Το παρακάτω διδακτικό σενάριο διδάχθηκε πιλοτικά κατά το πρώτο τετράμηνο του σχολικού έτους 2021-22 σε τμήμα της Α΄Λυκείου σε λύκειο του Πειραιά
ΣΕΝΑΡΙΟ ΔΙΔΑΣΚΑΛΙΑΣ
Ταυτότητα σεναρίου: Μελέτη αυτοτελούς λογοτεχνικού έργου
Λογοτεχνικό είδος: Νουβέλα
Τίτλος: «Μαύρο Νερό», εκδόσεις Κίχλη, 2019
Συγγραφέας: Μιχάλης Μακρόπουλος
Δημιουργός: Πατσιατζή Ελένη
Γνωστικό αντικείμενο: Ν.Ε. Λογοτεχνία
Τάξη: Α΄ Λυκείου
Θεματική περιοχή: «Τι πραγματικά αξίζει;» (Νέο Π.Σ.)
Εκτιμώμενη χρονική διάρκεια: 8 ώρες (7 δ.ώ. + 1 ώρα διαδικτυακή συνάντηση με τον συγγραφέα του έργου)
Προαπαιτούμενες γνώσεις: Γνώσεις επεξεργαστή κειμένου (word), λογισμικού παρουσίασης διαφανειών (power point)
Εμπλεκόμενες γνωστικές περιοχές: Ιστορία, Πληροφορική, Γεωγραφία, Λαογραφία
Υλικοτεχνική υποδομή: βιντεοπροβολέας με ηχεία, φυλλομετρητής, επεξεργαστής κειμένου, φύλλα εργασίας, εκπαιδευτική πλατφόρμα Πανελλήνιου Σχολικού Δικτύου
Υποστηρικτικό υλικό: Πανελλήνιο Σχολικό Δίκτυο (ηπειρώτικα τραγούδια ξενιτιάς) (http://users.sch.gr/ipap/Ellinikos%20Politismos/Yliko/mou/xenitia.htm ), Youtube (συνέντευξη συγγραφέα), Εθνικό Κέντρο Τεκμηρίωσης και Ηλεκτρονικού Περιεχομένου- Πλατφόρμα ΒΙΒΛΙΟΝΕΤ ( https://biblionet.gr/ ), Πύλη για την Ελληνική Γλώσσα
Συμβατότητα και συσχέτιση με Αναλυτικό Πρόγραμμα: Η διδασκαλία εκτενούς αυτοτελούς λογοτεχνικού έργου στην Α΄τάξη Λυκείου είναι συμβατή με το νέο Π.Σ. για την καλλιέργεια της δημιουργικής κριτικής σκέψης των μαθητών/-τριών και για λόγους αισθητικής απόλαυσης. Στο συγκεκριμένο έργο καλύπτεται η περιοχή διερώτησης γύρω από το ζήτημα «Τι πραγματικά αξίζει;».
Είδος διδακτικής πρακτικής: Ομαδοσυνεργατική διδασκαλία, δημιουργική γραφή
Περιγραφή: Το συγκεκριμένο σενάριο διδασκαλίας υλοποιείται προκειμένου η σχολική τάξη να λειτουργήσει ως αναγνωστική κοινότητα και να γνωρίσει ένα μέρος της σύγχρονης ελληνικής λογοτεχνικής παραγωγής. Μέσω της αναγνωστικής απόλαυσης αλλά και της ερμηνευτικής προσέγγισης οι μαθητές/-τριες καλούνται να προβληματιστούν για μείζονα ζητήματα της ανθρώπινης κατάστασης (απώλεια, ηθικά διλήμματα) και να τοποθετηθούν σε ερωτήματα όπως «τι πραγματικά αξίζει;». Αναμένεται η ανάγνωση να λειτουργήσει όχι μόνο ως αισθητική απόλαυση ερμηνευτική διαδικασία αλλά και ως πρό(σ)κληση στην ηθική της ανάγνωσης με την επαναφορά των συναισθημάτων και τη θυμική ανταπόκριση των αναγνωστών/-τριών καθώς η λογοτεχνία διαθέτει δυνάμει ηθική διάσταση, εφόσον μας επιτρέπει να συμπάσχουμε με τους άλλους λόγω της ιδιαίτερης χρήσης της γλώσσας, η οποία απευθύνεται και στη νοητική και στην θυμική πλευρά του ανθρώπου. Η μικτή διδακτική στρατηγική (διαλογική, διερευνητική, ομοδοσυνεργατική, ανακαλυπτική) που επιλέγεται αναμένεται να συμβάλει στη διαμόρφωση όχι μόνο μιας σχολικής αναγνωστικής κοινότητας αλλά και μιας κοινότητας κοινωνικά και οικολογικά ευαίσθητων πολιτών.
Σκοποθεσία: Σκοπός του σεναρίου είναι η συγκρότηση υποστηρικτικού και ευέλικτου περιβάλλοντος μάθησης, με έμφαση στις διαδικασίες συνεργασίας προκειμένου να οικειωθούν οι μαθητές/-τριες με τα λογοτεχνικά κείμενα ως πολιτισμικά δημιουργήματα που προωθούν τον στοχασμό και τις βιωματικές εμπειρίες ώστε να βελτιώσουν/εμπλουτίσουν τις αναγνωστικές και ερμηνευτικές τους στάσεις και δεξιότητες.
Γενικοί στόχοι σεναρίου:
- Να εξελιχθεί η σχολική τάξη σε αναγνωστική κοινότητα
- Να απολαύσουν οι μαθητές και οι μαθήτριες τη λογοτεχνική ανάγνωση
- Να ανιχνεύσουν τη σχέση του λογοτεχνικού κειμένου με την κοινωνία της εποχής του, τις ηθικές αναζητήσεις και το ψυχολογικό υπόβαθρο των δρώντων προσώπων
Ειδικοί στόχοι σεναρίου
- Να κατανοήσουν οι μαθητές/-τριες τα είδη του πεζού λόγου αναγνωρίζοντας το είδος της νουβέλας αντιδιαστέλλοντάς το από τη μικρή φόρμα και το μυθιστόρημα
- Να ερμηνεύσουν τις επιλογές του συγγραφέα (χαρακτήρες, πλοκή, εκφραστικά μέσα) και να αξιολογούν τη λειτουργία τους
- Να αποκτήσουν, μέσω της ανάγνωσης ενός έργου οικολογικής δυστοπίας, οικολογική συνείδηση και ευαισθησία για ζητήματα προστασίας του φυσικού περιβάλλοντος και της άυλης πολιτιστικής κληρονομιάς
- Να ενταχθούν σε ομάδες συνεργαζόμενοι/-ες για την ερμηνεία του κειμένου, επικοινωνώντας προφορικά μεταξύ τους και διατυπώνοντας γραπτώς τα αποτελέσματα της συνεργασίας τους
- Να γνωρίσουν τη λειτουργία μιας Λέσχης Ανάγνωσης ώστε να αποκτήσουν το κίνητρο να ενταχθούν στο μέλλον είτε σε Λέσχη Ανάγνωσης του σχολείου τους είτε σε άλλη
- Να αξιοποιήσουν διαδικτυακά εργαλεία (ΒΙΒΛΙΟΝΕΤ) και διαδικτυακά εκπαιδευτικά περιβάλλοντα (Πύλη για την Ελληνική Γλώσσα, Πανελλήνιο Σχολικό Δίκτυο)
Προσδοκώμενα αποτελέσματα:
- Να καλλιεργηθούν τα αναγνωστικά αισθητικά κριτήρια των μαθητών/-τριών και η λογοτεχνική ανάγνωση να τους προκαλέσει συγκίνηση
- Να διερωτηθούν για τον τρόπο με τον οποίο ο συγγραφέας μορφοποίησε και εξέφρασε τον κόσμο του
- Να καλλιεργήσουν το γλωσσικό τους αίσθημα και να αποκτήσουν επίγνωση των δυνατοτήτων τους στον γραπτό και προφορικό λόγο
- Να αισθανθούν την ανάγκη να προσφεύγουν στα λογοτεχνικά κείμενα πέραν της σχολικής τάξης με βάση τις δικές τους αναγνωστικές προτιμήσεις
- Να εξελιχθούν σε σκεπτόμενους αναγνώστες/-τριες, κοινωνικά εγγράμματους/-ες που μετέχουν στον κοινωνικό βίο με συνείδηση ευθύνης και σεβασμό προς το περιβάλλον, στα δικαιώματα και στα έργα του ανθρώπου
- Να αποκτήσουν αυτοπεποίθηση στην έκφραση προσωπικών ερμηνειών της λογοτεχνίας
Διδακτική μεθοδοδολογία: Στο παρόν σενάριο επιλέγεται η αναγνωστική ερμηνευτική, ως μέρος της θεωρίας της πρόσληψης. Πιο συγκεκριμένα, αναγνωρίζεται ότι το νόημα είναι αποτέλεσμα των προβολών και προσδοκιών του αναγνώστη αλλά και του σχετικού ελέγχου των προβολών αυτών στο κείμενο. Πρωταρχικός στόχος είναι να εκκινήσει διάλογος μεταξύ των μαθητών με τους τρόπους αναγνώρισης της πραγματικότητας που προτείνει το κείμενο ώστε να εκπαιδευθούν ως αναγνώστες. Στο πλαίσιο αυτό επιχειρείται ομαδοσυνεργατική προσέγγιση της αναγνωστικής εμπειρίας. Επίσης, προωθείται η ανακαλυπτική μάθηση καθώς οι μαθητές/-τριες ασκούνται στην επιλογή και στον έλεγχο του διαδικτυακού υλικού και συνεργάζονται αλληλεπιδρώντας για τη δημιουργία εργασιών. Οι γνώσεις οικοδομούνται με την αλληλεπίδραση των μελών της αναγνωστικής κοινότητας της τάξης. Κατά τη διαδικασία σύνθεσης των εργασιών τους οι μαθητές/-τριες αξιοποιούν προσωπικά αισθητικά κριτήρια και αναζητούν πιθανές ερμηνείες του κειμένου. Οι μαθητές/-τριες, ερευνούν, παράγουν λόγο, βρίσκονται στο επίκεντρο της μαθησιακής διαδικασίας ενώ ο/η εκπαιδευτικός λειτουργεί εμψυχωτικά καλλιεργώντας κλίμα εμπιστοσύνης και σεβασμού μεταξύ των μελών της σχολικής τάξης. Σε ελάχιστες περιπτώσεις, όπως η επεξήγηση του πεζογραφικού είδους της νουβέλας, η μεθοδολογία που επιλέγεται είναι αυτή του κατευθυνόμενου διαλόγου. Επίσης, στην παρουσίαση των εργασιών ο/η εκπαιδευτικός δύναται να παρεμβαίνει με διευκρινιστικές ερωτήσεις προς την ομάδα και ερωτήματα προς συζήτηση προς το ακροατήριο.
Διδακτικές στρατηγικές : Προκειμένου να επιτευχθούν οι προαναφερθέντες στόχοι επιλέγεται μικτή διδακτική στρατηγική εποικοδομιστικής και κοινωνικοπολιτισμικής προσέγγισης μέσω συνεργατικών δραστηριοτήτων. Οι μαθητές- αναγνώστες / μαθήτριες/αναγνώστριες αλληλεπιδρούν με το κείμενο για να οικοδομήσουν νόημα.
Οργάνωση διδασκαλίας
Στάδιο 1 (Δίωρο συνεχόμενο) : Πριν από την ανάγνωση
1η ώρα
- Η ολομέλεια κρατά τα βιβλία που έχει προμηθευτεί σε πρότερο χρόνο, οι μαθητές/-τριες τα ξεφυλλίζουν και κάποιοι/-ες αναλαμβάνουν να διαβάσουν οπισθόφυλλο και το υλικό των «πτερυγίων» (5΄). Ακολουθεί ελεύθερος διάλογος για τις πρώτες εντυπώσεις (τίτλος, εικόνα εξωφύλλου, κείμενο οπισθόφυλλου, αποσπάσματα) (15-20΄) ώστε να γίνει διερεύνηση των προσδοκιών που δημιουργούνται και αναζήτηση συνάφειας με βιώματα μαθητών/-τριών (10΄)
- Γνωριμία, μέσω καθοδηγούμενου διαλόγου, με το λογοτεχνικό είδος της νουβέλας συγκριτικά με εκείνο του μυθιστορήματος και του διηγήματος, με βάση την παρατηρητικότητα των μαθητών/-τριών και στις αναγνωστικές εμπειρίες τους. (10΄). Ο/ Η εκπαιδευτικός ενημερώνει την τάξη για την ανάρτηση στην eclass σχετικής με το έργο δικτυογραφίας την οποία μπορούν να συμβουλευθούν.
2η ώρα
- Παρακολούθηση αποσπάσματος της εκπομπής “Βιβλιοβούλιο”, όπου ο συγγραφέας Μ. Μακρόπουλος δίνει συνέντευξη για το έργο του «Μαύρο νερό» στον δημοσιογράφο και βιβλιοκριτικό Μανώλη Πιμπλή. https://www.youtube.com/watch?v=hzS7lyVt0PQ (20΄). Οι μαθητές/ μαθήτριες καλούνται να κρατήσουν σημειώσεις γύρω από τα πρόσωπα, τον τόπο δράσης, την πλοκή, την πηγή έμπνευσης του συγγραφέα ή όποιο άλλο στοιχείο θεωρούν ότι θα διευκολύνουν την ανάγνωση και κατανόηση του κειμένου αλλά και να εντοπίσουν σημεία που θα ήθελαν να σχολιάσουν μετά την παρακολούθηση. Προς διευκόλυνσή τους τους μοιράζονται ατομικά Φύλλα Εργασίας
- Κατευθυνόμενος διάλογος σχετικά με το πληροφοριακό υλικό που δόθηκε μέσω της συνέντευξης ώστε να εντοπισθεί πιθανή μετατόπιση του αρχικού ορίζοντα προσδοκιών τους (30΄ περίπου )
Στάδιο 2: Ανάγνωση ( 1 δ.ώ.)
- Ανάγνωση, με τρόπο θεατρικό, στην τάξη των πρώτων σελίδων (20΄).
- Συζήτηση για το πληροφοριακό υλικό που δίδεται (χώρος, χρόνος, πρόσωπα), την ατμόσφαιρα, τους ήρωες και τις σχέσεις τους, τις αφηγηματικές τεχνικές. (10΄)
- Ερωτήσεις σχετικά με το τι πιστεύουν οι μαθητές/-τριες ότι θα επακολουθήσει. (5΄)
- Κατευθυνόμενος διάλογος για να αναδειχθεί το δυστοπικό περιβάλλον της οικολογικής καταστροφής και των ηθικών διλημμάτων που δημιουργούνται στα πρόσωπα (παραμονής στον μολυσμένο γενέθλιο τόπο ή αναχώρηση για εγκατάσταση σε συνθήκες στρατοπεδικές). (5΄) Ποια η διαφαινόμενη απόφασή τους και σύντομος σχολιασμός αυτής (υπέρ και κατά κάθε πιθανής επιλογής) ώστε να εκκινήσει ο προβληματισμός για το αν άξιζε ή όχι η τελική απόφαση. (10΄)
Στάδιο 3 (Δίωρο συνεχόμενο): Ανάγνωση
1η δ.ώ.
- Ανάγνωση (35΄)
- Οι μαθητές/-τριες εκφράζουν τις, μέχρι στιγμής, εντυπώσεις τους για τους ήρωες, το σκηνικό και την πλοκή, διερευνούν τα κίνητρα των πράξεων ενώ η τάξη αναλαμβάνει να διαβάσει εντός προκαθορισμένου, από τον /τη διδάσκοντα/-ουσα,
σαφούς χρονικού ορίου ολόκληρο το έργο ώστε να εργαστεί κατόπιν ομαδοσυνεργατικά με βάση τα ενδιαφέροντά των μαθητών/-τριών. (15΄).
2η δ.ώ.
Χωρισμός της τάξης σε ομάδες με κριτήριο τα ατομικά ενδιαφέροντα και παρότρυνση του/της εκπαιδευτικού ώστε το κείμενο να τύχει κριτικής ανάγνωσης προκειμένου κατά τη διάρκειά της να διερευνηθούν συγκεκριμένες πτυχές του κειμένου (20΄). Ο/Η εκπαιδευτικός εμψυχώνει, θέτει ερωτήματα και ενθαρρύνει προς την αναζήτηση του υλικού ( π.χ. έμφαση σε ποιοτικά κριτήρια αναζήτησης στοιχείων στο διαδίκτυο) και τα συγκεκριμένα χρονοδιαγράμματα ολοκλήρωσης των ενεργειών.
- Ομάδα «Ψυχολόγοι»:
Η ομάδα αναλαμβάνει τη διερεύνηση ενδοοικογενειακών σχέσεων, κινήτρων, συναισθηματικών μεταπτώσεων πρωταγωνιστών αλλά και δευτεραγωνιστών. Ποια τα νέα ηθικά διλήμματα που προκύπτουν με την εξέλιξη της πλοκής; Ποια η στάση των προσώπων; Υπάρχει αλλαγή και γιατί; Η τελική εργασία θα γραφεί σε word και θα ανέβει στην eclass σε καθορισμένο χρόνο.
- Ομάδα «Δημοσιογράφοι»:
Η ομάδα αναλαμβάνει να κάνει επιλογή στοιχείων της πλοκής που θα μπορούσαν να αποτελέσουν υλικό για δημοσιογραφικό κείμενο («ρεπορτάζ») και συγγραφή των σχετικών κειμένων (ενημερωτικά άρθρα από τους μαθητές και τις μαθήτριες της ομάδας) που θα ανέβουν στην eclass σε συγκεκριμένο χρονικό όριο. 5
- Ομάδα «Γεωγράφοι»:
Η ομάδα αναλαμβάνει τη διαδικτυακή έρευνα των χώρων δράσης των προσώπων, την εύρεση σχετικού οπτικού υλικού, χρήση του google map για να παρακολουθήσουμε τις διαδρομές των προσώπων στον χώρο και δημιουργία p.p. για να αναδειχθεί τόσο η ομορφιά όσο και η εγκατάλειψη του ηπειρώτικου τοπίου. Ανάρτηση εργασίας στην eclass.
- Ομάδα «Λαογράφοι»:
Έρευνα για δημοτικά τραγούδια (ιδίως όσα αφορούν την ξενιτιά) της περιοχής Πωγωνίου και ευρύτερα της Ηπείρου ώστε να γνωρίσουμε καλύτερα τις συνήθειες, τα ήθη και τις αντιλήψεις των προσώπων. Δημιουργία λογισμικού παρουσίασης p.p. που θα αναρτηθεί στην eclass του τμήματος.
- Ομάδα «Ιστορικών»:
Μελέτη σημαντικών ιστορικών φάσεων της νεότερης και σύγχρονης ιστορίας της περιοχής της Ηπείρου με σαφείς κατευθυντήριες οδηγίες ώστε μέσω αυτών να αναδειχθεί η ιστορική πολυπολιτισμικότητα της περιοχής καθώς και η διαρκής δημογραφική «αιμορραγία» της (εσωτερικής και εξωτερικής) μετανάστευσης. Eργασία σε word που θα ανέβει στην eclass σε καθορισμένο χρόνο.
Επίσης, καλούνται όσοι/-ες μαθητές/-τριες θεωρούν ότι μπορούν να ανταποκριθούν, να συμμετέχουν στην παραγωγή ενός graphic novel (σενάριο/ σχεδίαση/ επεξεργασία/ ψηφιακή ανάρτηση), βασισμένου στην ιστορία που διάβασαν. Η εργασία αυτή τονίζεται ότι είναι προαιρετική.
Στάδιο 4 (Δίωρο συνεχόμενο ): Μετά την ανάγνωση
Η τάξη βρίσκεται στο εργαστήριο Πληροφορικής.
- Συνολική παρουσίαση των εργασιών που έχουν προηγούμενα αναρτηθεί στην eclass (η σχολική τάξη τα έχει ήδη διαβάσει ασύγχρονα) και στην ολομέλεια της τάξης (15΄). Διαμοιρασμός των φύλλων εργασίας ανά ομάδα και ανάγνωσή τους (5΄). Οι εργασίες θα δοθούν ανά ομάδα αλλά εντός της κάθε ομάδας θα δημιουργηθούν δύο υποομάδες που θα μοιραστούν την επεξεργασία των ερωτημάτων (5΄). Οι ομάδες εργάζονται με τη βοήθεια των Η/Υ (word, μηχανές αναζήτησης), ετοιμάζουν το υλικό τους (25΄) και το παρουσιάζουν στην τάξη (25΄). Ακολουθεί σύντομος διάλογος με βάση τις απορίες ή τα σχόλια των μαθητών/-τριών (5΄-10΄) και συμπλήρωση των φύλλων αυτοαξιολόγησης και ετεροαξιολόγησης (περίπου 15΄)
Κοινό θέμα όλων των ομάδων η διερώτηση για το αν και γιατί άξιζε η παραμονή στον γενέθλιο τόπο των δύο ηρώων.
Στάδιο 5 (1 δ.ώ): Μετά την ανάγνωση
Εργαστήριο πληροφορικής ή αίθουσα με διαδραστικό πίνακα.
Διαδικτυακή συνάντηση μέσω της πλατφόρμας webex με τον συγγραφέα Μιχάλη Μακρόπουλο (ζει μόνιμα στη Λευκάδα) ώστε να γνωρίσει η τάξη τον δημιουργό του έργου κι εκείνος τους αναγνώστες και τις αναγνώστριές του. Αναμένεται η ολομέλεια να λειτουργήσει ως μια μικρή Λέσχη Ανάγνωσης που συναντά τον συγγραφέα του επιλεγμένου προς ανάγνωση έργου και θέτει τους προβληματισμούς και τα ερωτήματά της, τις αναγνωστικές της εντυπώσεις και την αξιολόγησή της.
Πιθανές επεκτάσεις-προσαρμογές του σεναρίου (σε περίπτωση εξ αποστάσεως εκπαίδευσης )
Τα στάδια παραμένουν ως έχουν και υλοποιούνται μέσω των δυνατοτήτων της χρήσης της eclass (δημιουργία «ομάδων χρηστών», δημιουργία «εργασιών», χρήση «πολυμέσων», προσθήκης κατηγοριών «συζητήσεων»)
Αξιολόγηση
Η αξιολόγηση πραγματοποιείται κατά τη διάρκεια όλων των σταδίων της διδασκαλίας τόσο ατομικά όσο και ομαδικά και ολοκληρώνεται με την παράδοση των φύλλων εργασίας και των φύλλων αυτό/ετεροαξιολόγησης.
Κριτήρια αξιολόγησης των μαθητών/-τριών είναι:
- Επικοινωνιακές δεξιότητες γραπτού και προφορικού λόγου (5)
- Πληρότητα, δημιουργικότητα, φαντασία απαντήσεων (5)
- Συνεργατικότητα, προθυμία, κριτική συμμετοχή στην παρουσίαση των άλλων (5)
- Δημιουργική αξιοποίηση δυνατοτήτων ηλεκτρονικού περιβάλλοντος (5)
Ο/Η εκπαιδευτικός αυτοαξιολογείται πριν/κατά μετά την υλοποίηση του Δ.Σ. σχετικά με την επίτευξη των στόχων, την αποτελεσματικότητα των δραστηριοτήτων που επέλεξε, τη διαχείριση του χρόνου, την ενθάρρυνση/διασφάλιση της συμμετοχής και της συνεργασίας όλων των μαθητών/-τριών, τη δημιουργία συνθηκών διαφοροποίησης σύμφωνα με τις ιδιαιτερότητες κάθε μαθητή/-τριας καθώς και τη διακριτική αλλά και ουσιαστική καθοδήγηση της μαθητικής κοινότητας.
Δικτυογραφία
- Χριστόπουλος Δημήτρης, Από την Ερμηνεία στην ηθική (ημερομηνία ανάκτησης 15-01-2022)
- Συνέντευξη Μιχ. Μακρόπουλου στην εκπομπή «Βιβλιοβούλιο»
https://www.youtube.com/watch?v=hzS7lyVt0PQ
- Εργοβιογραφία Μιχάλη Μακρόπουλου:
https://biblionet.gr/%CF%80%CF%81%CE%BF%CF%83%CF%89%CF%80%CE%BF/?personid=1127
- Σκεπτικό Επιτροπής για το Κρατικό Βραβείο Νουβέλας-Διηγήματος:
Βιβλιοκριτικές:
https://biblionet.gr/titleinfo/?titleid=238829&return_ur l
- Λογοτεχνική φράση χρονιάς 2019
- Τραγούδια ξενιτιάς Ηπείρου
http://users.sch.gr/ipap/Ellinikos%20Politismos/Yliko/mou/xenitia.htm
Βιβλιογραφία
Αθανασόπουλος, Β.(2005). Οι ιστορίες του κόσμου. Τρόποι της γραφής και της ανάγνωσης του οράματος. Αθήνα: Πατάκη
Αποστολίδου, Β. (2012). Η λογοτεχνία στα νέα περιβάλλοντα των ΤΠΕ. Θεσσαλονίκη: Κέντρο Ελληνικής Γλώσσας.
Ιακωβίδου Σ. (2020).Inter-esse Θέματα και ερμηνευτικές προσεγγίσεις στη Νεοελληνική Λογοτεχνία. Αθήνα: Gutenberg
Κιοσσές, Σ. (2018), Εισαγωγή στη δημιουργική ανάγνωση και γραφή του πεζού λόγου. Η συμβολή της αφηγηματολογίας. Αθήνα: Κριτική
Κιοσσές, Σ., Χατζημαυρουδή, Ε. (2020). Η Λογοτεχνία στη Δευτεροβάθμια Εκπαίδευση. Ερμηνευτική, κριτική και δημιουργική προσέγγιση των λογοτεχνικών κειμένων. Αθήνα: Κριτική
Κωτόπουλος, Τ.Η. (2014). «Πράξη και διδασκαλία της Δημιουργικής Γραφής στη σύγχρονη ελληνική πραγματικότητα». Στο: Πρακτικά Ε’ Επιστημονικού Συνεδρίου «Συνέχειες, ασυνέχειες, ρήξεις στον ελληνικό κόσμο (1204-2014), οικονομία, κοινωνία, ιστορία, λογοτεχνία». Θεσσαλονίκη, 2-5 Οκτωβρίου 2014, τ. Α’, σελ. 801-822. Αθήνα: Ευρωπαϊκή Εταιρεία Νεοελληνικών Σπουδών (European Society of Modern Greek Studies).[Ανακτήθηκε στις 15-01-2022 από http://www.eens.org/EENS_congresses/2014/kotopoulos_triantafyllos.pdf ]
Ματσαγγούρας, Η. (1998). Ομαδοσυνεργατική διδασκαλία. Αθήνα: Γρηγόρης
Μπίστα, Π. (2005). Πώς σχεδιάζουμε και διδάσκουμε λογοτεχνία στο Γυμνάσιο και στο Λύκειο. Αθήνα: Ψηφίδα.
Νικολαϊδου, Σ. (επιμ). (2016). Η δημιουργική γραφή στο σχολείο. Αθήνα: Μεταίχμιο
Παπαρούση, Μ. (2019). Η λογοτεχνία στη διδακτική πράξη. Αναγνωστικές και κριτικές προσεγγίσεις. Αθήνα: Gutenberg
Σπανός, Γ.Ι. (2010). Διδακτική Μεθοδολογία, τ. Β ́. Η διδασκαλία του πεζού λογοτεχνήματος. Αθήνα: Αυτοέκδοση.
Τζιόβας, Δ. (2017). Η πολιτισμική ποιητική της ελληνικής πεζογραφίας. Από την ερμηνεία στην ηθική. Ηράκλειο: Πανεπιστημιακές Εκδόσεις Κρήτης
Φρυδάκη, Ευ. (2002). Η θεωρία της λογοτεχνίας στην πράξη της διδασκαλίας . Αθήνα: Κριτική
Παράρτημα
Δικτυογραφία (προς ανάρτηση στην eclass για χρήση των μαθητών/-τριών)
- Συνέντευξη Μιχ. Μακρόπουλου στην εκπομπή Βιβλιοβούλιο
https://www.youtube.com/watch?v=hzS7lyVt0PQ
- Συνέντευξη Μιχ. Μακρόπουλου για το «Μαύρο Νερό»
https://www.youtube.com/watch?v=eEePgxzIDB8
- Εργοβιογραφία Μιχάλη Μακρόπουλου:
https://biblionet.gr/%CF%80%CF%81%CE%BF%CF%83%CF%89%CF%80%CE%BF/?personid=1127
- Σκεπτικό Επιτροπής για το Κρατικό Βραβείο Νουβέλας-Διηγήματος:
- Βιβλιοκριτικές:
https://biblionet.gr/titleinfo/?titleid=238829&return_url
- Λογοτεχνική φράση χρονιάς 2019
- Τραγούδια ξενιτιάς
http://users.sch.gr/ipap/Ellinikos%20Politismos/Yliko/mou/xenitia.htm 9
