Aπό την παραδοσιακή ποίηση στον μοντερνισμό - προτεινόμενο διαγώνισμα

Οι εκφωνήσεις (εδώ)

Εν ώρα λήθης

 

Μόλις κυκλοφόρησε από τις εκδόσεις "Θερμαϊκός" η νέα ποιητική συλλογή της φίλης και ήδη βραβευμένης ποιήτριας Χρύσας Βλάχου.

"Ό,τι έχει μείνει στη μνήμη μας ως παράσταση είναι άγριο, πρωτόγονο, έχει θυμό. Η λήθη το ημερεύει. Εμπιστεύομαι τη λήθη γιατί αφαιρεί. Από το φλύαρο περνάμε στο ακέραιο. Στο ελάχιστο. Στην αποδοχή του ελάχιστου βρίσκεται η ουσία της ύπαρξής μας" Χ.Β.

Με μια γρήγορη ματιά ξεχώρισα ένα ποίημα, με τους δυο 15σύλλαβους στη μέση...

Στριφτό

Κρατάς τη ζωή

σαν τσιγαρόχαρτο.

Στα δάχτυλα ανάμεσα

τοποθετείς αργά αυτό που σε πικραίνει.

Γλείφεις προσεχτικά την ίσαλο γραμμή όσφρησης και γεύσης.

Εξετάζεις την ευθύτητα του απότοκου.

Και πριν προλάβεις να χαρείς

αμέτοχο στα δίχτυα σου το ρίχνεις.

Σάλιο, φραγμοί και χειλικές δονήσεις

το λειαίνουν

φωτιά ανάβεις και σπινθηροβολεί

η άκρη απ' τη χαρά σου.

Μα κάθε τόσο, σε θωρώ, σκύβεις και το ανάβεις

και προσεγγίζεις την αρχή με περισσή φροντίδα.

Και φτάνεις, δίχως να το θες, στο τέλος της απόλαυσης.

Η τελευταία ρουφηξιά είναι της κόλασης η κάψα

που όσο κι αν σε διαπερνά, ξέρει να σε μεθάει.

Κράτα λοιπόν εκείνη την ορμή

με έρωτα, λύπη και θυμό.

Και μη διανοηθείς να σβήσεις το τσιγάρο.

Λατινικά 2013

Οι εκφωνήσεις (εδώ)

Oι απαντήσεις (εδώ)

Επιμέλεια απαντήσεων: Μαρία Αργυροπούλου, φιλόλογος 3ου ΓΕΛ Κερατσινίου

Θέματα Αρχαίων Ελληνικών 2013

 Οι εκφωνήσεις (εδώ)

Οι ενδεικτικές απαντήσεις

Α1. Επειδή βλέπουμε ότι κάθε πόλη αποτελεί ένα είδος κοινωνικής συμβίωσης (κοινότητας, συνύπαρξης) και ότι κάθε κοινωνία έχει συσταθεί για την επίτευξη κάποιου αγαθού [πράγματι, όλοι κάνουν το παν για χάρη εκείνου που τους φαίνεται ωφέλιμο], είναι ολοφάνερο ότι όλες οι κοινωνίες έχουν για στόχο τους κάποιο αγαθό και, ακριβέστερα, αυτή που είναι ανώτερη απ’ όλες και κλείνει μέσα της όλες τις άλλες, επιδιώκει το ανώτερο απ’  όλα τα αγαθά. Κι αυτό είναι που ονομάζουμε πόλη ή πολιτική κοινωνία.

Επειδή όμως η πόλη ανήκει στην κατηγορία των σύνθετων πραγμάτων – όπως όλα εκείνα τα πράγματα που το καθένα τους είναι ένα όλον, αποτελούμενο όμως από πολλά μέρη - είναι φανερό ότι πριν από οτιδήποτε άλλο πρέπει να ψάξουμε να βρούμε τι είναι ο πολίτηςž η πόλη δεν είναι παρά ένα πλήθος πολιτών. Για το περιεχόμενο, πράγματι της λέξης πολίτης διατυπώνονται πολλές φορές διαφορετικές μεταξύ τους γνώμεςž δεν υπάρχει δηλ. ομοφωνία για το περιεχόμενο της λέξης πολίτης: αυτός που είναι πολίτης σ’ ένα δημοκρατικό πολίτευμα, συχνά δεν είναι πολίτης σ’ ένα ολιγαρχικό πολίτευμα.

"Τα φύλα στη Λογοτεχνία" - προτεινόμενο διαγώνισμα

Κείμενο: 

 Δημήτρη Χατζή, "Μαργαρίτα Περδικάρη"

Περίληψη του διηγήματος: Αρχικά, περιγράφεται η οικογένεια της Μαργαρίτας και δηλώνεται η θέση τους στην κοινωνία της εποχής καθώς και φανερώνεται ο πολυπρόσωπος χαρακτήρας του καθενός. Τονίζεται η καθημερινή τους ζωή, η κακή σχέση μεταξύ τους, αλλά και η υπερβολική αγάπη που έτρεφαν όλοι για το «παιδί τους», τη Μαργαρίτα. Στη συνέχεια, η αφήγηση εστιάζεται στη Μαργαρίτα και φανερώνεται μια πληθώρα στοιχείων γι’ αυτήν. Δηλώνεται πως ήταν γενικά ένας πολύ κλειστός άνθρωπος με πολλές ευαισθησίες. Επιπλέον, γνωστοποιείται πως ήταν εσώκλειστη σε σχολείο και μόνον τα καλοκαίρια πήγαινε σπίτι της. Η πλοκή αποκτά ενδιαφέρον, όταν μπαίνει στο προσκήνιο η οικογένεια που ζούσε στο γειτονικό σπίτι των Περδικάρηδων. Η οικογένεια αυτή είχε δύο παιδιά, την Αγγελική και τον Νικόλα, ο οποίος συχνά έλειπε καθώς αγωνιζόταν για τα “πιστεύω” του ιδίου καθώς και της οικογένειάς του. Αν και η οικογένεια της Μαργαρίτας δεν της επέτρεπε να κάνει παρέα με την Αγγελική, η Μαργαρίτα βρισκόταν κρυφά τα βράδια μαζί της, ως φίλες και τελικά υιοθέτησε και αυτή την κομουνιστική αντίληψή της οικογένειας της Αγγελικής, κυρίως λόγω των ερωτικών, αλλά αθώων συναισθημάτων που έτρεφε η ίδια για τον Νικόλα. Μια μέρα όμως ο Νικόλας και η Αγγελική έφυγαν από τη γειτονιά προκειμένου να αγωνιστούν εναντίον της γερμανικής κατοχής και άφησαν στη Μαργαρίτα έναν πολύγραφο με τον οποίο τύπωνε τις προκηρύξεις των κομουνιστών και κάθε βράδυ τούς τις παρέδιδε κρυφά. Η οικογένειά της παρόλ’ αυτά δεν άργησε να ανακαλύψει τον πολύγραφο και τα κείμενα, τα οποία στη συνέχεια παρέδωσαν στη αστυνομία. Χωρίς να το έχουν καταλάβει, είχαν παραδώσει την Μαργαρίτα στα χέρια των Γερμανών. Η Μαργαρίτα συνελήφθη, βασανίστηκε και έπειτα εκτελέστηκε. 

Θέματα:

1α) Να περιγράψετε τον κεντρικό λογοτεχνικό χαρακτήρα του διηγήματος, τη Μαργαρίτα, σε σχέση με τον κοινωνικό της ρόλο ως γυναίκας, σε μια επαρχιακή πόλη της Ελλάδας τη δεκαετία του 1940.

(5 μον.)

1β) Ποια εικόνα για την οικογένεια της ελληνικής επαρχίας μπορείτε να σχηματίσετε από τα αποσπάσματα;

(5 μον.)

2α) Να σχολιάσετε τον χαιρετισμό της Μαργαρίτας λίγο πριν εκτελεστεί («Καληνύχτα, ντε…»). Κρίνοντας από τη στάση της θεωρείτε πως η ηρωίδα αποχαιρετά, έτσι, ειρωνικά, μόνο τους εκτελεστές της ή όλο τον παλαιό κόσμο με τις ξεθωριασμένες ιδέες και προκαταλήψεις τους; Να τεκμηριώσετε την απάντησή σας με στοιχεία του κειμένου.

(5 μον.)

2β) Υποθέστε ότι είστε η Μαργαρίτα και γράφετε μία επιστολή στη μητέρα σας Αντιγόνη, λίγο προτού σας εκτελέσουν.

(5 μον.)

Θέματα λογοτεχνίας - γιατί η εικόνα δεν είναι σχήμα λόγου

 Νικήτας Παρίσης (πηγή: ΦΙΛΟΓΝΩΣΙΑ)

Η σύγχυση γύρω από θέματα λογοτεχνικών όρων και εννοιών συνεχίζεται. Η ΚΕΕ (= Κεντρική Επιτροπή Εξετάσεων), με επείγουσα οδηγία προς όλα τα βαθμολογικά κέντρα, διευκρινίζει ότι η εικόνα είναι σχήμα λόγου και επικαλείται, για να πείσει, το Π.Δ. 319/2000. Παραλογισμός στο μέγιστο! Αν είναι δυνατόν θέματα και όροι των λογοτεχνικών κειμένων να ρυθμίζονται με Προεδρικά Διατάγματα!

Να μιλήσουμε όμως σοβαρά. Η εικόνα, ως εκφραστικό μέσο ή, έστω, ως εκφραστικός τρόπος, ανήκει στο είδος της περιγραφής. Κάθε περιγραφή, σύντομη ή εκτενής, απεικονίζει μια πραγματικότητα ή ένα πρόσωπο ή ένα αντικείμενο· ακόμη και μια ιδέα, δηλαδή μια νοητή εικόνα. Το πρώτο μας, λοιπόν, συμπέρασμα είναι ότι η εικόνα, σε όποιο είδος και αν ανήκει (= στατική, δυναμική, εξελισσόμενη, μεικτή / οπτική, ακουστική, οσφρητική κλπ.), συνιστά μια μορφή περιγραφής (έκφραση έλεγαν οι παλαιότεροι, ειδικά για τις περιγραφές έργων τέχνης).

Η εικόνα, όμως, ως ένθετη περιγραφική διαδικασία στη νοηματική ροή ενός λογοτεχνικού κειμένου, δε συνιστά σχήμα λόγου. Το γιατί: τα σχήματα λόγου διαχειρίζονται τις λέξεις με ειδικούς και συγκεκριμένους τρόπους:

α)     τροποποιούν τη διάταξη (= τη σειρά) των λέξεων μέσα σε ένα προτασιακό σύνολο (π.χ. το πρωθύστερο: ήπιαν κι έφαγαν)·

β)      παραβιάζουν τη γραμματικο–συντακτική συμφωνία των λέξεων, δηλαδή τη συντακτική λογική μιας πρότασης (π.χ. το σχήμα κατά σύνεση: ο κόσμος χτίζουν εκκλησιές)·

γ)      συρρικνώνουν ή διαστέλλουν το λεκτικό ανάπτυγμα μιας πρότασης (π.χ. το σχήμα του πλεονασμού: εσύ σώπα και μη μιλάς)·

δ)      τροποποιούν τις σημασίες των λέξεων (π.χ. το σχήμα της μεταφοράς: κατέβαινε ένας βαρύς ουρανός πάνω απ’ τις στέγες των σπιτιών).

Ερώτημα:     η εικόνα, ως εκφραστικό μέσο, ταυτίζεται με καμιά απ’ αυτές τις τέσσερις λειτουργίες; Ανήκει, βέβαια, στα λογοτεχνικά αυτονόητα ότι μια εικόνα μπορεί να περιέχει και κάποιο σχήμα λόγου. Αυτό, όμως, δεν ταυτίζεται με την εικόνα.

Εξάλλου, μια εικόνα, ως περιγραφική διαδικασία, αναστέλλει ή διακόπτει τη ροή του λογοτεχνικού μύθου, ιδιαίτερα όταν είναι κάπως εκτενής. Κανένα όμως σχήμα λόγου δε λειτουργεί ως αναστολή ή διακοπή του μύθου. Ακόμα και οι εκτενείς παρομοιώσεις στον Όμηρο δεν ανακόπτουν τη ροή της δράσης, γιατί αποτελούν αποσαφηνιστικό και συμπληρωματικό σχόλιο στην ίδια τη δράση.

Πού καταλήγουμε; Φυσικά, στο αυτονόητο: η διδασκαλία δηλαδή – και τα περί τη διδασκαλία – είναι πολύ σοβαρή υπόθεση και θα ήταν παράλογο να την αναθέσουμε σε Προεδρικά Διατάγματα.

26 Μαΐου 2013

Ν. Παρίσης

75 χρόνια από τη γέννηση του Ρέιμοντ Κάρβερ

Ο βρόμικος ρεαλισμός του Κάρβερ

της Στ. Παπασπύρου

Ο Ρέιμοντ Κάρβερ το 'καψε γρήγορα το φιτιλάκι του - πέθανε στα πενήντα του, το 1988, από καρκίνο των πνευμόνων. Τα όσα δημοσίευσε όμως στον σύντομο βίο του έφτασαν και περίσσεψαν για να του εξασφαλίσουν την αθανασία. 

Συνέχεια: εδώ

Ένα δείγμα της αφηγηματικής τέχνης του Κάρβερ από τη συλλογή διηγημάτων του "Αρχάριοι", εκδ. Μεταίχμιο, μετάφραση Γιάννης Τζώρτζης.

Θέματα Ιστορίας 2013

Τα θέματα (εδώ)

Οι απαντήσεις από την Κεντρική Επιτροπή Εξετάσεων

Οι θέσεις της ΠΕΦ

Τα θέματα των εξετάσεων στο μάθημα της Ιστορίας Θεωρητικής Κατεύθυνσης είναι σαφή, κατανοητά και καλύπτουν μεγάλο μέρος της εξεταστέας ύλης.

Στην πρώτη Ομάδα, οι απαντήσεις βρίσκονται στις αντίστοιχες σελίδες του σχολικού εγχειριδίου. Συγκεκριμένα:

Α1.

α. Πολιτοφυλακή της Κρήτης, σελ. 215.

β. Κοινωνιολογική Εταιρεία, σελ. 93.

γ. Συνθήκη του Νεϊγύ, σελ. 140.

Στο θέμα Α2 η αντιστοίχιση είναι η εξής:

α - 4, 

γ -1, 

δ - 5, 

ε - 3, 

ζ - 2.

Στο θέμα Β1 η απάντηση βρίσκεται στις σελίδες 85-86 και στο θέμα Β2 στη σελίδα 250.

Από τα θέματα της δεύτερης Ομάδας το Γ1 βασίζεται σε πληροφορίες που βρίσκονται στις σελίδες 43 και 81 του σχολικού τους εγχειριδίου. Οι πηγές επιβεβαιώνουν και συμπληρώνουν τις πληροφορίες του βιβλίου. Οι μαθητές καλούνται να δώσουν απάντηση χρησιμοποιώντας συνδυαστική και συνθετική διαδικασία καθοδηγούμενοι από τη διατύπωση του ερωτήματος.

Η απάντηση στο θέμα Δ1 κατευθύνεται περισσότερο προς μια αναπαραγωγική διαδικασία, παρά συνθετική, και βασίζεται στις πληροφορίες του βιβλίου, σσ. 157-159, και στις πηγές.

Σχήματα λόγου και εκφραστικά μέσα στη Λογοτεχνία

Τα εκφραστικά μέσα είναι μια γενική κατηγορία (έννοια γένους) με πολλές υποκατηγορίες. Τα σχήματα λόγου (έννοια είδους) είναι κάτι πολύ συγκεκριμένο: "παιχνίδια" με τις λέξεις π.χ. παρομοίωση, μεταφορά, επαναφορά, κλιμακωτό σχήμα, πρωθύστερο σχήμα, υπαλλαγή κ.τ.λ. Είναι δηλαδή μια υποκατηγορία. Εκφραστικό μέσο είναι π.χ. μία οπτική εικόνα, η οποία όμως δεν είναι σχήμα λόγου, ή και ένα επίθετο. Εκφραστικό μέσο μπορεί να θεωρηθεί ακόμη και η περιγραφή, η λυρική γλώσσα ή η στιχομυθία, από τη στιγμή που με τον τρόπο αυτό ο συγγραφέας θέλει να εκφράσει κάτι.

Ο δραματικός ενεστώτας δεν είναι σίγουρα σχήμα λόγου.
Επίσης, κατά τη γνώμη μου, οι εικόνες δεν αποτελούν σχήματα λόγου αλλά εκφραστικά μέσα. Παρόλ' αυτά το Π.Δ 319/2000 (ΦΕΚ 261 27-11-2000) εντάσσει καταχρηστικά τις εικόνες (κακώς) στα σχήματα λόγου.

Διαγραμματική παρουσίαση των σχημάτων λόγου (εδώ)

Η άποψη του φιλολόγου - συγγραφέα κ. Νικήτα Παρίση (πηγή: ΦΙΛΟΓΝΩΣΙΑ)

Εκφραστικά μέσα και σχήματα λόγου. Αποσαφήνιση των όρων

Το μάθημα της λογοτεχνίας «πάσχει» από ένα είδος ρευστότητας. Αυτό το χαρακτηριστικό προκαλεί αρκετά προβλήματα και στους μαθητές και στους διδάσκοντες. Τα περισσότερα και τα μάλλον δυσκολότερα σχετίζονται με θέματα όρων και γενικά ορολογίας. Εύκολα δηλαδή κάποιοι όροι, συγγενικοί μεταξύ τους και με κάποια κοινά σημεία ομοιότητας ή συνάφειας, συγχέονται μεταξύ τους. Το αποτέλεσμα είναι διπλό: οι μαθητές, χωρίς να έχουν κατά νου σαφή και διαυγή την έννοια των όρων, δυσκολεύονται να απαντήσουν σε σχετικές ερωτήσεις. Παράλληλα, από την άλλη πλευρά, και οι διδάσκοντες – τουλάχιστον οι πιο άπειροι - αντιμετωπίζουν κάποια προβλήματα διδακτικής καθαρότητας και σαφήνειας.

Η συνέχεια (εδώ)

Σχόλιο για τα θέματα της Φυσικής από το συνάδελφο Θοδωρή Παπασγουρίδη

Νομίζω πως ό,τι γράφει ο Θοδωρής αφορά και τους φιλολόγους, ειδικά το φετινό θέμα παραγωγής λόγου και τα συνολικά κριτήρια επιλογής θεμάτων. Κρύβονται σκοπιμότητες που πρέπει να αποκαλυφθούν.

"Προφανώς εγώ είμαι ένας κακός καθηγητής, γιατί δε θεώρησα αναγκαίο να κάνω στους μαθητές μου κάτι ανάλογο με το Δ2 και κατ' επέκταση με τα Δ3 και Δ4.

Είμαι ένας κακός καθηγητής γιατί προτίμησα στις 70 ώρες που είχα τη δυνατότητα να κάνω μάθημα όλη τη χρονιά, για να προετοιμάσω μαθητές ξεκινώντας από το μηδέν, να αναφερθώ σε θεμελιωδέστερες έννοιες...

Είμαι ένας κακός καθηγητής γιατί στη Β Λυκείου κάνω θερμοδυναμική και επαγωγή και δεν κάνω ταλαντώσεις, ώστε να ξεκινάω το στερεό από τον Οκτώβρη

Είμαι ένας κακός καθηγητής γιατί δε θεωρώ ότι τα βασικά τα έχουν μάθει αλλού και εγώ κάνω ότι μου δίνει κύρος και πρεστίζ...

Είμαι ένας κακός καθηγητής γιατί θεώρησα ότι πουθενά στο σχολικό δεν αναφέρει υπολογισμό ροπής αδράνειας στερεού, πέρα από τη χρήση του Steiner, άρα πίστεψα ότι δε χρειάζεται να φορτώσω περισσότερο τους ήδη φορτωμένους μαθητές.

Ο Μανώλης Λαμπράκης έκανε μια εξαιρετική ανάρτηση γιατί είχε τη διάθεση και το μεράκι.

Επειδή όμως είναι και δάσκαλος δε πιστεύω ότι θα είχε την απαίτηση από μαθητές του να αντιμετωπίσουν σε εξετάσεις κάτι ανάλογο. Έτσι τουλάχιστον πιστεύω...

Ποτέ δεν είχα πρόβλημα με τα δύσκολα θέματα.....

Νιώθω ντροπή όμως για θέματα "που κτυπάνε κάτω από τη μέση". Το σημερινό Δ το θεωρώ κάτι τέτοιο

Από εμένα, ένα κακό δάσκαλο, συγχαρητήρια σε εσάς που προβλέψατε και

προετοιμάσατε τους μαθητές σας... Είστε πολύ πετυχημένοι...

ΥΓ1: Συμφωνώ απόλυτα με όσα γράφει ο Βασίλης Δουκατζης

ΥΓ2: Συνάδελφος που εξετάζαμε μαζί, μου είπε:

        "Σήμερα έδινε η κόρη μου. Έχουμε δουλέψει πάρα πολλά θέματα, σαν το Δ όχι

         Τι θα πω στην κόρη μου, τζάμπα 1 1/2 χρόνο ψόφησες;;;;"

ΥΓ3: Συγχαρητήρια στο λύτη της επιτροπής που έλυσε τα θέματα εύκολα και γρήγορα ώστε να τα εγκρίνει για μαθητές Λυκείου, που έχουν προετοιμαστεί στο στερεό, για 3 μήνες το πολύ...
Εγώ, ένας κακός καθηγητής, χρειάστηκα 1 1/2 ώρα και για το Δ3 αμφέβαλα μέχρι να επιβεβαιώσω τη λύση.

ΥΓ4: Το πόσο καλοί  καθηγητές ήταν στην επιτροπή,  φάνηκε από το γεγονός, ότι στις ενδεικτικές λύσεις, το ημφ συμβολίζεται sinφ

       Γεια σας πετυχημένοι συνάδελφοι...

       Δε θα επανέλθω γιατί μπορεί να μη συνεχίσω να έχω αυτοσυγκράτηση..."

(http://ylikonet.gr/forum/topics/2013-1?groupUrl=pdf&xg_source=activity&groupId=3647795%3AGroup%3A8609&id=3647795%3ATopic%3A166905&page=6#comments)