροφικές δηλητηριάσεις που σημειώθηκαν δεν μπορούν να προβλεφθούν, όταν τρία σχολεία επέστρεφαν εσπευσμένα με γαστρεντερίτιδα. Άλλωστε, δεν είναι λίγα τα τραγικά περιστατικά που συνέβησαν τα τελευταία χρόνια κατά τη διάρκεια των σχολικών εκδρομών, με πρώτα αυτά των Τεμπών και του Μαλιακού. Ένας 18χρονος μαθητής από το τεχνικό λύκειο Γλαύκης Ξάνθης πνίγηκε στην πισίνα του ξενοδοχείου στην Κέρκυρα, όπου διέμενε το σχολείο του.

Οι σχολικές εκδρομές θα έπρεπε να έχουν μορφωτικό περιεχόμενο, να γνωρίσουν τα παιδιά μνημεία, αξιοθέατα, την πολιτιστική μας κληρονομιά, τα μουσεία μας, αλλά και τα ήθη ενός τόπου. Καλή και η διασκέδαση αλλά δε φτάνει. Το σχολείο άλλωστε πρέπει να σου μαθαίνει την ποιότητα της ψυχαγωγίας.

Η διοργάνωση των σχολικών εκδρομών να αφορά όλους τους μαθητές, να είναι σύμφωνη με τις προτεραιότητες που θα βάλουν οι ίδιοι οι μαθητές και όχι σύμφωνη με τα καλούπια που βάζουν οι πράκτορες για τα κέρδη τους. Οι ίδιοι οι μαθητές να διαλέγουν τον προορισμό που αρέσει σε εκείνους και όχι αυτόν που θέλουν τα τουριστικά γραφεία, να διαμορφώσουν το περιεχόμενο των εκδρομών σύμφωνα με τις ανησυχίες και τα ενδιαφέροντά τους, να παλέψουν για την εξασφάλιση κονδυλίων για την εκδρομή τους.

Πρέπει το Υπουργείο Παιδείας να χρηματοδοτεί τις εκδρομές, να τις θεωρεί κομμάτι της ζωής του σχολείου και όχι ευκαιρία για τα πρακτορεία να καθορίσουν εκείνα την τουριστική κίνηση των μαθητών στα νησιά που θέλουν. Από την αρχή της χρονιάς οργανωμένα όλα τα παιδιά με το σύλλογο καθηγητών και γονέων να επιλέγουμε και να προγραμματίζουμε τις επισκέψεις και τις εκδρομές για όλη τη χρονιά, με σκοπό όχι μόνο να εκτονωθούμε αλλά και να μάθουμε, να δούμε, να ακούσουμε.

Οι σχολικές εκδρομές είναι κομμάτι της ζωής του σχολείου. Για όλα τα άλλα που μας αφορούν οι άλλοι αποφασίζουν για μας, χωρίς να μας ρωτήσουν. Ας μην τους το επιτρέψουμε. Θέλουμε τη ζωή μας εμείς να την επιλέγουμε και να φτιάξουμε ένα σχολείο στα μέτρα μας και για τις ανάγκες μας.

Δείγμα δεύτερης γραφής

Στο σχολείο της πίεσης, του άγχους και της ημιμάθειας, κάπου ανάμεσα στη διαδρομή σχολείο-φροντιστήριο-σπίτι, η σκέψη της πενθήμερης εκδρομής - αλλά και των άλλων πολυήμερων εκδρομών στην Α’ και Β’ Λυκείου - αποτελεί για τον καθένα από μας πολύ σπουδαία υπόθεση. Εκεί που μοχθούμε και αγχωνόμαστε για το μέλλον μας μετά το σχολείο, προσμένουμε ανυπόμονα μια μοναδική ευκαιρία να διασκεδάσουμε με όλους τους συμμαθητές μας, να ξεφύγουμε για λίγο, να δεθούμε μεταξύ τους, να κρατήσουμε ξεχωριστές εμπειρίες.

Η εκδρομή στην τελευταία τάξη του Λυκείου σηματοδοτεί το πρώτο βήμα προς την ελευθερία της ενήλικης ζωής, και είναι ίσως ένα «bachelor πάρτι». «Είμαι ελεύθερος!» Έτσι αισθάνεται ο/η 18χρονος/η.

Ωστόσο, πολλά είναι τα σύννεφα που έχουν μαζευτεί τα τελευταία χρόνια πάνω από τις σχολικές εκδρομές, που κάθε άλλο παρά σχολικές μπορεί κάποιος ψύχραιμος να τις χαρακτηρίσει. Σε αυτού του είδους τις εκδρομές, δυστυχώς, δεν εξασφαλίζονται ούτε οι μορφωτικοί στόχοι ούτε η υγιεινή και η ασφάλεια των παιδιών. Υπάρχει, όμως, η πολιτική βούληση να καταργηθούν αυτού του είδους οι εκδρομές, τη στιγμή που εξυπηρετούνται ισχυρά οικονομικά συμφέροντα; Το υπάρχον θεσμικό πλαίσιο των σχολικών εκδρομών εξυπηρετεί μόνο τη βιομηχανία των ξενοδοχείων, νυχτερινών κέντρων και πρακτορείων. Δεν εξυπηρετούν κανένα μορφωτικό ή εκπαιδευτικό χαρακτήρα.

Η εμπορευματοποίηση των εκδρομών έχει θύματα και τα ίδια τα παιδιά. Πολλές είναι οι περιπτώσεις όπου συμμαθητές μας χρηματίζονται από επιτήδειους ιδιοκτήτες τουριστικών γραφείων ή νυχτερινών κέντρων, προκειμένου να προτιμήσουν τη δική τους επιχείρηση. Εξάλλου, οι διακινητές ναρκωτικών στοχοποιούν τις εκδρομές μας, για να πουλήσουν την «πραμάτεια» τους στα ανυποψίαστα και αφελή παιδιά.

Όσον αφορά στο ρόλο του καθηγητή-συνοδού, ο λόγος του στα περισσότερα παιδιά δεν έχει πειστικότητα εκτός σχολείου. Το μέλημά του είναι να μη νοικιάσουν μηχανάκια και να μην πάνε μεθυσμένα στην πισίνα, να είναι ασφαλή. Στις εκδρομές ο συνοδός εκπαιδευτικός δεν κοιμάται καθόλου. Νιώθει ανίσχυρος μπροστά στο ενδεχόμενο του κινδύνου, που για τους εφήβους λειτουργεί πολλαπλασιαστικά. Πρέπει να είναι δάσκαλος, αστυνομικός, ψυχολόγος και διαιτητής, έτσι ώστε να μπορεί να χειριστεί παραλογικές καταστάσεις αγοραίου γούστου (π.χ. νυχτερινές διασκεδάσεις) αλλά και κανιβαλικές εκφράσεις χουλιγκανισμού (π.χ. διαμάχες σχολείων).

Παράλληλα, για τις σχολικές εκδρομές ο Έλληνας γονιός βάζει αρκετά βαθιά το χέρι στην τσέπη. Σύμφωνα με στοιχεία, οι εκπαιδευτικές εκδρομές των μαθητών κοστίζουν ετησίως στους οικογενειακούς προϋπολογισμούς περισσότερα από πενήντα εκατομμύρια ευρώ (50.000.000). Αν και εφόσον χαρακτηρίζονται εκπαιδευτικές, θα έπρεπε να επιδοτούνται 100% από το υπουργείο Παιδείας. Πολλά παιδιά, μάλιστα, δεν πηγαίνουν στις πενθήμερες εκδρομές, γιατί δεν έχουν να καλύψουν το κόστος τους που ανέρχεται σε 400 με 500 ευρώ το άτομο.

Επίσης, δεν πρέπει να ξεχνάμε πως τα τελευταία χρόνια πολλοί συμμαθητές μας έχασαν τη ζωή τους κατά τη διάρκεια σχολικών εκδρομών. Τα Τέμπη και ο Μαλιακός βάφτηκαν με το αίμα παιδιών στο βωμό αδίστακτων επιχειρηματικών συμφερόντων και μιας πολιτικής που διαιωνίζει το πρόβλημα. Ως πότε πια θα θρηνούμε θύματα;

Πολλοί είναι αυτοί που ζητούν να καταργηθούν οι σχολικές εκδρομές, καθώς πλέον εξυπηρετούν μόνο οικονομικά συμφέροντα και όχι εκπαιδευτικά ή μορφωτικά. Γεγονός που όλοι παραδέχονται είναι ότι οι σχολικές εκδρομές έχουν μετατραπεί σε… αγρυπνίες. Σύσσωμη πλέον η εκπαιδευτική κοινότητα απαιτεί την αλλαγή του θεσμικού πλαισίου των σχολικών εκδρομών.

Μιλάμε πάντα για ένα κομμάτι της εκπαιδευτικής διαδικασίας όπως είναι οι σχολικές εκδρομές, που σκοπό έχουν τη διαπαιδαγώγηση και τη διαμόρφωση της προσωπικότητας του μαθητή, που του δίνουν την ευκαιρία να γνωρίσει διαφορετικούς τόπους, την πολιτιστική και περιβαλλοντική ομορφιά του τόπου μας.

Η διοργάνωση των σχολικών εκδρομών μπορεί και πρέπει να γίνει υπόθεση όλων των μαθητών, του 15μελούς και των 5μελών, να είναι σύμφωνη με τις προτεραιότητες που θα βάλουν οι ίδιοι οι μαθητές και όχι σύμφωνη με τις επιταγές των επιχειρηματιών. Οι ίδιοι οι μαθητές μπορούν να επιλέξουν τον προορισμό που τους αρέσει και όχι αυτόν που επιτάσσουν τα συμφέροντα του τουριστικού κεφαλαίου, να διαμορφώσουν το περιεχόμενο των εκδρομών σύμφωνα με τις ανησυχίες και τα ενδιαφέροντά τους, να παλέψουν για την απαραίτητη χρηματοδότησή τους.

Για το πρόβλημα μια λύση υπάρχει: να αναλάβει η Πολιτεία και το αρμόδιο Υπουργείο εξολοκλήρου την ευθύνη της ασφάλειας των μαθητών και το κόστος των εκδρομών και να πάρει τα μέτρα του να εντάξει τις εκδρομές στο σχολικό πρόγραμμα, σαν συστατικό στοιχείο της συνολικής μορφωτικής διαδικασίας και αγωγής. Το πρόγραμμα των επισκέψεων για όλη τη χρονιά με πρόταση κάθε καθηγητή και με τη συμμετοχή των εκπροσώπων των μαθητών για κάθε τάξη (για όλους τους μαθητές της τάξης), να αποφασίζεται στο Σχολικό Συμβούλιο από τις αρχές της σχολικής χρονιάς.

Όλα αποδεικνύουν αυτό που οι ίδιοι ξέρουν πολύ καλά. Ότι δε πάει άλλο με το σχολείο και τη ζωή που άλλοι φτιάχνουν για μάς. Οι ίδιοι οι μαθητές μπορούν να φτιάξουν το μέλλον και τη ζωή που έχουν ανάγκη. Το σχολείο των αναγκών των μαθητών και το σχολείο που τους αξίζει είναι αυτό για το οποίο παλεύουν και πρέπει να παλέψουν ακόμα πιο δυναμικά και οργανωμένα.

AΠΑΝΤΗΣΕΙΣ ΚΡΙΤΗΡΙΟΥ ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗΣ: Ενημέρωση: ένα μείγμα ειδήσεων και ψυχαγωγίας

ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ

Α. Ο συγγραφέας επικρίνει την τηλεοπτική ενημέρωση, επειδή εντείνει τις φοβίες και τις ανασφάλειες του μέσου τηλεθεατή, τον βομβαρδίζει με ανούσιες ειδήσεις και σε τελική ανάλυση η σπουδαιότητα μιας είδησης αξιολογείται με βάση το ποσοστό της τηλεθέασης. Υποστηρίζει πως το κοινό έχει κουραστεί από τη δραματοποίηση των ειδήσεων που το κατακλύζουν σε εικοσιτετράωρη βάση, εφόσον αυτό που κυρίως ενδιαφέρει είναι το οπτικό υλικό που συνοδεύει κάθε είδηση κι όχι η είδηση καθαυτή. Το αποτέλεσμα τελικά είναι η ενημέρωση να μετατρέπεται σε φτηνή διασκέδαση, με ανυπολόγιστες συνέπειες ακόμα και στα παιδιά και στα νεαρά άτομα που παρακολουθούν τις ενημερωτικές εκπομπές. Γι’ αυτό, καταλήγει στο συμπέρασμα, χρήσιμο θα ήταν όλοι μας να διακρίνουμε τις σημαντικές πληροφορίες από τις ασήμαντες και να μην εμπιστευόμαστε τόσο πολύ τη δραματοποιημένη πληροφόρηση που μας προσφέρει η τηλεόραση.

Β1.

1 – Σ

2 – Σ

3 – Λ: Το κοινό κουράζεται από την συνεχή επανάληψη των ίδιων ειδήσεων.

4 - Σ: Λειτουργώντας με κριτήριο την εγγύτητα των γεγονότων, οι διεθνείς ειδήσεις είναι υποβαθμισμένες.

Β2.
• επιδημίες

• σαστισμένο (κατάπληκτο, εμβρόντητο, άναυδο)

• σχετικών (παρόμοιων)

Β3. … εξαιτίας της εμπορικής αξίας της ενημέρωσης.

Β4.

α. σύγκριση
β. απόκριση
γ. ανάκριση
δ. επικρίσεις
ε. διάκριση
στ. πρόκριση
ζ. ευθυκρισία

Β5.

• Επιλογή ενεργητικής σύνταξης, επειδή πρέπει να τονιστούν τα λογικά υποκείμενα που προκαλούν την ενέργεια.

• Επιλογή παθητικής σύνταξης, επειδή μας είναι αδιάφορο το λογικό υποκείμενο.

Γ.

ΕΙΔΗΣΕΙΣ ΤΩΝ 8. 00

Με αίμα και δάκρυα καμωμένες

«Εγώ μετά που θα πέσει ο ήλιος, δεν βγαίνω από το σπίτι μου», μου είπε μια μεσήλικη στο ταξί. «Και γιατί»; «Μα καλά, κοπέλα μου, δεν βλέπεις κάθε βράδυ στα δελτία τόσα πράγματα που γίνονται; Είναι πια για να κυκλοφορεί κανείς μόνος το βράδυ; Πού ζεις»; Πού ζω, πράγματι; Μα σε μια χώρα όπου τα μεγάλα τηλεοπτικά κανάλια έχουν βαλθεί να μας πείσουν ότι η ενημέρωσή μας ταυτίζεται με την εκμετάλλευση του ανθρώπινου πόνου, την τρομολαγνεία, την ηδο-νοβλεψία, τον υφέρποντα εθνικισμό και ρατσισμό.

Τα χαρακτηριστικά αυτών των δελτίων ειδήσεων ξεχωρίζουν αμέσως:

Ι. Από την α-πολιτικοποίησή τους. Δηλαδή από την σαφή υποχώρηση των πολιτικών ειδήσεων, τόσο σε ό,τι αφορά αυτή καθεαυτή την παρουσία τους στο δελτίο όσο και τη θέση που καταλαμβάνουν στην καθημερινή ιεράρχηση των θεμάτων. Πρωτογενή πολιτικά θέματα, που να μην προέρχονται από θεσμικούς φορείς (κυβέρνηση, κόμματα, Βουλή κ.ά.) είναι άγνωστο είδος στα δελτία αυτά, που προτιμούν να προβάλλουν τις κλασικές δηλώσεις των πολιτικών. Η πολιτική μετατρέπεται έτσι σε καρικατούρα, σε προσωποπαγές παιχνίδι, όπου προβάλλονται περισσότερο όχι οι πολιτικοί που έχουν πραγματικά κάτι να πουν αλλά εκείνοι που πληρούν τους κανόνες της τηλεόρασης-θέαμα: είναι πρόθυμοι, δηλαδή, να μιλήσουν με δήθεν μη συμβατικό τρόπο για τους πάντες και για τα πάντα (αν πρόκειται μάλιστα για θέματα εκτός πολιτικής, ακόμη καλύτερα). Η ουσία τέτοιων δηλώσεων είναι ασήμαντη. Αυτό όμως ουδόλως απασχολεί τους υπεύθυνους των δελτίων, που θεωρούν ότι έτσι η πολιτική γίνεται πιο λαϊκή...

ΙΙ. Ταυτόχρονα παρατηρούμε κατακόρυφη άνοδο των λεγόμενων κοινωνικών θεμάτων, με την έννοια που δίνουν στα "κοινωνικά θέματα" τα επιτελεία των ειδήσεων. Στόχος είναι μάλλον η εκβίαση των συναισθημάτων των τηλεθεα-τών και όχι η όποια ενημέρωσή τους. Στην ανάπτυξη των θεμάτων αυτών συντελεί - και αυτό πρέπει να υπογραμμιστεί - και η τάση των ίδιων των πολιτών-πρωταγωνιστών στα θέματα αυτά να κοινοποιήσουν στα ΜΜΕ την υπόθεσή τους...

ΙΙΙ. Απόρροια του προηγούμενου είναι η σαφής αναβάθμιση των συμβάντων του αστυνομικού δελτίου. Παλιότερα η χρήση του ήταν πιο περιορισμένη. Σήμερα, στα δελτία ειδήσεων γίνεται λεπτομερής καταγραφή ακόμη και της πιο ασήμαντης παράβασης, αφού εκείνο που μετρά είναι η δυνατότητα οπτικοποίησής της. Έστω και αν αυτό γίνεται με εικόνες άνευ ουσίας, όπως π.χ. όταν βλέπουμε τα κλειστά παντζούρια ενός σπιτιού την ώρα που ο ρεπόρτερ μας ενημερώνει για... τον "άκαρδο πατέρα". Χαρακτηριστικό της "σπουδαιότητας" των ειδήσεων αυτών είναι η θέση που τους παραχωρούν οι εφημερίδες: τις περισσότερες φορές μονόστηλο...

IV. Άμεσα συνδεδεμένη με την παραπάνω διαπίστωση είναι και εκείνη που αφορά την "αιματολαγνεία" αυτών των δελτίων. Μετά από ένα πολύνεκρο αυτοκινητιστικό στην εθνική οδό, μια δολοφονία σε έναν ιδιωτικό ή δημόσιο χώρο, μετά από ένα οποιοδήποτε, τέλος πάντων, περιστατικό που να έχει σχέση με αίμα, οι ρεπόρτερ των καναλιών, σαν άλλα λαγωνικά, θα αρχίσουν να αναζητούν... κόκκινα ίχνη. Εκεί θα "ζουμάρει" ο φακός, μεταφέροντάς μας το βράδυ το "πολύτιμο" για την πλήρη ενημέρωσή μας υλικό...

V. Την ίδια στιγμή παρατηρείται και ένας υφέρπων ρατσισμός με σαφείς αποχρώσεις εθνικισμού, αφού δεν είναι λίγες οι φορές που αφήνονται υπόνοιες για "αγνώστους αλλοδαπούς" (οι οποίοι κατά τα άλλα παραμένουν άγνωστοι), οι ο-ποίοι, "σύμφωνα με μάρτυρες", διέπραξαν την παράβαση ή το έγκλημα. Δεν είναι λίγες οι φορές που δίνεται βήμα σε τέτοιου είδους μάρτυρες για να εκφράσουν απόψεις του τύπου "δεν τους είδα καλά, αλλά κατάλαβα ότι ήσαν Αλβανοί", χωρίς κανείς να τους υποδείξει, αν μη τι άλλο, το ανακόλουθο των φράσεών τους. Αλλά δυστυχώς δεν είναι μόνον αυτοί: την ίδια τακτική ακολουθούν και προβάλλονται χωρίς να αντικρουστούν και αρκετοί εκπρόσωποι δημόσιων φορέων.

Εκτός όμως από αυτά τα χαρακτηριστικά, που θα μπορούσαν να θεωρηθούν ως "ουσίας", υπάρχουν και εκείνα που αφορούν την εξωτερική δομή αυτών των δελτίων ειδήσεων:

1. Η παρουσίαση των ειδήσεων δραματοποιείται. Προστίθεται, λοιπόν, ανάλογη με το θέμα μουσική, καθώς και στοιχεία αναπαράστασης (κυρίως όταν πρόκειται για αστυνομικά θέματα): πόρτες που ανοίγουν και κλείνουν, πόδια που τρέχουν ή περπατάνε σε δρόμους, φωνή off κ.ο.κ. Με την ίδια λογική προβάλλονται καλύτερα οι ειδήσεις που προσφέ-ρονται για τέτοιου είδους δραματοποίηση και αυτές ανήκουν συνήθως στο αστυνομικό δελτίο. Η αλήθεια είναι, βέβαια, ότι το δράμα της ανεργίας δεν μπορεί να οπτικοποιηθεί με αυτόν τον τρόπο...

2. Υπάρχει μια θεατροποίηση από πλευράς παρουσιαστών - ιδίως σε ό,τι αφορά τραγικά-κοινωνικά θέματα: ένας κόμπος στην φωνή, συγκίνηση, οργισμένο ύφος, αγανάκτηση μπροστά, λ.χ. στο "ανθρωπόμορφο κτήνος" κ.ο.κ. Την ίδια λογική εξυπηρετεί προφανώς και η χρήση των λεγόμενων "παραθύρων", όπου αντιπαρατίθενται τα δύο άκρα μιας υπόθεσης, θύτης και θύμα, μηνυτής και μηνυόμενος...

3. Γίνεται υπερβολική χρήση επιθέτων, επιθετικών χαρακτηρισμών, καθώς και αξιολογικών κρίσεων - η "άκαρδη μητέρα", ο "αδίστακτος κακοποιός", το "μικρό αγγελούδι" κ.ο.κ. Σε συνδυασμό με αυτό, συχνά χρησιμοποιείται και το καταγγελτικό ύφος από τους παρουσιαστές προκειμένου να προσελκύσουν το ενδιαφέρον.

Την ίδια στιγμή και ενώ το δελτίο έχει μεταβληθεί σε μελιμελό, στο "πυρ το εξώτερον" έχουν εξοριστεί θέματα που κρίνονται από τους υπεύθυνους ως "βαριά". Έτσι, στην συντριπτική πλειοψηφία των δελτίων σήμερα, και κυρίως εκεί-να των ιδιωτικών καναλιών, δεν πρόκειται να δείτε, λόγου χάρη, ένα αφιέρωμα στο Κυπριακό ή την ΟΝΕ ή το 35ωρο ή την μετανάστευση, πέραν προτάσεων των 30 (άντε 45) δευτερολέπτων που θεωρούν δεδομένο ότι οι τηλεθεατές γνωρί-ζουν όλες τις πτυχές των θεμάτων αυτών. Σε ό,τι αφορά την διεθνή επικαιρότητα, εκεί μην επιχειρήσετε να κατανοήσε-τε το "πώς" και το "γιατί" του ισραηλινοπαλαιστινιακού ζητήματος για παράδειγμα. Πρέπει να αρκεστείτε σε ακατανόητες εικόνες, συνήθως βίας. Τα πολιτιστικά περιορίζονται σε "ελαφρές" εκδοχές: οι ηθοποιοί ή οι τραγουδιστές διαφη-μίζουν στην ουσία τις τελευταίες τους δουλειές.

Έτσι, αυτό που σε άλλες χώρες θεωρείται ενημέρωση, στην Ελλάδα τα ιδιωτικά κυρίως κανάλια το έχουν μετατρέψει σε "θέαμα", κυρίως δακρύβρεχτο: δελτία ειδήσεων, σχεδόν καρμπόν, που στόχο έχουν να εκβιάσουν το συναίσθημα του τηλεθεατή, αντί να τον βοηθήσουν να κατανοήσει μία, ούτως ή άλλως, σύνθετη πραγματικότητα και να ενεργο-ποιήσουν την κριτική του λειτουργία. Δελτία ειδήσεων - παρωδία ενημέρωσης, αν τουλάχιστον αυτή νοείται ως απόπειρα επεξήγησης και κατανόησης και όχι ως μοχλός δακρύων... Με άλλα λόγια, δελτία ειδήσεων επικίνδυνα για την κοινωνική συνοχή, αφού δεν απευθύνονται σε πολίτες αλλά σε έντρομα άτομα...

(Εφημ. «Η ΑΥΓΗ», 3/1/99)

ΚΡΙΤΗΡΙΟ ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗΣ ΣΤΗ Ν. ΓΛΩΣΣΑ Β' ΛΥΚΕΙΟΥ (μετά την ολοκλήρωση της διδασκαλίας της ΕΙΔΗΣΗΣ)

Ενημέρωση: ένα μείγμα ειδήσεων και ψυχαγωγίας

Όλο και πληθαίνουν οι επικρίσεις για τον τρόπο με τον οποίο μας παρέχεται η τηλεοπτική μας ενημέρωση. Είναι πράγματι άξιο διερεύνησης αν στις μέρες μας, η τηλεοπτική ενημέρωση που μας προσφέρουν τα κανάλια διαμέσου των δελτίων ειδήσεων και των συναφών εκπομπών ενημερώνουν ή εντείνουν τις φοβίες και τις ανασφάλειες του μέσου τηλεθεατή στην κοινωνία του θεάματος, του εντυπωσιασμού και της οφθαλμολαγνείας.

Είναι άξιο ακόμη διερεύνησης εάν με τον τρόπο που προβάλλονται οι τηλεοπτικές ειδήσεις ενημερώνουν το κοινό ή το βοηθούν στην ανάλυση του γεγονότος ή τελικά το «βομβαρδίζουν» με πληροφορίες «χωρίς ανάσα» και γεγονότα με «ασφαλείς» από άποψη της τηλεοπτικής οικονομίας καταστροφές και δράματα. Είναι διερευνήσιμο στο κατά πόσο η «αξία της είδησης» ενός γεγονότος καθορίζεται από τη σπουδαιότητά της και όχι από το ποσοστό της τηλεοπτικής της κατανάλωσης. Όπως και να το κάνουμε, το ζητούμενο δεν είναι αν τα τηλεοπτικά δελτία διακόπτονται από διαφημί-σεις, έχουν χορηγία στα δελτία καιρού και χρηματιστηρίου. Το ζητούμενο είναι αν επιζητούμε ένα τηλεοπτικό περιβάλλον που να διέπεται από τις αρχές της αγοράς με διάφορες συνέπειες στο υπόλοιπο επικοινωνιακό πεδίο ή αν θέ-λουμε ένα τηλεοπτικό περιβάλλον που να καθορίζεται πρωτίστως από τις αρχές της δημόσιας κοινωνικής ευθύνης και της επικοινωνιακής ισορροπίας.

Θα μπορούσε να λεχθεί ότι η συνεχής μετάδοση των δελτίων ειδήσεων και η ακατάσχετη φλυαρία των εκπομπών συζητήσεων που προηγούνται ή έπονται ή υπάρχουν εντός των δελτίων έχουν κουράσει το κοινό. Πρώτ’ απ’ όλα είναι απαραίτητο και χρήσιμο να ενημερώνεται κάποιος οποιαδήποτε στιγμή της ημέρας. Αλλά οι υπερβολικές δόσεις πληροφόρησης κουράζουν το κοινό, δημιουργούν αδιαφορία και παράλληλα υποβαθμίζεται η ποιότητα της παρεχόμενης ενημέρωσης. Η συνεχής αναμετάδοση των ειδήσεων στην ουσία είναι η «ανακύκλωση» των ίδιων ειδήσεων. Αυτό με τη σειρά του «σπάει τα νεύρα» το κοινού, καθώς δεν επιτρέπει στους δημοσιογράφους να εμβαθύνουν στα γεγονότα και να τα διερευνήσουν περισσότερο.

Οι έντονοι τόνοι και η δραματοποίηση των ειδήσεων οδηγούν σε δραματική άντληση της προσωπικής θλίψης, εντείνουν τους φόβους και οδηγούν τους τηλεθεατές να αντιμετωπίζουν την ιδιωτική τους ζωή με πρωτοφανή δραματοποίηση, καθώς εμφανίζεται ανάγλυφα μπροστά τους η πιθανότητα να αντιμετωπίσουν τα ίδια δεινά, με αποτέλεσμα να νιώθουν όλο και χειρότερα. Καθώς τα δελτία ειδήσεων και οι εκπομπές συζητήσεων όλο και πληθαίνουν, αφού η ενημέρωση έχει εμπορική αξία, στην ουσία δεν υπάρχει δυνατότητα διαφυγής. Αν δεν δει ο μέσος τηλεθεατής τα μεσημεριανά δελτία, υπάρχουν τα απογευματινά, κι αν δεν δει ούτε αυτά υπάρχουν όχι μόνο τα βραδινά αλλά και τα νυχτερινά. Κι αν έχει κατορθώσει, πράγμα εξαιρετικά δύσκολο, να μη δει κανένα από αυτά, τα έκτακτα δελτία ειδήσεων θα τον συναντήσουν στην ταινία ή στο όποιο τηλεοπτικό πρόγραμμα παρακολουθεί. Ουδείς επιτρέπεται να κοιμηθεί ανε-νημέρωτος. Και σε αυτό φαίνεται στοιχηματίζουν και τα αμιγώς ειδησεογραφικά κανάλια με τη συνήθως 24ωρη επίπεδη ενημέρωση.

Όπως έχει παρατηρήσει ο δημοσιογράφος John Dugdale, τα «δελτία των ειδήσεων έχουν γίνει φετίχ, ταξινομημένα στο ρυθμισμένο μέσο νου με ενδυμασία δράματος, τέχνης και θρησκείας». Πράγματι, στα δελτία ειδήσεων της νέας τηλεοπτικής τάξης, οι διεθνείς ειδήσεις ανήκουν στο περιθώριο, εκτός κι αν αφορούν κρίσεις, πολέμους και λοιμούς σε «απευθείας μετάδοση». Οι εσωτερικές ειδήσεις αποτελούν πια το κυρίαρχο μέρος των δελτίων και η πλειονότητά τους αναφέρεται σε κρίσεις, εγκλήματα, θανάτους και καταστροφές.

Κάθε είδηση οφείλει να συνοδεύεται με το παράλληλο οπτικό της υλικό, άσχετα αν είναι νέο ή παλαιό. Στην πράξη είναι φορμαλιστικές και επαναληπτικές. Σε αντίθεση με τα άλλα μέσα ενημέρωσης, η τηλεοπτική ενημέρωση έχει την «άδεια» να επαναλαμβάνει την ίδια είδηση σε διάστημα ελαχίστων ωρών, πρωί, μεσημέρι, βράδυ, μεσάνυχτα, πολλές φορές χωρίς να υπάρχει αποχρών λόγος. Ένας Αμερικανός δημοσιογράφος, ο James Fallows, σχολιάζει χαρακτηριστικά ότι στην τηλεόραση η ενημέρωση είναι πια μόνον θέαμα. Μπάσκετ, αγώνες ποδοσφαίρου, ο γάμος του Μάικλ Τζάκσον και οι προεδρικές εκλογές αποτελούν όλα για την τηλεόραση θεάματα χωρίς διαφορετική αξία. Για την τηλεόραση του ’90, η δημόσια ζωή είναι μια σύγκρουση όπου αυτή δεν υπάρχει, δεν υπάρχει είδηση.

Δεν θα είναι παράδοξο από αυτό το αδιάκοπο «ενημερωτικό βουητό» η προσοχή του τηλεθεατή να «διαβρώνεται» ακόμη και στις σπάνιες περιπτώσεις, που η είδηση είναι πράγματι είδηση. Ίσως, ο μεγαλύτερος εχθρός των δελτίων ειδήσεων και των εκπομπών συζητήσεων να είναι οι εαυτοί τους, καθώς, ενώ υποστηρίζουν ότι ακολουθούν τα ενδιαφέροντα και τις προτιμήσεις των τηλεθεατών, τους «εξουθενώνουν», και ενδεχομένως στο τέλος να τους απομακρύνουν.

Μπορεί τα παιδιά και τα νεαρά άτομα να μην είναι το ισχυρό, από πλευράς θεαματικότητας κοινό, των δελτίων και των εκπομπών, αυτό όμως δεν σημαίνει ότι τα νεαρά άτομα δεν βλέπουν ειδήσεις και εκπομπές συζητήσεων. Στην εποχή της τηλεόρασης, η ενημέρωση, όπως και τα άλλα μυθοπλαστικά προγράμματα, απευθύνονται και καταναλώνονται από όλες τις ηλικίες. Ποια, λόγου χάρη, θα είναι η ευθύνη του τηλεοπτικού μέσου όσον αφορά εκείνο το παιδί μιας μέσης οικογένειας που παρακολουθεί αποσβολωμένο στα δελτία ειδήσεων τις λεπτομέρειες των ειδεχθών εγκλημάτων; Από την άλλη πλευρά, η επίδραση μπορεί να είναι θετική, γιατί η τηλεόραση είναι σε θέση να αναπτύσσει στα νεαρά άτομα μια αίσθηση του ρεαλισμού της κοινωνίας, καθώς τους δείχνει τον κόσμο κατάματα.

Η συνολική εικόνα είναι ειρωνική. Εκατομμύρια δαπανώνται για την προσέλκυση του κοινού, αλλά ένα μόνο μέρος των τηλεοπτικών δελτίων ειδήσεων και των συναφών εκπομπών είναι πράγματι ενημερωτικό. Οι τηλεοπτικές ειδήσεις περιτυλίγονται με τέτοιο τρόπο ώστε τα θέματά τους να είναι σύντομα, απλά και να έχουν οπτικό αποτέλεσμα. Αν και στις μέρες μας οι τηλεοπτικές ειδήσεις αποτελούν την κύρια πηγή της ενημέρωσής μας, σπανίως μας προσφέρουν πλήρη και σε βάθος ενημέρωση, αποτέλεσμα όχι μόνο επειδή οφείλουν να ακολουθήσουν τη «γραμματική του μέσου», αλλά και γιατί δεν μπορούν να διαφύγουν τον ανελέητο ανταγωνισμό, τον οποίον επιβάλλει η νέα τηλεοπτική τάξη. Το ίδιο ισχύει και για τις εκπομπές συζητήσεων. Ένα πράγμα, λοιπόν, είναι βέβαιο: η σύγχρονη ενημέρωσή μας είναι μια μείξη ενημέρωσης και ψυχαγωγίας, που θα πρέπει ωστόσο να θυμόμαστε ότι δεν είναι η τηλεόραση που ανακάλυψε αυτήν τη «συνταγή», αλλά προέρχεται από τον Τύπο και το ραδιόφωνο και κυρίως από την εποχή της εμπορευματοποίησης της ενημέρωσης.

Αν και είναι εξαιρετικά δύσκολο, θα ήταν χρήσιμο να προσπαθήσουμε να διακρίνουμε από αυτά που μας παρέχουν τα δελτία και οι συναφείς εκπομπές, τι είναι σημαντικό και να έχουμε υπόψη μας ότι η τηλεοπτική ενημέρωση δεν είναι καθαρόαιμη ενημέρωση, αλλά δραματοποιημένη πληροφόρηση, που οδηγεί τελικά στην αποπληροφόρηση.

(Στέλιος Παπαθανασόπουλος)

Θέματα:

Α. Να αποδώσετε περιληπτικά με 120 λέξεις το νόημα του κειμένου.

Β1. Χαρακτηρίστε ως σωστές ή λαθεμένες τις ακόλουθες επισημάνσεις με γνώμονα τις θέσεις που εκφράζονται στο κείμενο.

1. Στις τηλεοπτικές εκπομπές η αξία μιας είδησης δεν καθορίζεται από τη σπουδαιότητά της.

2. Η τηλεόραση ασκεί ψυχολογική βία, επειδή, με τη δραματοποίηση των ειδήσεων, εκφοβίζει τους τηλεθεατές.

3. Το κοινό κουράζεται από την τάση της τηλεόρασης να εμβαθύνει διαρκώς στα γεγονότα.

4. Η τηλεόραση εστιάζει την προσοχή της κυρίως στις εσωτερικές ειδήσεις.

- Να δικαιολογήσετε το (3) και το (4)

Β2. Να αντικατασταθούν οι υπογραμμισμένες λέξεις με συνώνυμές τους, χωρίς να μεταβληθεί το νόημα του κειμένου.

• … εκτός κι αν αφορούν κρίσεις, πολέμους και λοιμούς …

• …που παρακολουθεί αποσβολωμένο στα δελτία ειδήσεων τις λεπτομέρειες …

• …αλλά μόνο ένα μέρος των συναφών εκπομπών …

Β3. Καθώς τα δελτία ειδήσεων και οι εκπομπές συζητήσεων όλο και πληθαίνουν, αφού η ενημέρωση έχει εμπορική αξία, στην ουσία δεν υπάρχει δυνατότητα διαφυγής.

Να μετατρέψετε την υπογραμμισμένη επιρρηματική πρόταση σε ισοδύναμο εμπρόθετο επιρρηματικό προσδιορισμό.

Β4. Να συμπληρώσετε τα κενά των παρακάτω προτάσεων με την κατάλληλη λέξη:

ΛΕΞΙΛΟΓΙΟ: επίκριση, διάκριση, πρόκριση, ανάκριση, απόκριση, ευθυκρισία, σύγκριση.

α. Κάθε ………… μεταξύ των δύο αδελφών είναι αδύνατη.

β. Τον ρώτησα τι έχει να πει, αλλά δεν πήρα καμία ……… .

γ. Η ……… του μάρτυρα κράτησε πάνω από πέντε ώρες.

δ. Δέχτηκε αγόγγυστα τις ……… από μέλη του κόμματος για την κοινωνική πολιτική του.

ε. Ο Έλληνας επιστήμονας δέχτηκε τιμητική ………για την προσφορά του στην ιατρική έρευνα.

στ. Η ……… της ομάδας μας στον επόμενο γύρο ήταν θριαμβευτική.

ζ. Ο δικαστής ήταν γνωστός όχι μόνο για την τιμιότητα αλλά και για την ……… του.

Β5. Να εξηγήσετε την επιλογή ενεργητικής ή παθητικής σύνταξης στις ακόλουθες περιπτώσεις:

• Η συνεχής μετάδοση των δελτίων ειδήσεων και η ακατάσχετη φλυαρία των εκπομπών συζητήσεων έχουν κουράσει το κοινό.

• Εκατομμύρια δαπανώνται για την προσέλκυση του κοινού.

Γ. Σύμφωνα με επικοινωνιολόγους και αναλυτές της λειτουργίας των ΜΜΕ, βασικά χαρακτηριστικά των περισσοτέρων τηλεοπτικών δελτίων ειδήσεων της χώρας μας αποτελούν: η απολιτικοποίηση, ο συγκινησιακός εκβιασμός μέσω κοινωνικών θεμάτων, η σαφής αναβάθμιση των συμβάντων του αστυνομικού δελτίου, η «αιματολαγνεία», ένας υφέρπων ρατσισμός με σαφείς αποχρώσεις εθνικισμού. Ως εξωτερικά χαρακτηριστικά αναφέρονται μεταξύ άλλων, η δραματοποίηση, η θεατροποίηση από πλευράς παρουσιαστών, η υπερβολική χρήση επιθέτων.

Αναλύστε δύο από τα παραπάνω χαρακτηριστικά σε δύο αντίστοιχα παραγράφους και έπειτα αναπτύξτε επίσης σε δύο παραγράφους τις επιπτώσεις αυτού του τρόπου παρουσίασης των ειδήσεων στον τηλεθεατή αλλά και στην ίδια την ενημέρωση.

Διάγραμμα αναλυτικής διόρθωσης ελεύθερης γραπτής έκφρασης (έκθεσης)

1. Χαρακτηριστικά προς αξιολόγηση


Α. Περιεχόμενο: πλούτος ιδεών σχετικών με το εξεταζόμενο θέμα.

Β. Διάταξη νοημάτων: διάταξη ύλης και οργάνωση παραγράφων.

Γ. Διατύπωση: ακριβολογία, σαφήνεια, λεξιλογική ποικιλία.

Δ. Ορθογραφία-Σύνταξη-Γραμματική: λάθη ορθογραφικά, γραμματικά, συντακτικά κάθε είδους.

Ε. Εμφάνιση: καθαρότητα γραπτού, αισθητική εμφάνιση.


Κάθε χαρακτηριστικό αξιολογείται από 0-20. Ο βαθμός που δίδεται στο περιεχόμενο πολλαπλασιάζεται επί το συντελεστή 3, στη διάταξη, στη διατύπωση και στην ορθογρα-φία επί 2 και στην εμφάνιση επί 1. Το άθροισμα των γινομένων διαιρείται διά 10 και το πηλίκο της διαίρεσης πολλαπλασιάζεται επί 2. Αν το πηλίκο αυτό περιέχει δεκαδικά ψη-φία στρογγυλοποιείται στο μεγαλύτερο ακέραιο αριθμό, αν τα δεκαδικά ψηφία είναι με-γαλύτερα ή ίσα του 0,5 και σε αντίθεση περίπτωση στον αμέσως μικρότερο ακέραιο α-ριθμό.

2. Οδηγός για τη βαθμολόγηση κάθε χαρακτηριστικού

Α. ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΟ

Επίπεδο 1

Άριστο 19-20 Ο μαθητής πραγματεύεται το θέμα από όλες τις δυνατές οπτικές γωνίες. Υπάρχει πλούτος ιδεών, οι οποίες συνδέονται απόλυτα με το θέμα που αναπτύσσεται. Αναφέρονται πρωτότυπες σκέψεις που εντυπωσιάζουν τον αναγνώστη. (Το τελευταίο αυτό στοιχείο διαφοροποιεί το επίπεδο 1 από το επίπεδο 2). Το κείμενο ανταποκρί-νεται στο κατάλληλο επικοινωνιακό πλαίσιο και στο σύνολό του κινείται εντός του καθορισμένου ορίου λέξεων.

Επίπεδο 2

Πολύ καλό 16-18 Όλες οι πτυχές του θέματος αναπτύσσονται. Υπάρχει πλούτος ιδεών, σε μικρότερο πάντως βαθμό απ’ ό,τι στην προηγούμενη περίπτωση και σχέση όλων όλα γράφονται με το θέμα. Δεν παρατηρείται εντυπωσιακή πρωτοτυπία. Το κείμενο ανταπο-κρίνεται στο κατάλληλο επικοινωνιακό πλαίσιο (σε μικρότερο βαθμός σε σχέση με το προηγούμενο επίπεδο) και στο σύνολό του κινείται εντός του καθορισμένου ορίου λέξεων.

Επίπεδο 3

Καλό 13-15 Όσα αναφέρονται από το μαθητή έχουν άμεση σχέση με το θέμα και είναι ορθά και λογικά. Μερικές όμως πτυχές του θέματος δεν αναπτύσσονται αρκετά, Γίνεται μόνο μια απλή αναφορά χωρίς διεξοδική ανάλυση. Ο πλούτος των ιδεών δεν είναι πολύ μεγάλος και οι πρωτότυπες σκέψεις απουσιάζουν παντελώς. Το κείμενο μόνο τυπι-κά ανταποκρίνεται στο επικοινωνιακό πλαίσιο, υφολογικά ωστόσο είναι απρόσωπο. Η έκταση είναι λίγο μικρότερη ή μεγαλύτερη απ’ ό,τι απαιτείται.

Επίπεδο 4

Μέτριο 10-12

Μια ή περισσότερες πλευρές του θέματος που θεωρούνται βασικές δεν αναπτύσσο-νται ούτε σχολιάζονται καθόλου. Υπάρχει ένδεια ιδεών και η τεκμηρίωση των δια-φόρων απόψεων δεν θεωρείται ικανοποιητική. Το κείμενο ελάχιστα εντάσσεται στο επικοινωνιακό πλαίσιο και η έκταση οριακά είναι η απαιτούμενη.

Επίπεδο 5

Χαμηλό 9 και κάτω Αναφέρονται πράγματα που δε σχετίζονται με το θέμα καθόλου σε μεγάλη έκταση. Υπάρχει φτώχεια ιδεών και η τεκμηρίωση όσων αναφέρονται είναι στοιχειώδης ή ανύπαρκτη. Ο μαθητής δεν λαμβάνει καθόλου υπόψη του το επικοινωνιακό πλαίσιο και η έκταση δεν είναι η προσδοκώμενη (συνήθως πολύ μικρή).

Β. ΔΙΑΤΑΞΗ

Επίπεδο 1:

Άριστο 19-20 Η οργάνωση των ιδεών είναι σχεδόν τέλεια. Ο μαθητής φαίνεται ότι ακολουθεί στη διάταξη των νοημάτων ένα συγκεκριμένο και σαφές σχέδιο. Προτάσσονται τα σπουδαιότερα επιχειρήματα και ακολουθούν τα λιγότερα σημαντικά. Υπάρχει αλ-ληλουχία στις σκέψεις και οργανική σύνδεση, νοηματική και λεκτική μεταξύ των παραγράφων και των προτάσεων του κειμένου. Ο πρόλογος και ο επίλογος διακρί-νονται με σαφήνεια από το κύριο μέρος της έκθεσης.

Επίπεδο 2:

Πολύ καλό 16-18 Η οργάνωση των σκέψεων και ιδεών είναι πολύ καλή. Ο αναγνώστης διαπιστώνει ότι υπάρχει ειρμός σκέψεων, αλληλουχία και λογική συνέπεια στη διάταξή τους. Οι παράγραφοι και οι προτάσεις συνδέονται οργανικά μεταξύ τους σε ικανοποιητικό βαθμό. Μερικές όμως παράγραφοι παρουσιάζουν χαλαρή συνάφεια προς τα προηγούμενα και ιδιαίτερα ως προς τη λεκτική σύνδεσή τους προς αυτά (δε λειτουργούν ικανοποιητικά οι συνοχικοί μηχανισμοί). Ο πρόλογος και ο επίλογος διακρίνονται από το κύριο μέρος. Τα επιχειρήματα και τα άλλα αποδεικτικά στοιχεία τοποθετούνται σε σωστή αξιολογική σειρά.

Επίπεδο 3

Καλό 13-15 Ο αναγνώστης διακρίνει ότι ο μαθητής επιδιώκει να ακολουθήσει κάποιο σχέδιο στη διάταξη των σκέψεών του, αλλά δεν επιτυγχάνει πάντοτε να το τηρήσει. Αναφέρει, για παράδειγμα, επιχειρήματα ή παραδείγματα, για να υποστηρίξει τις ιδέες του, χωρίς να τα έχει αξιολογικά ιεραρχήσει. Μερικές παράγραφοι ή προτάσεις δεν έχουν οργανική σύνδεση με τα προηγούμενα, με αποτέλεσμα σε μερικά σημεία να παρουσιάζεται κάποια διακοπή στον ειρμό των σκέψεων. Μεγάλη αδυναμία παρατηρείται και στη μορφική συνύφανση των παραγράφων.

Επίπεδο 4

Μέτριο 10-12

Παρά την προσπάθεια του μαθητή να ακολουθήσει κάποια λογική σειρά στην έκ-θεσή του, επικρατεί αταξία στην παράθεση των νοημάτων. Δεν υπάρχει αυστηρή αλληλουχία στους συλλογισμούς που εκτίθενται και ο ειρμός των σκέψεων διακό-πτεται σε αρκετά σημεία. Η σύνδεση των παραγράφων είναι ατελής.

Επίπεδο 5

Χαμηλό 9 και κάτω Υπάρχει πλήρης αταξία στην παράθεση των σκέψεων και ιδεών του μαθητή. Ου-σιώδη επιχειρήματα σημειώνονται τελευταία, χωρίς να αναφέρεται ότι αυτό γίνεται για να τονιστούν περισσότερο. Διαπιστώνεται σύγχυση και ανακάτεμα σκέψεων σε τέτοιο βαθμό που δεν μπορεί να γίνει καθόλου λόγος για παραγράφους με ολοκλη-ρωμένο νοηματικό περιεχόμενο. Ο ειρμός των σκέψεων είναι υποτυπώδης και σε μερικά σημεία ολότελα ανύπαρκτος. Πρόλογος και επίλογος δεν υπάρχουν καθό-λου.


Γ. ΔΙΑΤΥΠΩΣΗ

Επίπεδο 1:

Άριστο 19-20 Ο αναγνώστης έχει την εντύπωση ότι διαβάζει κείμενο δόκιμου συγγραφέα. Η γλώσσα ρέει και συναρπάζει. Υπάρχει ποικιλία ύφους που επιτυγχάνεται με τις ναλλαγές στις εικόνες που παρουσιάζονται, τις αντιθέσεις, τις μεταφορές και τα υπόλοιπα σχήματα λόγου, η τέχνη των οποίων καταπλήσσει.

Επίπεδο 2:

Πολύ καλό 16-18 Οι βασικές αρετές του ύφους, όπως σαφήνεια στη διατύπωση, κυριολεξία, ακρίβεια και φυσικότητα υπάρχουν. Η γλώσσα είναι ρέουσα χωρίς περιττολογίες και βερ-μπαλισμούς. Οι προτάσεις έχουν μέγεθος κανονικό και τα σχήματα λόγου δεν απουσιάζουν, αλλά η τεχνική τους είναι κατώτερη από εκείνη του προηγούμενοι επιπέδου. Δεν υπάρχει μεγάλη ποικιλία στο ύφος.

Επίπεδο 3

Καλό 13-15 Οι βασικέ αρετές του ύφους που αναφέρθηκαν στο προηγούμενο επίπεδο υπάρ-χουν, αλλά σε μικρότερο βαθμό. Η ποικιλία του ύφους είναι μικρή και σε μερικά σημεία διαπιστώνονται ακυριολεξίες. Μερικές προτάσεις θα μπορούσαν να είχαν καλύτερα διατυπωθεί, αν διασπώνταν σε μικρότερες προτάσεις ή αν χρησιμοποιού-νταν άλλη διατύπωση.

Επίπεδο 4

Μέτριο 10-12

Μερικές από τις παραπάνω υφολογικές αρετές απουσιάζουν, χωρίς όμως να δυσκολεύεται η ανάγνωση και κατανόηση του κειμένου. Τα σχήματα λόγου είναι σπάνια. Οι προτάσεις ομοιόμορφες και μονότονες, συχνά μακροσκελείς με περιπεπλεγμένα νοήματα και οι ακυριολεξίες αρκετές.

Επίπεδο 5

Χαμηλό 9 και κάτω Ο αναγνώστης αντιλαμβάνεται αμέσως ότι η γλώσσα δεν είναι ρέουσα. Δυσκολεύεται να κατανοήσει ορισμένες προτάσεις ή υπάρχει τόση απλοϊκότητα στο κείμενο που έχει την εντύπωση πως σε ορισμένα σημεία διαβάζει παιδικό κείμενο. Εναλλαγή ύφους δεν υπάρχει καθόλου. Οι περιττολογίες, οι βαρβαρισμοί και οι ακυριολεξίες αφθονούν.

Δ. ΟΡΘΟΓΡΑΦΙΑ – ΓΡΑΜΜΑΤΙΚΗ -ΣΥΝΤΑΞΗ

Επίπεδο 1:

Άριστο 19-20 Απουσία οποιουδήποτε λάθους, συντακτικού, γραμματικού, στίξεως κ.τ.λ. Επιτρέπεται η παράβλεψη 1-2 λαθών στίξεως και κυρίως κομμάτων.

Επίπεδο 2:

Πολύ καλό 16-18 Σπάνια λάθη (όχι περισσότερα από 2 ανά σελίδα), μεταξύ των οποίων δεν περιλαμ-βάνεται κανένα σοβαρό λάθος (καταληκτικό, γνωστή λέξη κ.τ.λ.)

Επίπεδο 3

Καλό 13-15 Σπάνια λάθη (όχι περισσότερα από 2-3 ανά σελίδα), ανάμεσα στα οποία όμως περι-λαμβάνονται και ορθογραφικά και συντακτικά λάθη μέσης βαρύτητας (λάθη σε θέματα λέξεων κάπως γνωστών ή άλλα ανάλογης βαρύτητας).

Επίπεδο 4

Μέτριο 10-12: 2-3 λάθη ανά σελίδα, μεταξύ των οποίων περιλαμβάνονται σοβαρά ορθογραφικά λάθη, όπως καταληκτικά λάθη, λάθη τονισμού, ασυνταξίες κ.τλ.

Επίπεδο 5

Χαμηλό 9 και κάτω: Πολλά λάθη, μεταξύ των οποίων και σοβαρά , ανά σελίδα.


Ε. ΕΜΦΑΝΙΣΗ

Επίπεδο 1:

Άριστο 19-20 Άψογη εμφάνιση. Καμιά μουτζούρα. Ευανάγνωστα, καλλιγραφικά σχεδόν γράμμα-τα. Σαφής διάκριση των παραγράφων. Το όλο σύνολο δημιουργεί άριστη εξωτερική αισθητική εντύπωση.

Επίπεδο 2:

Πολύ καλό 16-18 Γράμματα καθαρά, όχι καλλιγραφικά, γραπτό προσεγμένο χωρίς μουτζούρες. Διά-κριση των παραγράφων. Γενικό σύνολο κάπως κατώτερο του προηγούμενου.

Επίπεδο 3

Καλό 13-15 Τα γράμματα εξακολουθούν να είναι ευανάγνωστα. Υπάρχουν μερικά σβησίματα και σε πολλά σημεία δε φαίνεται καλά η διάκριση των παραγράφων.

Επίπεδο 4

Μέτριο 10-12

Η αισθητική εντύπωση που δίνει το σύνολο του κειμένου είναι μικρή. Υπάρχουν λιγοστές μουτζούρες (1-2) οι οποίες όμως δυσκολεύουν την ανάγνωση του κειμένου. Τα γράμματα δε διακρίνονται για την καλλιγραφία τους, αλλά είναι με κάποια προσπάθεια αναγνώσιμα. Απουσία εξωτερικού χωρισμού παραγράφου.

Επίπεδο 5

Χαμηλό 9 και κάτω Δυσανάγνωστα γράμματα. Πολλά σβησίματα και γραψίματα που καθιστούν δύ-σκολη των ανάγνωση του κειμένου. Παράγραφοι δεν υπάρχουν.


[Σημείωση: Η βαθμολόγηση στο εσωτερικό κάθε επιπέδου επαφίεται στην κρίση του διορθωτή.]


INFO
Εξαιρετικό κείμενο αποτελεί το παρακάτω: http://www.alfavita.gr/artra/art26_11_9_809.php

H Δεύτερη μεταπολεμική Γενιά ποιητών, όπως ανθολογείται στα ΚΝΛ της Γ' λυκείου

Η Β’ ΜΕΤΑΠΟΛΕΜΙΚΗ ΓΕΝΙΑ ΠΟΙΗΤΩΝ

Οι περισσότεροι ποιητές που ανήκουν στη Β’ μεταπολεμική γενιά γεννήθηκαν το διάστημα 1929 – 1940 και πραγματοποίησαν τις πρώιμες ποιητικές τους καταθέσεις από τα μέσα της δεκαετίας του ’50 έως τα μέσα της δεκαετίας του ’60. Γεννήθηκαν και μεγάλωσαν, λοιπόν, σε μια εποχή που συνέβησαν γεγονότα με υπέρογκο ιστορικό, κοινωνικό αλλά και ατομικό (ψυχικό και πνευματικό) εκτόπισμα. Ποι-ητές οι οποίοι γύρω στα 1940 διανύουν την τρυφερή παιδική ηλικία τους και, ως το τέλος του Εμφυλίου, βρίσκονται στην ακόμα ευπαθέστερη περίοδο της εφηβείας, κατά την οποία τα γεγονότα και ο οδυνη-ρός απόηχός τους δεν επιδρούν και δεν εισπράττονται, πλέον, έμμεσα και παθητικά, αλλά άμεσα και τραυματικά.

Η γενιά αυτή συναντά την Α’ μεταπολεμική γενιά (όσοι ποιητές γεννήθηκαν ανάμεσα στα 1918 και στα 1928), αλλά δεν ταυτίζεται μαζί της. Μερικοί ποιητές της Β’ μεταπολεμικής γενιάς – ιδίως αυτοί, των οποίων η ποίηση διακατέχεται από μια ιδεολογικής και κοινωνικής υφής αγωνία – συνοδοιπορούν με τους προκατόχους τους, καθώς μοιράζονται μαζί τους, αν όχι τις ανεπούλωτες πληγές από έναν χαμένο αγώνα, τουλάχιστον τη βαριά ψυχική ατμόσφαιρα που άφησε πίσω της η ήττα. Όμως δεν κινη-τοποιούνται από τα ίδια οράματα. Εμφανίζονται τη στιγμή που το αντιστασιακό, αγωνιστικό ρίγος των λίγο μεγαλύτερων ομοτέχνων τους έχει αρχίσει να μετατρέπεται σε αγωνία, ενίοτε υπαρξιακών δια-στάσεων, για την αντιμετώπιση του παρόντος, παράλληλα με την παγίωση της διαβρωτικής συνείδη-σης ότι ο θάνατος και η φθορά του ανθρώπου δεν αντισταθμίζονται με καμιά λυτρωτική μελλοντολο-γία. Ο πεσιμισμός, ο μηδενισμός, η διαβρωτική αίσθηση της διάψευσης, της προδοσίας και της ενοχής, που χαρακτηρίζουν την ποίηση κάποιων ποιητών της Α’ Μεταπολεμικής γενιάς βρίσκουν βαθύτατη απήχηση στις ψυχικές διαθέσεις των ποιητών της Β’ Μεταπολεμικής γενιάς, αφού εκφράζουν με από-λυτη σαφήνεια και επάρκεια την εικόνα του κόσμου, όπως σιωπηρά την έχουν μέσα τους δημιουργήσει.

Η χρονική περίοδος συνάντησης των δύο γενεών θα μπορούσε να χαρακτηριστεί περίοδος «μετεμ-φυλιακού εμφυλίου». Γιατί, πράγματι, επρόκειτο για έναν άλλο εμφύλιο σπαραγμό, συνεχιζόμενο στα βαθύτερα στρώματα του κοινωνικού γίγνεσθαι, για έναν εμφύλιο, ο οποίος, μολονότι δε διεξάγεται χωρίς όπλα και χωρίς αιματηρά επεισόδια, καθόλου δε στερείται αιματηρών – και ίσως περισσότερο τραυματικών – συνεπειών, σε επίπεδο συνειδησιακό. Γεγονός, που, στην ποίηση, εκφράζεται με τη με-τάβαση από την κυρίαρχη απολογητική διάθεση σε μιαν επώδυνη κατάβαση προς τα μέσα, με προθέ-σεις σαφώς ενδοσκοπικές-αυτογνωσιακές και, βεβαίως, πάντα σε στενή συνάρτηση με τα κοινωνικά, πολιτικά και ιδεολογικά τεκταινόμενα της εποχής, αφού αυτά είναι, εντέλει, που, κυρίως, συνέβαλαν σ’ αυτήν την εσώστροφη αναδίπλωση.

Η παθητική βίωση των γεγονότων και η, ως ένα σημείο συνακόλουθη, άμεση ή έμμεση αναγωγή τους στο επίπεδο του μύθου, σε συνδυασμό με την εγγενή ή επιγενόμενη εσώστροφη διάθεση, φορτίζει τον ποιητικό τους συναισθηματικά και συγκινησιακά και συντελεί στη διαμόρφωση μιας γλώσσας αυ-τοβιογραφικής. Η ποίησή τους βρίθει από εικόνες και συνακόλουθα συναισθήματα μιας εποχής τα-ραγμένης και ενός περιβάλλοντος αν όχι εχθρικού, πάντως, οπωσδήποτε κάθε άλλο παρά ανταποκρι-νόμενου στα νεανικά τους οράματα: «Το πιστόλι θαμμένο/Στη ρίζα της κληματαριάς/το ράδιο κρυμμέ-νο/Στο πατάρι του σπιτιού/Κι ο πατέρας καθισμένος/Στο μιντέρι της κάμαρας/Να στρίβει τσιγάρο/Με κα-πνό της Ξάνθη (Μαρία Κέντρου-Αγαθοπούλου).

Ο ρεαλισμός των ποιητών αυτών υπαγορεύεται, κατά κάποιο τρόπο, από την κοινή ενδιάθετη ανά-γκη τους να γίνουν στοχαστικοί. κριτικοί απέναντι στην κάθε άλλο παρά ευφρόσυνη πραγματικότητα που καθημερινά αντιμετωπίζουν. Υπαγορεύεται, επίσης, από την τάση τους να γίνουν αιχμηροί, κάπο-τε μάλιστα θυμωμένα επιθετικοί απέναντι στο κοινωνικό παρόν από το οποίο αισθάνονται πολιορκη-μένοι. Μόνο που αρκετά συχνά η ικανότητά τους για έναν νηφάλιο στοχασμό υγραίνεται και αμβλύνε-ται από το συναίσθημα και τη συγκίνηση που τους δονεί και τους διακατέχει, με συνέπεια ο ρεαλισμός τους να λυρικοποιείται, να αποκτά ένα υπόστρωμα μουσικό και να γίνεται υποδόριος: «Όταν έπεσε το βαρύ μαχαίρι/και μου άνοιξε τη βαθιά πληγή που έχω στο στήθος/δε μπορούσα, βέβαια, να καταλάβω τη σημασία του:/έπρεπε ο χρόνος να διαγράψει την τροχιά του./Έκτοτε έπαθα και έμαθα πολλά – κυρί-ως/αυτό: πως πρέπει πλέον να συνηθίσω,/να αγαπήσω την πληγή/να αγαπήσω το βαρύ μαχαίρι» (Ανέστης Ευαγγέλου, 1966).

Δυο λόγια για τους ανθολογημένους ποιητές

1. Μαρία Κέντρου – Αγαθοπούλου (1930 - ): λειτουργεί και συμπεριφέρεται, ποιητικά, ως δέσμια ενός τραυματικού, προσωπικού παρελθόντος, από το οποίο ανασύροντας διαρκώς, με τρόπους συνειρμικούς, επιμέρους στοιχεία, οδεύει προς ένα επίσης προσωπικό μέλλον, αποχρώσεως σαφώς με-ταφυσικών (κυριαρχεί γι’ αυτό ο εσωτερικός μονόλογος). Ανάμεσα σ’ αυτούς τους δύο πόλους – παρελ-θόν και μέλλον – κινείται ακαταπαύστως, με απώτερο στόχο να βιώσει και να υπερβεί τις ψυχοφθόρες καταστάσεις του παρόντος, με εγκαρτέρηση, κυρίως όμως με τη νηνεμία και την ασφάλεια του μέλλο-ντος, όπως, μέσω της πίστης της, το έχει οραματιστεί.

2. Λουκάς Κούσουλας (1929 - ): λειτουργεί με τα βιώματα του παρόντος και όλα όσα, συνειρμι-κά, αναδύονται από το παρελθόν, κατά τρόπο διανοητικό περισσότερο, με το συναίσθημα υπερσκελι-σμένο από μία διάθεση νηφάλια και στοχαστική και εμπλουτισμένη με στοιχεία ειρωνείας και σαρκα-σμού, που στρέφεται εναντίον του εαυτού του και της γύρω πραγματικότητας. Ο κυρίαρχος τόνος είναι εξομολογητικός και μόνιμα χαμηλόφωνο, όλη η παρουσία του ποιήματος συντείνει στο να υποβάλλει στον αναγνώστη είτε με την ειρωνεία είτε με το πολύ προσεκτικό δούλεμα της κάθε εικόνας – τη στο-χαστική ενατένιση του κόσμου αλλά και της σχέσης του ίδιου του ποιητή με τον κόσμο.

3. Σπύρος Τσακνιάς (1929 – 1999): η μνήμη είναι το στοιχείο που διαδραματίζει το σημαντικό-τερο ρόλο στην ποίησή του, τα πάντα κυμαίνονται μεταξύ παρελθόντος και παρόντος, με αποτέλεσμα να καταργείται ως χρονική διάσταση το μέλλον. Ό,τι χαρακτηρίζει το μεγαλύτερο μέρος της ποίησης του είναι η διαβρωτική αίσθηση ενός ανέκκλητα χαμένου προορισμού. Παράλληλα, ο ποιητής κάνει εμφανέστερη την πρόθεσή του να υπεκφεύγει με την τεχνική των παραβολών, από το άχαρο παρόν και από τις διεκδικητικές όσο και εκδικητικές μνήμες. Η γλώσσα, εξάλλου που χρησιμοποιεί ανταποκρίνε-ται επιτυχώς στις προθέσεις του. Είναι μια γλώσσα προσηνή, συζητητική, προσεκτικά και όσο χρειάζε-ται απαλλαγμένη από τον φόρτο της προσωπικής συγκίνησης, εμποτισμένη στην υγρασία ενός κατα-σταλαγμένου συναισθήματος, που με τον καιρό έχει γίνει φιλικό και οικείο.

4. Νίκος – Αλέξης Ασλάνογλου (1931 – 1996): ποιητής του ατομικού πάθους (όπως και ο Ντ. Χριστιανόπουλος), με την έννοια ότι και στη δική του ποίηση διακρίνεται η ασθμαίνουσα ερωτική αγωνία ενός ανθρώπου βαθύτατα μοναχικού και ιδιαιτέρως ευάλωτου μπροστά στη διαδικασία των πάσης φύσεως απρόσωπων κοινωνικών μηχανισμών, σε καμία περίπτωση όμως περιθωριακού. Ό,τι τον ευαισθητοποιεί και, ακολούθως, τον κινητοποιεί ποιητικά, είναι περασμένα συμβάντα και κατα-στάσεις της προσωπικής του ζωής, γεγονός που καθιστά προφανή το μέγιστο ρόλο που διαδραματίζει στην ποίησή του η μνήμη. Ανάμεσα στον έρωτα και το θάνατο κυμαίνεται ακαταπαύστως η μνήμη, διαμορφώνοντας, έτσι, την προσήκουσα στο εκάστοτε αναπολούμενο βίωμα θολή ατμόσφαιρα. Κι αυτό παράλληλα με τη δυσπιστία που τον διακατέχει απέναντι στο οποιοδήποτε ενδεχόμενο ένταξής του σε κάθε μορφής κοινωνική ομάδα.

5. Νίκος Γρηγοριάδης (1931 - ): η ποίησή του κινείται ανάμεσα σε δύο πόλους: τις αιματηρές μνήμες του «επίμαχου» παρελθόντος και μία εντονότατη, υπαρξιακών καταβολών, αγωνία, συνδυα-σμένη με μια εξίσου έντονη και σωματικά προσδιορισμένη ερωτική διάθεση.

6. Κική Δημουλά (1931 - ): η ποίησή της αντιστοιχεί στην προσωπική της ζωή. Το γεγονός αυτό εξετάζεται μέσα από βιωματικά φορτισμένους στίχους, που αναδεικνύουν τη γυναικεία ψυχολογία και την ιδιαιτερότητα της ιδιοσυγκρασίας της. Το θεματικό περιεχόμενο αποτελούν τα προβλήματα του ανθρώπου, που έχουν σχέση με την καθημερινή τριβή και φθορά, τα γηρατειά, το θάνατο, την αγωνία της ύπαρξης. Το ύφος είναι λιτό, πεζολογικό, αλλά και άμεσο, ζωηρό, πρωτότυπο, δραστικό: ευρηματι-κές μεταφορές και προσωποποιήσεις αφηρημένων εννοιών, συμβολισμοί, επαναλήψεις, παρηχήσεις, μετωνυμίες, συνεκδοχές, αμέλεια στη σύνταξη, χρήση του επιθέτου στη θέση του ουσιαστικού ή και το αντίστροφο. Η γλώσσα της είναι αιρετική, τολμηρή, ανατρεπτική, εναργής δημοτικοκαθαρευουσιάνικη σύμμειξη λέξεων. Δικός της είναι αυτός ο λόγος ο έμμεσος, ο υπαινικτικός, ο αυτοσαρκαστικός και ει-ρωνικός και ταυτόχρονα τόσο καίριος για την ψυχοφθόρα καθημερινότητά μας, για τον «έρμαιο ψυχι-σμό» μας, για το γελοίο που μας απειλεί, για τη ματαιότητα. Έτσι εκφράζει την αγάπη της για τη ζωή και αυτή είναι η εξέγερσή της.

7. Ντίνος Χριστιανόπουλος (1931 - ): η ποίησή του, πέρα από την έντονα εξομολογητική και υπόκωφα λυρική διάθεση που εκφράζει, χαρακτηρίζεται από ωμότητα, δραματικότητα, αλλά και από μία πρόθεση, αμέσως ή εμμέσως εκδηλωνόμενη, άσκησης κοινωνικής κριτικής, που έχει ως αφετηρία την «κοινωνικά καταδικαστέα» ερωτική ροπή του. Η έκφρασή του, ο λόγος του ο ποιητικός είναι απλός και άμεσος, απογυμνωμένος από τερτίπια και στολίδια. Αγκαλιάζει τα πράγματα, απλά και γνήσια όπως είναι, πολλές φορές επώδυνα και καταστροφικά, με μια αξιοζήλευτη λιτότητα. Κυρίως όμως ο έρωτας είναι γι’ αυτόν ένας εκούσιος αυτοεξευτελισμός, που, ωθημένος στα άκρα, συνιστά μιαν ύστα-τη επιλογή, αλλά και πράξη ελευθερίας κοινωνικών διαστάσεων.

8. Βύρων Λεοντάρης (1932 - ): αποτελεί το συνδετικό κρίκο ανάμεσα στους «πολιτικοποιημέ-νους» - ιδεολογικά τραυματισμένους – πρώτους μεταπολεμικούς ποιητές και τους παρεμφερώς προ-βληματισμένους ποιητές της γενιάς του. Σημαδεμένος ανεξίτηλα από τα όσα τραυματικά συνέβησαν τη δεκαετία του ’40 και έως το πρώτο μισό της δεκαετίας του ’50, απ’ όπου φαίνεται να έχει «θηρεύσει» - συναισθηματικά μεταπλασμένο – αρκετό μέρος από το πρωτογενές υλικό της ποίησής του, εκφράζει τη βαθύτατη συντριβή που τον διακατέχει στη θέα του προδομένου και νεκρού, πια οράματος που κάποτε τον συνεπήρε. Η απογοήτευση από μια ήττα, για την οποία ο ποιητής, χωρίς να ευθύνεται σε προσωπι-κό επίπεδο, αισθάνεται ενοχή και ηθική ευθύνη, διαπερνά όλη σχεδόν την ποίησή του, προσδίδοντάς της διαστάσεις υπαρξιακής αγωνίας, χωρίς ωστόσο μεταφυσικό υπόστρωμα. Το παρελθόν δεν ανακα-λείται, ενδεχομένως με συγκίνηση, ως απλή μνήμη, αλλά υποβόσκει μονίμως, ως γενεσιουργό αίτιο ενός τραγικά κατακερματισμένου παρόντος, αποτελώντας, αν όχι τη μοναδική, πάντως την κυριότερη πηγή προέλευσης όλων των αλλοτριωτικών, για το παρόν, εκπομπών δυσοίωνων και μολυσματικών αναθυμιάσεων. Η ήττα του χθες είναι ήττα του σήμερα αλλά και του αύριο.

9. Τάσος Δενέγρης (1934 - ): στο παράλογο που χαρακτηρίζει τον κοινωνικό του περίγυρο (κα-ταναλωτισμός, αφόρητη εξωστρέφεια, υποκατάστατα των αληθινά ανθρώπινων αναγκών) αντιπαρα-θέτει θυμό, ειρωνεία, σαρκασμό, κάποτε και χλεύη, προστρέχοντας σε χώρους εξωποιητικούς, όπως είναι η ροκ μουσική, ο κινηματογράφος, ο κόσμος των σπορ και η μεγαλοαστική άνεση. Οι ήρωές του είναι προϊόντα της εποχής μας, από τυπικά δείγματα μετριότητας και κοινωνικής ή πολιτικής απάθει-ας, έως επαγγελματίες πολιτικοί, διάσημες γόησσες ή αστοί ομοφυλόφιλοι. Ακόμα, μετέρχεται ετερό-κλητα μέσα, συνδυάζοντας παραδοσιακούς και νεωτερικούς τρόπους έκφρασης, καλλιεργώντας μιαν ιδιόρρυθμη αίσθηση ρυθμού και αρμονίας, γεγονός που προσδίδει κάτι το ανεξήγητα υπόκωφο και α-πειλητικό στις ποιητικές του συλλήψεις.

10. Βασίλης Καραβίτης (1934 - ): ένας ποιητικός λόγος λιτός, άμεσος, οξύς, παρατηρητικός, συ-νήθως αντιλυρικός, και με περισσότερο ή λιγότερο προφανή την πρόθεση του ποιητικού υποκειμένου, με αφορμή το εκάστοτε ποιητικό έναυσμα (που μπορεί να είναι μία σκέψη, ένα καθημερινό συμβάν, κάποια κατάσταση), να καταθέσει, σχεδόν υπό μορφή αποφθέγματος ή και θυμοσοφικών αποχρώσεων άποψή του. Άποψη που δραματοποιείται και ενεργοποιείται ποιητικά από μιαν έμφυτη τάση για σαρ-κασμό και αυτοσαρκασμό, ειρωνεία αλλά και έναν κυνισμό περισπαστικό, κρυπτικό του βαθύτερου κραδασμού που διεγείρει τη συνείδησή του στη θέα ενός κόσμου χωρίς ηθικά, πνευματικά, αισθητικά ερείσματα.

11. Θωμάς Γκόρπας (1935 - ): στις δύο πρώτες συλλογές του καταθέτει όσα επωδύνως εισπράτ-τει ζώντας, με την ψυχολογία του πρόσφυγα, στην απρόσωπη, απάνθρωπη και αφιλόξενη πρωτεύουσα της δεκαετίας του ’50, έτσι όπως έχει διαμορφωθεί αμέσως μετά τον Εμφύλιο: την εξουθενωτική μονα-ξιά του περιθωριοποιημένου κοινωνικά και δυσπραγούντος οικονομικά ανθρώπου, τη θλίψη της καθη-μερινότητάς του, τα συνειδητοποιημένα και τα ασυνείδητα, κυρίως, αδιέξοδά του. Στη συνέχεια της ποιητικής του πορείας, ανένταχτος και πάντα «ελεύθερος σκοπευτής» μέσα στο χώρο της Αριστεράς, στρέφει την προσοχή του σε μιαν άλλη κατηγορία περιθωριοποιημένων, αυτήν που σχηματίζεται αφε-νός από ανθρώπους μοναχικούς και αφετέρου από ανθρώπους που βολεύτηκαν. Κι όλα αυτά, διατηρώ-ντας ακατάπαυστα ζωντανές μνήμες από το γενέθλιο τόπο του και από τη μάχη που χάθηκε.

12. Πρόδρομος Μάρκογλου (1935 - ): έχει χαρακτηριστεί «ποιητής της κοινωνικής οδύνης», επειδή στην ποίησή του, όσο σε λίγους συνοδοιπόρους του ποιητές, είναι ευανάγνωστες και πρωτοεπί-πεδες οι κοινωνικές και ιστορικές αναφορές, όπως αυτές προκύπτουν, άμεσα, από τις μνήμες του Εμ-φυλίου και όλα τα τραυματικά επακόλουθα. Βεβαίως, δεν πρέπει να νομιστεί ότι ο ποιητής, παραμένο-ντας δέσμιος των περασμένων, περιορίζεται σ’ αυτά και αδρανοποιείται μπροστά στο παρόν. Απενα-ντίας, το αντιμετωπίζει με σθένος, οπλισμένος με όλα όσα απαιτούνται για τη στοιχειοθέτηση και κα-τοχύρωση του ύφους και του ήθους που τον διακρίνει. Ενδυναμωμένος από τα ιδανικά και τα οράματα που, παρά τη συντριβή τους, εξακολουθούν να τον κινητοποιούν, πνευματικά και συναισθηματικά, και να συμβάλλουν στη διαμόρφωση μιας ακέραιης και, συχνά, αμείλικτα κριτικής στάσης απέναντι στον κόσμο που τον περιβάλλει. Μιας κριτικής χωρίς λυρικά ξεσπάσματα, χωρίς ίχνος ωραιοποιητικής διά-θεσης ή πρόθεσης, η αντικειμενικότητα της οποίας αμβλύνεται από την ένταση ενός εσωτερικού θυ-μού, που σκληραίνει την έκφρασή του: «Η ψυχή μας / καρφωμένο τομάρι στην τάβλα».

13. Μάρκος Μέσκος (1935 - ): διατηρώντας εν εγρηγόρσει τις μακρινές, λαμπερές ωστόσο ανα-μνήσεις των παιδικών και των νεανικών του χρόνων, τις ενεργοποιεί λυρικά – επικουρούμενος σ’ αυτό και από το γεγονός ότι στον λυπημένο χώρο της μνήμης του επικρατεί το συγκινησιακό και όχι το ιδεο-λογικό εκτόπισμα των τραυματικών γεγονότων -, για να μπορεί έτσι να διατηρεί το πρόσωπό του ακέ-ραιο, παρά τις δυσοίωνες συνθήκες του σύγχρονου κόσμου. Όποια κι αν είναι, πάντως, η υφή του εκτο-πίσματος που δημιουργούν μέσα του αυτά τα τραυματικά γεγονότα της ιστορίας – συναισθηματική ή ιδεολογική – η ποίησή του βρίθει από αναγνωρίσιμες κοινωνικές/ιστορικές αναφορές.

14. Ανέστης Ευαγγέλου (1937 - 1994): εκφράζει επί μονίμου βάσεως το χαώδες ρήγμα που τον χωρίζει από την πραγματικότητα. Ήδη από τον τίτλο της πρώτης του συλλογής (Περιγραφή εξώσεως, 1960) εκείνο που πρωτίστως προκύπτει είναι η αίσθηση του εξωσμένου από παντού. Το σύμβολο του «κατεδαφισμένου πατρικού σπιτιού», διευρυνόμενο στον κοινωνικό χώρο, σημαίνει την κατεδάφιση οποιασδήποτε προστατευτικής ιδεολογικής στέγης, συνεπεία της οποίας ο ποιητής αισθάνεται, παρά τις ύστατες προσπάθειες συμφιλίωσης με το παρόν, εξόριστος, ανέστιος, πένης.

15. Κατερίνα Αγγελάκη – Ρουκ (1939 - ): Μοναδικός τόπος της καταγωγής της είναι το σώμα της, ένα σώμα βεβαίως διεσταλμένο τόσο πολύ εννοιολογικά, ώστε να μετατρέπεται σε αχανές και α-προσδιόριστο πεδίο, στην επιφάνεια και στα βαθύτερα στρώματα του οποίου πραγματοποιούνται ενώ-σεις, εναντιώσεις και συνειδητοποιήσεις πολλαπλού χαρακτήρα. Έχει κανείς την αίσθηση ότι η ποιή-τρια συνδιαλέγεται μονίμως με αυτό το σώμα, μερικές φορές μιλάει για λογαριασμό του και σ’ αυτό καταφεύγει, όταν αισθάνεται την απειλή του έξω κόσμου ή την μέσα στο ίδιο αυτό σώμα καιροφυλα-κτούσα απειλή της φθοράς. Ο έρωτας, στην προκειμένη περίπτωση, είναι το μοναδικό «γεγονός», κατά τη διάρκεια της έντασης του οποίου ο άνθρωπος λειτουργεί σύμφωνα με τις, ανταποκρινόμενες στις πραγματικές ανάγκες του, επιταγές της φύσης. Αποτελεί, με άλλα λόγια, τη μοναδική ένδειξη-μαρτυρία ότι πίσω από την αδιάκοπα φθίνουσα ύλη καιροφυλακτεί το αιώνιο, με την ευεργετική δύνα-μη του οποίου αναστέλλεται η διαβρωτική, για το σώμα, το πνεύμα και την ψυχή, εξάπλωση της φθο-ράς.

16. Κυριάκος Χαραλαμπίδης (1940 - ): Γεννημένος στην Κύπρο, είναι και αυτός φορέας ολό-τελα διαφορετικών, το ίδιο έντονα ωστόσο τραυματικών βιωμάτων, όπως και των συνοδοιπόρων ομο-τέχνων του ελλαδιτών. Ζώντας από κοντά την εξέλιξη της κυπριακής τραγωδίας, έως την τουρκική ει-σβολή, συνδέεται όλο και στενότερα με την ιστορία, τη μυθολογία και την παράδοση – λόγια και λαϊκή – του τόπου του, εκφράζοντας, μέσω της προσωπικής του οδύνης, την οδύνη του κυπριακού και του ξε-ριζωμένου, αποκομμένου από τον ομφάλιο λώρο του, ελληνισμού.

ΤΟ ΣΧΟΛΙΟ ΤΗΣ ΗΜΕΡΑΣ: "Πραγματεύομαι και Διαπραγματεύομαι" ή μια γλωσσική ανάλυση της καθημερινότητας

Πραγματεύομαι και Διαπραγματεύομαι

Του Δημήτρη Χριστόπουλου

Εάν κάποιος χρήστης της Νεοελληνικής, φυλλομετρώντας το ογκώδες Λεξικό της Νέας Ελληνικής Γλώσσας του καθηγητή Μπαμπινιώτη, φτάσει στη σελίδα 497, θα συναντήσει το λήμμα «διαπραγματεύομαι». Πολύ ορθά το εν λόγω λεξικό διακρίνει τη σημασιολογική διαφορά του απλού ρήματος «πραγματεύομαι» και του σύνθετου «διαπραγματεύομαι».

Αντιγράφω: «Οι δύο λέξεις έχουν διαφορετική σημασία. Η χρήση του διαπραγματεύομαι αντί του πραγματεύομαι είναι λανθασμένη. Συγκεκριμένα, πραγματεύομαι (με αιτιατική ή περί + γεν.) σημαίνει εξετάζω λεπτομερώς, αναλύω διεξοδικά (π.χ. “Στη διδακτορική διατριβή του πραγματεύεται το θέμα των ελληνοτουρκικών διαφορών”). Αντιθέτως, το διαπραγματεύομαι (+ αιτ.) σημαίνει διεξάγω συνομιλίες για τη διεκπεραίωση ενός θέματος, συζητώ για την επίλυση ενός προβλήματος (“Οι δύο εταιρείες διαπραγματεύονται με το Δημόσιο την ανάληψη μεγάλων κατασκευαστικών έρ-γων σε συνεργασία με ξένες εταιρείες”). Είναι λάθος να πούμε: “Στο βιβλίο του διαπραγματεύεται το θέμα των θεσμών της δημοκρατίας”….». Το ίδιο, φυσικά, ισχύει και για τα ουσιαστικά: πραγμάτευση – διαπραγμάτευση.

Πολύ ορθά όλα αυτά και οφείλουμε να τα γνωρίζουμε ή τουλάχιστον να τα μαθαίνουμε, ώστε με τις λέξεις που χρησιμοποιούμε στην καθημερινότητά μας να αποτυπώνουμε με τη μέγιστη ακρίβεια τις σκέψεις και τις προθέσεις μας. Βεβαίως, αυτοί που οφείλουν να γνωρίζουν τη λεπτή – αλλά ουσιώδη - σημασιολογική διαφορά του ανωτέρου ζεύγους λέξεων είναι οι εκπαιδευτικοί, ως δημόσιοι χειριστές του λόγου αλλά και ως παιδαγωγοί.

Τις περισσότερες φορές, ωστόσο, η άγνοια της γλώσσας λειτουργεί αποπροσανατολιστικά και διαστρεβλωτικά προς όλες τις κατευθύνσεις. Τα τελευταία χρόνια, στα πλαίσια ενός παιδαγωγικού «εξισωτισμού» οι αποστάσεις και οι ρόλοι μέσα στη σχολική κοινότητα ολοένα και συγχέονται. Έτσι, βλέπουμε συναδέλφους να ΔΙΑΠΡΑΓΜΑΤΕΥΟΝΤΑΙ με ομάδες μαθητών για τις καταλήψεις, για τις εκδρομές, για τις ποινές, για τα κτηριακά προβλήματα. Και μάλιστα, οι ίδιοι καμαρώνουν γι’ αυτό, γιατί λένε πως τάχα είναι «κοντά» στα παιδιά και στα προβλήματά τους. Δυστυχώς, δεν καταλαβαίνουμε πως οι διαπραγματεύσεις γίνονται - κυρίως για οικονομικά θέματα – μεταξύ εργοδοτών και εργαζομένων, μεταξύ επιχειρήσεων ή ακόμη και μεταξύ του κύριου Κόκκαλη και ενός προπονητή ή παίκτη. Ποτέ όμως ο δάσκαλος δεν ΔΙΑΠΡΑΓΜΑΤΕΥΕΤΑΙ με το μαθητή για κανένα θέμα. Η διαπραγμάτευση υπονοεί μια συνεννόηση για αμοιβαίες υποχωρήσεις και συμβιβασμούς, ώστε να εξευρεθεί μια κοινά αποδεκτή λύση.

Ο εκπαιδευτικός, ως παιδαγωγός και διανοούμενος, μονάχα ΠΡΑΓΜΑΤΕΥΕΤΑΙ τα μεγάλα προβλήματα του κόσμου και επιχειρεί να γίνει ο ίδιος γέφυρα, ώστε να περάσουν οι μαθητές του από τη «απορία» στη γνώση.

Τις δύο τελευταίες ημέρες (24 και 25/11) είδαν το φως της δημοσιότητας τα αποτελέσματα μιας έγκυρης και αξιόπιστης έρευνας για το σχολείο.

Η έρευνα της ΚΑΝΕΠ/ΓΣΕΕ ανέδειξε μείζονα προβλήματα. Σταχυολογώ: «Το εκπαιδευτικό σύστημα είναι αναποτελεσματικό επειδή αδυνατεί να ανταποκριθεί στις προσδοκίες της κοινωνίας και αδύναμο επειδή δεν διαθέτει μηχανισμό να εντοπίζει τις εκάστοτε αδυναμίες… Το εκπαιδευτικό σύ-στημα έχει αναπτυχθεί με βασικές κατευθυντήριες γραμμές και δεν ακολουθεί συγκεκριμένες και δομημένες σε επίπεδο στρατηγικού σχεδιασμού επιλογές που να αναγνωρίζουν οριζόντιες και κατακόρυφες συνιστώσες (συστημική προσέγγιση). Όμως οι βασικές αυτές γραμμές απομονώνουν τις βαθμίδες και τα μεγέθη και αδυνατούν να τα συνδυάσουν προκειμένου να προσεγγίσουν το στόχο. Ο στρατηγικός σχεδιασμός και η πλατιά κοινωνική συναίνεση που θα τον στηρίξει είναι ακόμα ζητούμενα. Η πολύχρονη ανάγκη για διαχείριση του συστήματος έχει προ πολλού αντικαταστήσει την όποια στρατηγική (ως πρόθεση) από μια αναδυόμενη στρατηγική (μέσα από τη διαχείριση του συστήματος) η οποία καταδικάζει εκ των προτέρων την όποια προσπάθεια αλλαγής».

Και παρακάτω: «Σύμφωνα με την έρευνα οι μαθητές στα ιδιωτικά Γυμνάσια, Λύκεια και ΤΕΕ αποδίδουν πολύ καλύτερα από τους συμμαθητές τους στα δημόσια σχολεία Ειδικά στο Λύκειο, όπου λόγω των Πανελληνίων Εξετάσεων δεν είναι εύκολο να αποδώσει κανείς τη διαφορά σε υποκειμενική βαθμολόγηση των ιδιωτικών εκπαιδευτικών, βλέπουμε ότι «καλά» και «άριστα» αποδίδει το 56,5% των μαθητών στα ιδιωτικά σχολεία, ενώ στα δημόσια μόλις ένας στους τρεις (33,3%)... Επιπλέον, από την έρευνα προκύπτουν μεγάλες γεωγραφικές ανισότητες στην εκπαίδευση μεταξύ των διαφόρων περιοχών της χώρας, όπου σε άλλες υπάρχει μεγάλη μαθητική διαρροή και υψηλή αποτυχία στις εισαγωγικές και σε άλλες εμφανίζονται μεγαλύτερες ιδιωτικές επενδύσεις στην εκπαίδευση».

Μήπως κανείς έχει τώρα την οποιαδήποτε αμφιβολία για την καταχρηστική αλλά εσφαλμένη χρήση των ρημάτων «πραγματεύομαι – διαπραγματεύομαι»; Ο ρόλος μας είναι η διαρκής πραγμάτευση των εκπαιδευτικών θεμάτων και η επιτέλεση του έργου μας ακόμα και στις πιο αντίξοες συνθήκες. Ο διαπραγματευτικός λαϊκισμός είναι μέθοδος πολιτικάντικη και όχι παιδαγωγική.

Για όσο διάστημα, ωστόσο, η εκπαιδευτική κοινότητα θα αντιμετωπίζει τα παιδιά σαν συνδικαλιστές και εργαζομένους, τα προβλήματα του δημόσιου σχολείου θα οξύνονται. Ο δάσκαλος εμπνέει, πείθει, καθοδηγεί, πραγματεύεται το γνωστικό του αντικείμενο. Ο Δημήτρης Γληνός είχε πει: “non scola et scolae sed vita et vide discimus” (δε διδασκόμαστε με το σχολείο για το σχολείο παρά με τη ζωή για τη ζωή). Και αυτή τη διδασκαλία δεν τη διαπραγματευόμαστε…

Καιρός, λοιπόν, να ξεφυλλίσουμε το λεξικό!