Δευτέρα 31 Δεκεμβρίου 2012

Ανέκδοτο διήγημα


Dies natalis invicti solis[1]
του Δημήτρη Χριστόπουλου
 μια ολοκληρη γειτονια βρίσκεται απ’ το πρωί στο πόδι. Άνθρωποι κάθε ηλικίας αποφάσισαν να γίνουν βοηθοί ζαχαροπλάστη. Σε λίγες μέρες είναι Χριστούγεννα και όφειλαν ως ήταν το έθιμο να ετοιμάσουν προσφορές γλυκισμάτων με βάση τη ζύμη, τους ξηρούς καρπούς και το μέλι. Γιορτές δίχως μέλι δεν γίνονται.
*
Το μικρό ζαχαροπλαστείο ανήκε τα τελευταία πενήντα χρόνια στην κυρία Μελίνα. Μελίνα λέγανε και την πολίτισσα τη γιαγιά της, Μελίνα και τη μάνα της. Στο μαγαζί της κάθε γλύκισμα είχε ως βάση του το μέλι. Η Μελίνα (γιαγιά-μάνα-εγγονή) πίστευε πως το μέλι ήταν μια θεϊκή τροφή διότι έπεφτε από τον ουρανό, μαζί με την πρωινή δροσιά πάνω στα λουλούδια και από εκεί το μάζευαν οι μέλισσες, και πρόσφεραν μελίπηκτα γλυκίσματα στη Δήμητρα.
Όταν μίλαγε για το μέλι μέλωνε η ίδια. Στην κυρία Νίκη, που είχε προβλήματα με τον αγροίκο τον άντρα της, εξηγούσε πως, αν θέλει την εύνοια των αγαθών δυνάμεων, έπρεπε να δώσει στους καλικαντζάρους λουκάνικα και λουκουμάδες. Τότε και ο άντρας σου θα γλυκαθεί και θα μερέψει. Στην κυρία Βάσω, που είχε κόρη της παντρειάς αλλά γαμπρός δεν φαινόταν πουθενά, βάλε το βράδυ της παραμονής των Χριστουγέννων το σταυροψώμι στη μέση του τραπεζιού και γύρω γύρω φρούτα βουτηγμένα στο μέλι και με τον ερχομό του νέου έτους ετοίμαζε τα στέφανα. Η κυρία Βάσω έφευγε με το χαμόγελο στα χείλη. Την Άνοιξη θα πάντρευε την κόρη της.
Απ’ το μαγαζάκι της Μελίνας όλος ο κόσμος προμηθευόταν – για την πρώτη μέρα του καινούργιου χρόνου - κλώνους ελιάς, ένα μεγάλο ρόδι και ένα μπολ γεμάτο μέλι, σύμβολο ευτυχίας και ευγονίας για κάθε σπιτικό. Οι βαρκάρηδες κι οι νοικοκύρηδες των μεγάλων καϊκιών την ημέρα της Πρωτοχρονιάς περνούσαν από κει για να πάρουν στο καΐκι ένα ρόδι και τηγανίτες με άφθονο μέλι για το καλό του χρόνου. Το μέλι της Μελίνας συνόδευε το «Ανέτειλας, Χριστέ, εκ Παρθένου, νοητέ Ήλιε της Δικαιοσύνης».
Ήλιος για τη μικρή κοινότητα του νησιού ήταν η Μελίνα με τα γλυκίσματά της. Η Μελίνα ήταν η ιέρεια του μελιού. Υιοθετούσε την αιγυπτιακή παράδοση πως ο θεός Ρα έκλαψε και τα δάκρυα από τα μάτια του έπεσαν στο χώμα και μεταμορφώθηκαν σε μέλισσες. Οι μέλισσες άρχισαν αμέσως να τρυγούν το νέκταρ των λουλουδιών κι έτσι το μέλι και το κερί γεννήθηκαν από αυτά τα δάκρυα. Δεν υπήρχε γλυκό που να μην έχει ως βάση του το μέλι: καλαθάκια με κρέμα γιαουρτιού, κέικ μήλου με μελάσα, μπισκοτάκια πιπερόριζας, δίπλες, λουκουμάδες, κανταΐφι, και άλλα πολλά.
Όποιον πάταγε στο κατώφλι της τον φίλευε κι από μια δημιουργία της. Αυθεντικά έργα τέχνης. «Μεράκι, αγάπη και γνώσεις χρειάζεται κάθε τέχνη», έλεγε με καμάρι. Η Μελίνα με τη γιαγιά την πολίτισσα ήταν μια γνήσια γραικιά, όπως ήθελαν να την αποκαλούν. Κάποιο Πάσχα, όταν ένας νεόπλουτος επισκέπτης του νησιού ζήτησε «τσιζ κέικ», θύμωσε τόσο πολύ που ο άνθρωπος φοβήθηκε. «Πρώτα θα φας από τα χεράκια μου φρέσκια μυζήθρα με μέλι» και μετά να δούμε αν θα ξαναγυρέψεις αυτό το πράμα».
*
Τα τελευταία χρόνια η Μελίνα είχε και βοηθό. Η ζήτηση μεγάλωνε, οι παραγγελίες πλήθαιναν και τα δυο της χέρια δεν έφταναν να ετοιμάζει τόσα διαφορετικά γλυκά. Σα μάννα εξ ουρανού έπεσε στο κονάκι της ο Ομάρ απ’ το μακρινό Ιράν. Ο Ομάρ ήταν ένας πραγματικός ποιητής που εξ ανάγκης ασχολήθηκε και με τη μαγειρική. Στην πατρίδα του δούλευε μάγειρας σε ξενοδοχείο. Μαζί με άλλους συμπατριώτες του ακολούθησαν την τύχη (;) εκατομμυρίων ανθρώπων να περάσουν λαθραία στην Ευρώπη. Ο Μεχμέτ, ένας συγγενής τού συμπαραστάθηκε, του έβγαλε παράνομα χαρτιά και τον έβαλε στο βαπόρι για το νησί. Εκεί, θα βρεις σίγουρα δουλειά και καλούς ανθρώπους και δεν λάθεψε. Μια μέρα που η Μελίνα πνιγόταν στη δουλειά, ο Ομάρ προθυμοποιήθηκε να της δώσει ένα χεράκι. Από τότε, κάθε μέρα από τα χαράματα μέχρι αργά το βράδυ τα μελαμψά του χέρια ζυμώνουν και ψήνουν γλυκά. Η Μελίνα αποφάσισε να τον κρατήσει γιατί ο Ομάρ δούλευε απαγγέλλοντας Ρουμπαγιάτ: «Όμοια γι’ αυτούς που για το Σήμερα φροντίζουν, / μα και γι’ αυτούς που κάποιο Αύριο ατενίζουν / κράζει ο μουεζίνης απ’ τό Σκοτεινό Πυργί: /
«Τρελοί! η αμοιβή σας δεν είν’ ούτε Εδώ ούτ’ Εκεί». Με τον Ομάρ στη δούλεψή της, οι συνταγές αυξήθηκαν και οι παραγγελίες αβγάτεψαν. Οι ντόπιοι δοκίμασαν τον περσικό χαλβά και έκτοτε ο χαλβάς απ’ την Περσία έγινε το αγαπημένο τους γλυκό.
Ο Ομάρ θα μπορούσε να είναι ο γιος που έχασε πριν από τριάντα χρόνια, όταν ο ομφάλιος λώρος έβαλε θηλιά στο λαιμουδάκι του μωρού. Τα μεσημέρια τρώγανε μαζί. Ο Πέρσης ποιητής, όπως χαϊδευτικά τον έλεγε, της μαγείρευε fesengun, το περσικό βασιλικό φαγητό. Εσύ είσαι η βασίλισσα του μελιού και μια βασίλισσα οφείλει να τρώει μόνο fesengun. Με τη γλώσσα δεν είχε ιδιαίτερο πρόβλημα. Μίλαγε φαρσί τα ελληνικά γιατί από παλιά αγαπούσε καθετί ελληνικό. Και μείς και σεις είμαστε πανάρχαιοι λαοίž δεν αντέξαμε αυτό το βάρος, έλεγε μελαγχολικά. Και η Μελίνα κουνούσε συγκαταβατικά την κεφαλή της. Στο τέλος του συμποσίου τους ο Ομάρ πρόσφερε για επιδόρπιο μαλεμπί και η κυρία Μελίνα θυμόταν τότε την πολίτισσα γιαγιά Μελίνα. Άρχιζε τότε τις ιστορίες της και τα σμυρνέικα τραγούδια της μάνας της. Μεθυσμένη από μνήμες και αρώματα έγερνε στον σοφά της και ονειρευόταν την Πόλη και τη Σμύρνη, κι ας μην είχε ταξιδέψει ποτέ στα μέρη εκείνα. Ο Ομάρ την άκουγε μαγεμένος και όταν αυτή αποκοιμιόταν, άρχιζε τις δικές του αφηγήσεις για την όμορφη Νασρίν και την απάνθρωπη θανάτωσή της στις φυλακές του  Mashad Vahil Abad, με την κατηγορία της συνωμοσίας εναντίον της άρχουσας τάξης, για τις κόρες του που η κυβέρνηση τις εξαφάνισε, για τους γονείς του που βρέθηκαν απαγχονισμένοι, επειδή δεν υπέκυψαν στον φόβο και στον εκφοβισμό.
*
Στα μέσα Δεκεμβρίου – που ο φωτοδότης και ζωοδότης ήλιος έχει απομακρυνθεί από τη γη - το λιμενικό με μια αστραπιαία κίνηση έφτασε νύχτα στο νησί και συνέλαβε τον Ομάρ. Κανείς δεν κατάλαβε το παραμικρό. Η Μελίνα μάταια τον περίμενε τα ξημερώματα. Οι εφημερίδες αργότερα έγραψαν πως μαζί με άλλους ιρανούς πρόσφυγες έραψαν τα στόματά τους, με ίνες από κορδόνια, σε μία ένδειξη διαμαρτυρίας, ώστε να τους χορηγηθεί άσυλο και να αποφύγουν τον επαναπατρισμό τους.
Στις 25 Δεκεμβρίου, που ο ήλιος πλησιάζει ξανά την γη και η μέρα μεγαλώνει, οι αρχαίοι Πέρσες γιόρταζαν τα γενέθλια του Μίθρα, του θεού του Ηλίου και του φωτός, το «γενέθλιον του αήττητου φωτός». Οι κάτοικοι της μικρής νησιωτικής κοινότητας δεν ξέχασαν τον Ομάρ. Ξημερώνοντας η μέρα της γέννησης του Θεανθρώπου έκαναν προσφορές γλυκισμάτων με βάση την ζύμη, τους ξηρούς καρπούς και το μέλι, για να ’χει ο Θεός καλά τον δικό τους Πέρση.




[1] Το γενέθλιο του αήττητου ήλιου.
ΚΑΛΗ ΧΡΟΝΙΑ ΣΕ ΟΛΟΥΣ ΜΑΣ!

Σάββατο 22 Δεκεμβρίου 2012

Τα Χριστούγεννα του Παπαδιαμάντη

"ΤΑ ΧΡΙΣΤΟΥΓΕΝΝΑ ΤΟΥ ΠΑΠΑΔΙΑΜΑΝΤΗ", διήγημα του Κώστα Βάρναλη με ήρωα τον κυρ-Αλέξανδρο.
[Γ. Κόρδης, Το δώμα των αθώων]


Ὁ οὐρανὸς ἔβρεχε διαρκῶς λεπτὸν νερόχιονον, ὁ γραῖγος ἀδιάκοπος ἐφύσα καὶ ἦτο ψῦχος καὶ χειμὼν τὰς παραμονὰς τῶν Χριστουγέννων τοῦ ἔτους...



Κυριακή 16 Δεκεμβρίου 2012

"Κάτι θα γίνει, θα δεις"...H ελληνική λογοτεχνία "ταξιδεύει".

Το βραβευμένο με το Κρατικό Βραβείο Διηγήματος 2011 βιβλίο του Χρήστου Οικονόμου "Κάτι θα γίνει, θα δεις", μετά τη διθυραμβική υποδοχή του στην Ιταλία, ξεκίνησε το ταξίδι του στη Γερμανία.
Μια "άλλη" ελληνική λογοτεχνία, απαιτητική, μακριά από υπαρξιακούς ναρκισσισμούς και ρηχές συναισθηματικές αφηγήσεις, ανοίγει τα πανιά της και ταξιδεύει τους ήρωές της στη σύγχρονη Ευρώπη. Ο αφηγηματικός λόγος του Νότου γίνεται το μέσο επι-κοινωνίας των αναγνωστών του Βορρά με τους προβληματισμούς και τα αδιέξοδα ηρώων κι ηρωίδων που σιγά σιγά ξεφεύγουν από τον αρχικό τοπικό τους προσδιορισμό (συνοικίες του Πειραιά) και γίνονται οικουμενικοί.



Ακολουθούν αποσπάσματα από συνέντευξη του συγγραφέα στην ιταλική εφημερίδα L’ Unità.
«Η άποψή μου είναι ότι χάσαμε τον πόλεμο και ζούμε σε μια μεταπολεμική Ελλάδα. Τον πόλεμο αυτό, τον χάσαμε, με ευθύνη, κυρίως, της πολιτικής ηγεσίας, και μάλιστα χωρίς να πέσει ούτε μια ντουφεκιά. Ζούμε, λοιπόν, στην μεταπολεμική Ελλάδα. Η Ελλάδα είναι μικρή χώρα, δεν μπορεί να τα βγάλει πέρα μόνη της. Το αν θα καταφέρει να επιβιώσει, εξαρτάται σε μεγάλο βαθμό από τις αποφάσεις των ισχυρών της Ευρώπης. Αν αυτοί κάνουν κάτι για να σωθεί η Ευρώπη, έχει καλώς. Αλλιώς, του χρόνου η κατάσταση θα είναι πολύ χειρότερη. Και όχι μόνο για την Ελλάδα, βέβαια». Παράλληλα, σε ό,τι αφορά το βιβλίο διηγημάτων του τονίζει ότι «προσπαθεί να μην μπερδεύει τη δημοσιογραφία με τη συγγραφή», διότι «δεν γράφει λογοτεχνία από προσωπική αντίδραση» αλλά διότι επιθυμεί «να δώσει ανθρώπινο πρόσωπο στις απρόσωπες, και πολλές φορές απάνθρωπες, δυνάμεις που προσπαθούν να καθορίσουν τη ζωή μας: την πολιτική, την οικονομία, την εξουσία, τη βία, τη φτώχια».
Στην ερώτηση, τέλος, «Ποια είναι η άποψή σας, για την περίπτωση της Ελλάδας; Χρειάζεται έξοδος από το Ευρώ, παραμονή, ή δυο ξεχωριστά ευρώ, πλουσίων και αδύναμων;», ο Χρήστος Οικονόμου, μεταξύ άλλων, απαντά: «λυπάμαι —και τρομάζω— που εκατομμύρια απλοί πολίτες στις λεγόμενες ισχυρές ευρωπαϊκές χώρες δεν θέλουν, ή δεν μπορούν να βγουν από τον μικρόκοσμό τους και να δουν τι συμβαίνει δίπλα τους. Αναρωτιέμαι τελικά: Εκτός από το κοινό νόμισμα, δεν μας συνδέει πια τίποτα άλλο εμάς τους Ευρωπαίους;»

Ο Χρήστος Οικονόμου επαναπροσδιορίζει την αξία και την αρχετυπική σημασία του ελληνικού έπους … αποτυπώνει τη δυσκολία του να ζεις με δυσκολία στο σήμερα.
Ιταλικό περιοδικό Panorama, 2012

(Το λογοτεχνικό περιοδικό) Five Dials 23 θα περιλαμβάνει διηγήματα από … τον Χρήστο Οικονόμου.
The Guardian, 2012

Δευτέρα 10 Δεκεμβρίου 2012

Δίψα για μάθηση



Η Κατεούρα είναι μια από τις πιο φτωχές περιοχές της Παραγουάης, μια παραγκούπολη χτισμένη πάνω σε μια χωματερή με τους κατοίκους της να εξαρτώνται αποκλειστικά από την ανακύκλωση των σκουπιδιών για να εξασφαλίσουν τα προς το ζην.
Τα μικρά παιδιά με τις οικογένειές τους ζουν πραγματικά σε άθλιες συνθήκες , ωστόσο, η δύναμη της μουσικής και τα συναισθήματα που αυτή γεννά αποδεικνύονται για ακόμη μια φορά ο συνδετικός κρίκος που δίνει διαφορετική πνοή σε μια ολόκληρη κοινότητα.
Ο Χουάν Μανουέλ παίζει Μπαχ επιδεικνύοντας με περηφάνια το τσέλο του που είναι κατασκευασμένο από ένα πεταμένο τενεκέ πετρελαίου και ξύλο, ενώ τα κλειδιά του προέρχονται από ένα παλιό εργαλείο που χρησιμοποιούνταν για επεξεργασία κρέατος.
Τα παιδιά παίζουν με αρκετά έγχορδα, όπως τσέλο και βιολί, αλλά και πνευστά, όπως το φλάουτο, όλα κατασκευασμένα από ανακυκλωμένα υλικά, ενώ η προσπάθειά τους αυτή την έχουν ονομάσει «Ανακυκλωμένη Ορχήστρα» και δίνουν κανονικά κονσέρτα όπου τους καλέσουν.
Ο δάσκαλος μουσικής εξηγεί ότι σε μια περιοχή σαν την Κατεούρα είναι πραγματικά ακατόρθωτο να αγοράσει κάποιος ένα κανονικό όργανο.
«Στην πραγματικότητα μπορεί ένα βιολί να κοστίζει περισσότερο κι από ένα σπίτι σε μια περιοχή σαν την Κατεούρα» σχολιάζει με νόημα, ενώ όλοι οι ενήλικες της φαβέλα αυτής έχουν αγκαλιάσει την προσπάθεια και δηλώνουν υπερήφανοι γι' αυτήν.
[Πηγή: Εφημερίδα των Συντακτών]

Πέμπτη 6 Δεκεμβρίου 2012

Μίλτος Σαχτούρης, Η Αποκριά

[Κείμενα Νεοελληνικής Λογοτεχνίας Γ' Λυκείου]


Μακριά σ' ένα άλλο κόσμο γίνηκε αυτή
η αποκριά
το γαϊδουράκι γύριζε μες στους έρημους δρόμους
όπου δεν ανάπνεε κανείς
πεθαμένα παιδιά ανέβαιναν ολοένα στον ουρανό
κατέβαιναν μια στιγμή να πάρουν τους αετούς τους
που τους είχαν ξεχάσει
έπεφτε χιόνι γυάλινος χαρτοπόλεμος
μάτωνε τις καρδιές
μια γυναίκα γονατισμένη
ανάστρεφε τα μάτια της σα νεκρή
μόνο περνούσαν φάλαγγες στρατιώτες εν δυο
εν δυο με παγωμένα δόντια
Το βράδυ βγήκε το φεγγάρι
αποκριάτικο
γεμάτο μίσος
το δέσαν και το πέταξαν στη θάλασσα
μαχαιρωμένο
Μακριά σ' ένα άλλο κόσμο γίνηκε αυτή
η αποκριά.

 
 
Το ποίημα αυτό είναι το προτελευταίο της τρίτης ποιητικής συλλογής του Σαχτούρη Με το πρόσωπο στον τοίχο, η οποία κυκλοφόρησε το 1952 σημειώνοντας το πρώτο βήμα τής κατεξοχήν προσωπικής του ποίησης και αποτελώντας την αρχή της δεύτερης φάσης της. Η συλλογή περιλαμβάνει ποιήματα της πενταετίας: 1948 -1952, τα οποία είναι φορείς της φρίκης του εμφυλίου πολέμου και αποστάγματα εμπειριών από τη στρατιωτική του θητεία. Ο ίδιος εξομολογείται: «Υπηρέτησα το 1949 με 1951 – αμέσως μετά την κρίσιμη φάση του εμφυλίου».

Περισσότερα: εδώ