Το μάτι του ψαριού

Λένα Κιτσοπούλου

Το μάτι του ψαριού
Διηγήματα
εκδ. Μεταίχμιο, 2015
σελ. 240

Λένα Κιτσοπούλου: σκηνοθέτις, ηθοποιός, συγγραφέας, ηρωίδα; Όλα σε ένα στο «Το μάτι του ψαριού» (εκδ. Μεταίχμιο, 2015).

Βάζοντας στο μάτι (του ψαριού) τον μικροαστισμό, απορρίπτει τον λεκτικό καθωσπρεπισμό μιλώντας συχνά «βρόμικα», αιχμηρά, καθόλου στρογγυλεμένα, για τις αναπάντεχες ρωγμές στο μυαλό των ανθρώπων, για εκείνες τις στιγμές που το μυαλό τών καθ’ όλα αξιοπρεπών τύπων (συνταξιούχοι καθηγητές, γυναικολόγοι) κρασάρει για τα καλά και τότε εκλύεται ανεξέλεγκτη και ασυγκράτητη βία, βία που δύσκολα ερμηνεύεται με βάση τους γνωστούς ψυχαναλυτικούς κώδικες.

Ο αναγνώστης των δώδεκα αυτών ιστοριών κυριολεκτικά κρέμεται από κάθε λέξη του κειμένου, παρακολουθώντας με προσοχή τις κινήσεις, τα λόγια, τις σιωπηλές κραυγές των αλλόκοτων ηρώων (που έχουν και τρέλα και μελό και θυμό και τσαγανό) όλα αυτά που με μαεστρία σκηνοθετεί η Κιτσοπούλου, προκαλώντας αναπάντεχες ανατροπές με τη σταδιακή αποκάλυψη της ταυτότητας των ηρώων, με τις οβιδιακές –καφκικής έμπνευσης- μεταμορφώσεις τους, μέσα σε μια ατμόσφαιρα αρχικά «χαλαρή», σταδιακά γκροτέσκα, και στο τέλος δραματική. Έχει κανείς την αίσθηση πως από αλλού ξεκινά μια ιστορία και αλλού καταλήγει, λες και η ίδια η πλοκή από ένα σημείο και μετά αυτονομείται από το χέρι της συγγραφέως.

Άλλους ο πόνος της απώλειας τούς κάνει πιο δημιουργικούς και άλλους τους τρελαίνει. Για παράδειγμα τον Γιώργο στο τελευταίο διήγημα με τίτλο «Η Σπυριδούλα», κείμενο σπαρακτικό για τους ακυρωμένους άντρες, για την αγάπη που ούτε φύλο ούτε ηλικία ούτε αξιοπρέπεια κοιτά. Ένας ήρωας σωστό «κατιναριό» που εύχεται τα χειρότερα για τον Άρη, που τον παράτησε ύστερα από πέντε χρόνια παθιασμένης αλλά μυστικής σχέσης, για τα μάτια μιας κοντής. Και στο πρώτο διήγημα («Ο καραφλομπέκατσος»), ο ήρωας, πληγωμένος από μια σχέση που τελείωσε, συμπεριφέρεται σαν θηρίο στο κλουβί του μέσα στο καινούργιο του διαμέρισμα στον Κολωνό και φαντασιώνεται να βιάζει μέχρι θανάτου τη γυναίκα που τον εγκατέλειψε.

Ωμός ρεαλισμός, βία (λεκτική, σωματική, σεξουαλική), γαμίδια, διαστροφή, αιμομιξίες, σχιζοφρένεια, θυμός, ζήλεια, εκδίκηση, παραληρηματική συμπεριφορά, όλα αυτά και άλλα πολλά διανθισμένα με σουρεαλιστικές και ψυχαναλυτικές πινελιές αποτελούν το αιρετικό θεματικό σύμπαν των διηγημάτων της Κιτσοπούλου, που και στο θέατρο και στη μυθοπλασία επιμένει στον γνώριμο συνδυασμό αλήθειας και πρόκλησης. Άλλωστε, η Τέχνη που θέλει να λέγεται ανατρεπτική δεν μπορεί παρά να προκαλεί και να ξεβολεύει.

Κοινό παρονομαστή των ιστοριών αποτελεί η ελληνική οικογένεια που όταν κοιτάζει τον εαυτό της στον καθρέφτη βλέπει ένα τέρας. Άλλωστε δεν είναι συμπτωματικό που η λέξη «τέρας» εμπεριέχεται στον τίτλο δύο διηγημάτων («Θαλάσσια τέρατα» και «Το τέρας»). Η ίδια η συγγραφέας σε συνέντευξή της το 2009 στην Ελευθεροτυπία δήλωνε: «Η ελληνική οικογένεια είναι ένα τετράποδο που ζει εκτός ζωολογικού κήπου».  

Μ’ άρεσαν πολύ οι «Χαρταετοί», η ιστορία ενός παιδιού-θαύματος, ενός αληθινά χαρισματικού παιδιού, του Πάνου, που οι γονείς του, η Φρόσω και ο Μιχάλης, του πρόσφεραν απλόχερα όλα τα μέσα για να γίνει μεγάλος και τρανός, να σπουδάσει οικονομικά, να κάνει τα μεταπτυχιακά του, να κάνει παιδιά, να τα αγαπήσει και να τον αγαπήσουν, και που στο τέλος, σε σχετικά νεαρή ηλικία, καθηλώθηκε από απανωτά εγκεφαλικά σε αναπηρικό καροτσάκι επί δεκαπέντε ολόκληρα χρόνια. Φυτό, δεκαπέντε χρόνια φυτό, και όταν πέθανε και έγινε η εκταφή του, το μόνο πράγμα που θύμιζε την ύπαρξή του ήταν οι οδοντοστοιχίες του. («Αυτή η νεκροκεφαλή που έχασκε τρομαγμένη, με όλα ανεξαιρέτως τα δόντια της πάνω στην κραυγή της, ήτανε πραγματικά κάτι το πολύ αισιόδοξο»).

To ομώνυμο διήγημα "Το μάτι του ψαριού" 

Διάβασα το βιβλίο της Κιτσοπούλου συντροφιά με τη φωνή του Tom Waits.