Θέματα Νεοελληνικής Γλώσσας 2013

Εκφωνήσεις:
(εδώ)

Ενδεικτικές απαντήσεις και σχόλια:
(εδώ)

Άποψη της Πανελλήνιας Ένωσης Φιλολόγων για τα  θέματα των Πανελλαδικών εξετάσεων στο μάθημα: Νεοελληνική Γλώσσα Γενικής Παιδείας

Το κείμενο που δόθηκε στο μάθημα της Νεοελληνικής Γλώσσας είναι απόσπασμα (σε διασκευή) από το βιβλίο του Γ. Γραμματικάκη, Ένας Αστρολάβος του Ουρανού και της Ζωής (Πανεπιστημιακές Εκδόσεις Κρήτης, β έκδοση, 2013). Εντάσσεται στην εξεταστέα ύλη και ανταποκρίνεται στις απαιτήσεις του μαθήματος.

Α. Το κείμενο εστιάζει στα μεγάλα προβλήματα που δημιούργησε ο άνθρωπος στη Γη με την αλόγιστη και υπερφίαλη συμπεριφορά του και τονίζει την ανάγκη της παιδείας και της ανθρώπινης επικοινωνίας  για την επίλυση των προβλημάτων αυτών.  Αναλυτικότερα, εκτιμά ότι η αναζήτηση βοήθειας από άλλους πλανήτες είναι ουτοπική και αναφέρεται στις καταστροφές του φυσικού περιβάλλοντος, στους πολέμους, στη θεοποίηση των υλικών αγαθών και στις κοινωνικές ανισότητες. Υποστηρίζει ότι το χρέος του Ανθρώπου είναι να σεβαστεί την επίγεια ζωή και να καταβάλει προσπάθειες για την ενίσχυση της παιδείας, καθώς και της ουσιαστικής επικοινωνίας, την οποία η ανάπτυξη της Τεχνολογίας δεν εξασφαλίζει απολύτως. Στόχος του πρέπει να είναι η καταπολέμηση της επικίνδυνης και απάνθρωπης μοναξιάς του· αυτό  θα του επιτρέψει να αναδείξει τη μοναδικότητά του και να αντιμετωπίσει τα προβλήματά του. 

Β.1.Απαιτείται σχολιασμός της άποψης ότι η ανάπτυξη των ποικίλων ηλεκτρονικών μέσων όχι μόνο δεν καταργεί την ανθρώπινη μοναξιά και αποξένωση αλλά και τις επιτείνει.

Β.2.α) Η δομή της παραγράφου είναι σαφής. Διακρίνονται καθαρά η θεματική πρόταση («Αποκαλύπτεται [..] υπόσταση), τα σχόλια/λεπτομέρειες («Από τη μια [..] των συμφερόντων του») και η κατακλείδα («Η υπερφίαλη αυτή στάση [..] υπάρξεως»).

β) Ζητούνται 4 παραδείγματα μεταφορικής χρήσης του λόγου. Στο κείμενο υπάρχουν  αρκετά σχετικά παραδείγματα, π.χ. «το διανοητικό παιγνίδι», «η ζωή ανθίζει», «γέννησε αριστουργήματα», «χέρι βοηθείας και παρηγοριάς από τους πλανήτες» κ.ά.

Β.3α. Συνώνυμα (ενδεικτικά): συγχρόνως, δημιούργησε, νιώσει, αυξάνουν, άπονη.

Β.3β. Αντώνυμα (ενδεικτικά): ουσιαστική, εξαφανίζεται, εφικτή, αραιώνει, χαμηλά.

Β4.α. Το ερωτηματικό στο τέλος της  δεύτερης περιόδου της πρώτης παραγράφου διεγείρει εξαρχής το ενδιαφέρον του αναγνώστη και τον προβληματίζει με αμεσότερο τρόπο. 

Οι παύλες στην τελευταία περίοδο της πρώτης παραγράφου περιλαμβάνουν μια παράλληλη σημαντική σκέψη του γράφοντος που δεν πρέπει να παραλειφθεί.

Β4.β. Παθητική σύνταξη: Από την άλλη, από τον ίδιο τον άνθρωπο σφραγίζεται η ιστορική πορεία του  με πολέμους και αγριότητες, θεοποιούνται τα υλικά αγαθά και συντηρούνται η αδικία και οι ανισότητες.

Γ. Στην παραγωγή λόγου ζητείται η σύνθεση άρθρου. Επομένως, καταρχάς πρέπει οι μαθητές να γράψουν έναν τίτλο. Τα δύο ζητούμενα του θέματος είναι σαφή και οι μαθητές μπορούν να αντλήσουν αρκετά στοιχεία από το κείμενο  για την ανάπτυξή τους. Ενδεικτικά, στο πρώτο ζητούμενο πρέπει να γίνουν αναφορές στις καταστροφές που έχει υποστεί το περιβάλλον από την αλόγιστη  και ανεύθυνη δραστηριότητα του ανθρώπου (π.χ. καταστροφή όζοντος, πυρηνικά απόβλητα, μόλυνση, ρύπανση κ.ά.)  και στο δεύτερο να προταθούν δράσεις, σε ατομικό και συλλογικό επίπεδο, οι οποίες μπορούν να αποκαταστήσουν τη σχέση του ανθρώπου με το φυσικό περιβάλλον (παιδεία, αποφυγή υπερκατανάλωσης, ανανεώσιμες πηγές ενέργειας, θέσπιση και αυστηρή εφαρμογή μέτρων προστασίας του κ.ά.). 

Tα σχόλια του συναδέλφου Παναγιώτη Τσουκαλά για την περίληψη και την παραγωγή λόγου:

Σχόλια για την περίληψη

το θέμα: η αναζήτηση εξωγήινης ζωής και η επιθυμία μας για επικοινωνία με αυτήν
1) αιτιολογείται ακροθιγώς κυρίως ως απότοκο της μοναξιάς του σύγχρονου ανθρώπου και της απαξίωσης της σύγχρονης ζωής
2) κυρίως αξιολογείται
α) ως απίθανη, προς το παρόν ανέφικτη
β) ως αδικαιολόγητη όταν υποβαθμίζεται η γήινη ζωή (η γοητεία της βιοποικιλότητας) και όταν λόγω υπεροψίας και ιδιοτέλειας ο άνθρωπος στρέφεται εναντίον των συγκατοίκων του στον πλανήτη (ανθρώπων, ζώων και φυτών) και του φυσικού περιβάλλοντος
3) προτείνεται κατά συνέπεια
α) να στραφεί ο άνθρωπος στην ουσιαστική επικοινωνία του με τον Άλλο, θέμα παιδευτικής προσπάθειας και συναίσθησης του επείγοντος χαρακτήρα της απειλής κατά του περιβάλλοντος
β) να στρέψει την προσοχή του ο άνθρωπος όχι στην πιθανότητα επαφής με την εξωγήινη ζωή, αλλά στην κατάδειξη (κατά την ώρα εκείνη) των επιτευγμάτων του κυρίως στους τομείς των αξιών εν γένει και προπάντων της ειρήνης, της κοινωνικής δικαιοσύνης ,της περιβαλλοντικής ισορροπίας και κατά προτεραιότητα, των διανθρώπινων σχέσεων και της θωράκισης της ανθρώπινης προσωπικότητας.

Προτεινόμενη περίληψη

Ο δοκιμιογράφος στοχάζεται γύρω από την προσπάθεια του σύγχρονου ανθρώπου να καλύψει το αίσθημα της μοναξιάς του με την αναζήτηση ζωής στο σύμπαν. Η προσπάθεια αυτή, ατελέσφορη προς το παρόν τουλάχιστον, ενώ δεν δικαιολογεί την απροθυμία του ανθρώπου να απολαύσει το γοητευτικό φυσικό περιβάλλον της γης και τη συντροφιά των συγκατοίκων του στον πλανήτη, προβάλλει συγχρόνως την αντιφατική του φύση: δημιουργός αξιόλογου πολιτισμού από τη μια, αλαζονικός και ιδιοτελής καταστροφέας από την άλλη. Καταλήγει λοιπόν ο συγγραφέας ότι η αναζήτηση εξωγήινης ζωής μπορεί στο μέλλον να αποκτήσει ουσιαστικότερο νόημα, αν σήμερα θεραπευτούν το μορφωτικό έλλειμμα και η έκπτωση των αξιών, οι γενεσιουργές δηλαδή αιτίες της υπαρξιακής μοναξιάς του ανθρώπου, κι αποκατασταθεί η αρμονική συνύπαρξη με τον Άλλο, τη φύση και τον εαυτό του.

Σχόλια για την Παραγωγή λόγου
Νομίζω ότι η βαθμολόγηση θα κριθεί από το πόσο αυστηρά θα ελέγξουμε την εστίαση στο θέμα. εξηγούμαι:
ΤΟ ΘΕΜΑ ΔΕΝ ΕΙΝΑΙ
α) η καταστροφή του περιβάλλοντος
β) τι επιπτώσεις ενδέχεται να προκαλέσει στο μέλλον η έλλειψη σεβασμού προς το φυσικό περιβάλλον
γ) με ποιο τρόπο θα αποκατασταθεί το φυσικό περιβάλλον
δ) με ποιο τρόπο θα εκφράσει ο άνθρωπος την αποκατάσταση της σχέσης του με το φυσικό περιβάλλον
Αν αυτά θεωρηθούν λίγο πολύ εκτός θέματος, η βαθμολόγηση θα πέσει χαμηλά παρά τις προσδοκίες. στο βαθμολογικό δεν είδα τέτοια τάση.
Και τι λέει το θέμα;
α) ότι η υγιής σχέση του ανθρώπου με το φυσικό περιβάλλον είναι ο σεβασμός προς αυτό
β) ότι για κάποιους λόγους αυτή η σχέση έχει διαταραχθεί: ο άνθρωπος έχει πάψει να σέβεται το φυσικό περιβάλλον

γ) ποιες επιπτώσεις έχει προκαλέσει μέχρι σήμερα αυτή η διαταραχή (στο περιβάλλον, στην υγεία, στον ψυχισμό του ανθρώπου, στην οικονομία, στα μνημεία, στο οικιστικό πρότυπο και την ποιότητα ζωής κοκ);

δ) με ποιο τρόπο μπορεί να αποκαταστήσει ο άνθρωπος αυτή τη σχέση; δηλαδή πώς θα μπορέσει ο άνθρωπος να νιώσει και πάλι σεβασμό προς το φυσικό περιβάλλον, ποιες πρωτοβουλίες (παιδευτικού χαρακτήρα, πολιτικού χαρακτήρα) θα μπορέσουν να αναχαιτισουν τους λόγους που γέννησαν τη διαταραχή  και θα εμπνεύσουν στους ανθρώπους του καιρού μας το σεβασμό προς το φυσικό περιβάλλον.