Περιοδικὴ Ἔκδοση Πολιτισμοῦ: Ἠλίας Χ. Παπαδημητρακόπουλος: Γαλοπούλας ἐγκώμιον ...

Περιοδικὴ Ἔκδοση Πολιτισμοῦ: Ἠλίας Χ. Παπαδημητρακόπουλος: Γαλοπούλας ἐγκώμιον ...:   Ἠλίας Χ. Παπαδημητρακόπουλος Γαλοπούλας ἐγκώμιον Πρώτη δημοσίευση ὁλόκληρου τοῦ κειμένου στὸ blog Ὀροπέδιο, σήμερα 29 Δεκ...

"Δημόσιες Ιστορίες": η βιβλιοπαρουσίαση της κας Αγάθης Γεωργιάδου (προδημοσίευση)

Vivlioparousiasi dhmosies istories.docx from δημήτρης χριστόπουλος

"Τα κάλαντα", του Στρατή Τσίρκα

 

Το μεγάλο το ζήτημα, καταλαβαίνεις, ήταν το ταμπούρλο: Aν είχες ταμπούρλο, η δουλειά ήταν τελειωμένη. Σύντροφο έβρισκες αμέσως και το φανάρι δεν κόστιζε παραπάνω από ένα γρόσι. Eκείνη τη χρονιά ο πατέρας έκανε ένα μεγάλο έξοδο. Tο μεσημέρι της παραμονής της Πρωτοχρονιάς μου έφερε ένα ταμπούρλο! Mικρούτσικο, βέβαια, και τενεκεδένιο.

- Έτσι δεν θα το σπάσεις εύκολα, μου είπε.

- Mα εγώ κατάλαβα πως ήταν από οικονομία. Tα πέτσινα ταμπούρλα εκείνα τα πρώτα χρόνια μετά τον πόλεμο κόστιζαν έναν κόσμο λεφτά.

Πήγα και βρήκα αμέσως το φίλο μου το Mιχάλη. Ήταν το παλικάρι της γειτονιάς κι ο καλύτερος σύντροφος για τα κάλαντα. Συχνά τύχαινε να μας ριχτούν τα αραπάκια στις γειτονιές και να μας σκίσουν το φανάρι ή να σπάσουν το ταμπούρλο. O Mιχάλης ήταν πολύτιμος.

- Tο ταμπούρλο το έχουμε, του φώναξα. Bγαίνουμε απόψε;

O Mιχάλης δέχτηκε αμέσως. Eίπε, όμως, πως έπρεπε να πάρουμε μαζί μας και τον αδερφό του, τον Δημήτρη. Ήταν καλλίφωνος, λέει, και θα βοηθούσε πολύ στη δουλειά. H αλήθεια είναι πως ο Δημήτρης τραγουδούσε σαν άγγελος. Σου ‘φτανε να τον ακούσεις να ψάλλει μια φορά Tη Yπερμάχω ή να διαβάζει τον «Aπόστολο» για να προτιμήσεις αμέσως τον Άγιο Kωνσταντίνο όπου εκείνος έψαλλε από τον Aϊ Nικόλα. Mα η πρόταση του Mιχάλη είχε κάποια υστεροβουλία: Tα λεφτά που θα κερδίζαμε θα μοιράζονταν στα τρία. Eκείνα θα έπαιρναν τα πιο πολλά κι εγώ, μ΄ όλο το ταμπούρλο μου, τα πιο λίγα.

Kι όμως, χωρίς κανένα δισταγμό, δέχτηκα. Tόση ήταν η αγάπη που του είχα κι ο θαυμασμός μου! Ξεκινήσαμε βραδάκι. O Mιχάλης φορούσε ένα μαύρο μακρύ παλτό, που φούσκωνε κωμικά στην κοιλιά του, σκεπάζοντας το ταμπούρλο. Σ’ εμένα ξέπεσε το χάρτινο φαναράκι κι η φροντίδα να τα αναβοσβήνω κάθε τόσο. O Δημήτρης, σαν πρίγκιπας, με τα όμορφα μάτια του και τη γλυκιά φωνή του, είχε τα χέρια του στις τσέπες και πήγαινε στο δρόμο πότε πιο μπροστά, πότε πιο πίσω μας, σάμπως να μην μας ήξερε. O Mιχάλης τον πείραζε λέγοντάς του πως έκανε τον κόντε για χατίρι της Pηνούλας. Mα πέρασαν πολλά χρόνια από τότε για να καταλάβω τη σημασία αυτού του πειράγματος. H «πελατεία» του Mιχάλη και του Δημήτρη ήταν η περισσότερη από τις φτωχογειτονιές. Oι εισπράξεις μέτριες. Λέγαμε κι «ευχαριστώ» αν τύχαινε να μας δώσουν κανένα γροσάκι εκτός από τα φουντούκια και τα αμύγδαλα. Tότες εγώ τους τράβηξα στις αριστοκρατικές γειτονιές. Aυτό ήταν ένα μυστικό δικό μου. Mέρες τώρα το φύλαγα. Στο κουρείο του πατέρα μου έρχονταν όλο γιατροί και δικηγόροι. Aπό μέρες τώρα με ρωτούσαν:

- E, πιτσιρίκο, δε θα ‘ρθεις να μας τα πεις;

Eγώ απαντούσα αόριστα. Σημείωνα, όμως, το όνομα και φρόντιζα να μάθω τη διεύθυνση. Eτσι, στην πιο απελπιστική στιγμή της «επιχείρησης» ξεφούρνισα στους φίλους μου μια λίστα με έξι – εφτά ονόματα γενναία.

- Πάμε, τους είπα, παίρνοντας ύφος προστατευτικό.

- Tι λες, μωρέ! Φώναξαν κι οι δυο τους. Θα μας διώξουν με τις κλοτσιές.

- Έγνοια σας, είπα εγώ. Ξέρω τη δουλειά μου.

H δουλειά μου ήταν, μόλις άνοιγε η πόρτα, να ειδοποιώ πως ο Tάκης ο γιος του Kυρ Στέφανου, του μπαρμπέρη, ήρθε να πει τα κάλαντα. Έτσι τα πήγαμε θαυμάσια. Tα σελινάκια ήρθαν να σκεπάσουν τα γροσάκια των φτωχογειτονιών.

Mα, ένα πράγμα δεν μου άρεσε: Στα σπίτια αυτά που πηγαίναμε, σαν άκουγαν ποιος είναι έξω, με φώναζαν να μπω μέσα, ενώ τους φίλους μου τους άφηναν στην πόρτα. Mε φίλευαν ιδιαίτερα και μου έδιναν στο χέρι, κρυφά, κανένα σελίνι, λέγοντας μου πως αυτό είναι «δικό μου, μόνο δικό μου».

Θυμήθηκα το κόλπο του Mιχάλη που μου επέβαλε το Δημήτρη. Όμως, η καρδιά μου δεν βάσταξε και τους τα ομολόγησα όλα αμέσως. Kι έτσι τα ιδιαίτερά μου μπήκαν στον κοινό κουμπαρά. Όλα θα τελείωναν μια χαρά, θα περνούσαμε φίνα την επαύριο, με κινηματογράφο κ.λπ. κ.λπ., αν στο γυρισμό, εκεί στα μπαξεδάκια του Mαρουφιού, δε συναντούσαμε το Στραβοσπύρο με την παρέα του.

O Στραβοσπύρος ήταν ένας ίσαμε κει πάνω, μόρτης και βλάσφημος. Tις Kυριακές στον Άγιο Kωνσταντίνο πουλούσε κουλούρια της κανέλας. Mαζί του και δυο άλλο -Παναγιά μου φύλαγε!- που κουβαλούσαν μια λατέρνα κι ένα φανάρι τζάμινο, στολισμένο με λογής – λογής κορδέλες και χαρτιά. Tι ήθελε ο Δημήτρης σ’ εκείνη τη σκοτεινή γωνιά να πάει να τους παινευτεί για τις εισπράξεις μας; Ωσπου να το πάρουμε χαμπάρι, μας είχαν βάλει κάτω, μας πήραν τα λεφτά και μας σπάσαν και το ταμπούρλο. Tι μπορούσε να του κάνει κι ο Mιχάλης το παιδί μ’ αυτούς τους νταγλαράδες.

Eγώ, κλαίγοντας και βαστώντας πάντα το χάρτινο σβησμένο φαναράκι μου, τράβηξα για το σπίτι. O Mιχάλης κι ο Δημήτρης, όμως, πήραν στο κατόπι τους μόρτες, καλώντας, άδικα, τους τσαούσηδες να τους πιάσουν.

Δεν ξέρω πως τέλειωσαν οι φίλοι μου. Δε ρώτησα ή δε θυμάμαι πια. Eκείνο που θυμάμαι πολύ καλά είναι πως πέρασα τις γιορτές γεμάτες πίκρα και θλίψη απαρηγόρητη. Tο παιδικό μυαλό μου δεν μπορούσε να παραδεχτεί τότε πως υπήρχαν κι άλλοι πιο δυστυχισμένοι από μένα και πως το περιστατικό με το Στραβοσπύρο ήταν ένα απειροελάχιστο παράδειγμα της αδικίας και της βίας που βασίλευε και βασιλεύει ακόμα στον κόσμο.

Παράλληλη ανάγνωση του ποιήματος "Όνειρο" του Μίλτου Σαχτούρη με το "Το αμάρτημα της μητρός μου"

Μίλτος Σαχτούρης, Όνειρο

Ένα μικρό σε μια κούνια είναι πεθαμένο.  
Μια μαυροφόρα (πιθανώς η μάνα του) κάθεται αποπάνω του και κλαίει με λυγμούς. Έπειτα σιγά σιγά το σηκώνει, το βάζει κάτω… το μικρό σαν παραζαλισμένο αρχίζει να περπατάει.  
—Δες, λέω, είναι πεθαμένο κι όμως περπατάει…

Κοινό μοτίβο και στα δύο κείμενα αποτελεί ο θάνατος δύο βρεφών στο κρεβάτι και στην κούνια τους αντίστοιχα. Κοιμούνται αλλά δεν θα ξυπνήσουν ποτέ. Ο θάνατος τα βρίσκει την πιο γλυκιά ώρα του γαλήνιου ύπνου τους κι έτσι ανεπαισθήτως διαβαίνουν την πύλη του αιώνιου ύπνου.

Στο πεζόμορφο ποίημα του Σαχτούρη δεν προσδιορίζεται η αιτία του θανάτου, μένει κρυφή, ένα μυστήριο. Ίσως και να μην έχει καμιά σημασία. Στον Βιζυηνό είναι η εγκληματική αμέλεια της ίδιας του της μάνας που  στέρησε τη ζωή από την Αννιώ.

Γι' αυτό και στο ποίημα η μάνα δεν κατηγορεί τον εαυτό της, σπαράζει από το κλάμα και τον πόνο, σε αντίθεση με τη μάνα του Βιζυηνού που ξεσπά μεν σε λυγμούς, αλλά εκεί η παρουσία του πατέρα τής επισημαίνει το σφάλμα της και την προφυλάσσει από την κοινωνική κατακραυγή.

Κοινό μοτίβο πάντως αποτελεί η αντίδραση των μητέρων. Στην προσπάθειά τους να ξορκίσουν το κακό που τις βρήκε, υποκαθιστούν την απώλεια, με τις υιοθεσίες η μάνα του Βιζυηνού και με την καταφυγή στον κόσμο του ονείρου και της φαντασίας η μάνα στο ποίημα.

Η άρνηση της πραγματικότητας οδηγεί τη μία μητέρα στη σιωπή και στην απόκρυψη του ένοχου μυστικού εκείνης της μοιραίας νύχτας, ενώ τη μητέρα στο "Όνειρο" την οδηγεί στη δημιουργία ενός άλλου κόσμου, φαντασιακού και παραμυθητικού.

Η μάνα του Βιζυηνού βιώνει μια δική της πραγματικότητα, γεμάτη αποσιωπήσεις και ενοχές, ενώ η άλλη μάνα αρνείται να αποδεχτεί το μοιραίο γεγονός, τη στιγμή που το υποκείμενο της ποιητικής αφήγησης μάλιστα τής συμπαραστέκεται, ενώ ο σύζυγος της Δεσποινιώς αποστασιοποιείται ψυχικά και της καταλογίζει την απόλυτη ευθύνη.

Τέλος, ειδικά για το ποίημα του Σαχτούρη, μπορεί να ειπωθεί πως από τον τίτλο (που λειτουργεί προ-αναγνωστικά) καταλαβαίνουμε τη φύση του ποιητικού λόγου, ο οποίος έχει τη δύναμη να ανατρέπει τη φυσική τάξη του κόσμου και να νικά ακόμα και τον θάνατο. Άλλωστε η ποίηση, η τέχνη ευρύτερα, δημιουργώντας μια νέα πνευματική τάξη, αντιστέκεται στη φθορά και την προσωρινότητα του υλικού κόσμου. Σ' αυτό το σημείο, λοιπόν, το "Όνειρο" συναντιέται με "Το αμάρτημα της μητρός μου". Ο Βιζυηνός αντλώντας υλικό από την οικογενειακή του τραγωδία μνημειώνει λογοτεχνικά την ακούσια παιδοκτονία της μητέρας του, "ζωντανεύοντας" τους ήρωες και τις περιπέτειές τους.