ΑΦΗΓΗΜΑΤΙΚΕΣ ΤΕΧΝΙΚΕΣ ΣΤΟΝ "ΚΡΗΤΙΚΟ"

A. Ο αφηγητής – το είδος της αφήγησης

Ο «Κρητικός» είναι το μόνο ποίημα του Σολωμού όπου από την αρχή μέχρι το τέλος μιλάει ένας ε-πινοημένος αφηγητής, που, αντίθετα, με τους περισσότερους ήρωές του, μένει ζωντανός έως το τέλος για να πει την ιστορία του. Την αφήγηση εδώ δεν τη διεκπεραιώνει ο ποιητής ή ένας τρίτος παρατηρη-τής. Την αναλαμβάνει σε πρώτο πρόσωπο και σε όψιμο χρόνο ο ήρωας της σύνθεσης.

Ως προς το είδος της αφήγησης μπορεί να χαρακτηριστεί μονόδραμα, με την έννοια πως είναι η αναπαράσταση ενός δράματος με ένα χαρακτήρα. Είναι μια πρωτοπρόσωπη αφήγηση δραματοποιημέ-νη: ένας λόγος που αφηγείται μια εμπειρία αποκαλυπτική για την ανθρώπινη συνείδηση δεν μπορεί παρά να είναι ένας πολυεπίπεδος απόλογος: έκθεση μιας περιπέτειας (αφήγησης έπους, περιπέτειας), δραματοποίηση (τραγωδία) και φιλοσοφία (ως πηγή αυτοσυνείδησης). Με άλλα λόγια, το ποίημα είναι σαν μια εξομολόγηση του ποιητικού ανθρώπου που μας αποκαλύπτει μια καινούρια ολότελα αίσθηση του λυρικού, παρόμοια με εκείνη που αποκάλυπταν σύγχρονα άλλοι κορυφαίοι ευρωπαίοι ποιητές.

B. Η οργάνωση του αφηγηματικού χρόνου

Η αφήγηση δεν παρακολουθεί συνεχώς τα επεισόδια στη χρονογραφική τους διαδοχή, αρχίζοντας δηλ. από ένα αφετηριακό σημείο (το ναυάγιο) και καταλήγοντας, δίχως ανακοπές, ευθύγραμμα, στο τέλος της ιστορίας (στο θάνατο της κόρης). Κάθε τόσο η ευθύγραμμη αυτή πορεία ανακόπτεται και στα διάκενά της αναπτύσσονται αναδρομές και προβολές. Ενώ ο Κρητικός αρχίζει τη διήγησή του αναφερόμενος στην ακτή που ξεχωρίζει εκεί πέρα μακριά και ορκίζεται σε ό,τι είναι για αυτόν πιο ιερό πως ό,τι πει θα είναι αληθινό, σ’ αυτό το σημείο κάνει μια παρέκβαση (προβολή στο μέλλον) με την αναφορά του στη Δευτέρα Παρουσία. Ύστερα από την παρένθεση αυτή στο μέρος 20, η διήγηση του Κρητικού επιστρέφει στην καταιγίδα που είχε αρχίσει να περιγράφει στο 18. Στο 4 [21] στ. 31 – 36, διακόπτεται η διήγηση για την εμφάνιση της φεγγαροντυμένης και ακολουθεί μια αναδρομή του Κρητικού στα βάσανά του από τους Τούρκους. Στους στ. 37/8 επανέρχεται στο αφηγηματικό παρόν και απευθύνει επίκληση στη γυναικεία οπτασία. Στην αρχή του 5 [22] ο Κρητικός συνεχίζει την ιστορία χωρίς διακοπή. Μόλις χάθηκε όμως η οπτασία και προτού νιώσει στην παλάμη του ένα από τα δάκρυά της, η διήγηση διακόπτεται από μια παρέκβαση, που αποτελεί πρόδρομη αφήγηση στη νέα του κατάστασή του, μετά τη σωτηρία του: απλώνει το χέρι του στο διαβάτη ψωμοζητώντας. Τώρα πια όνειρα σκληρά ξαναζωντανεύουν την καλή του μέσα σ’ άγρια πέλαγα κι αστροπελέκια, έτσι που ξέφρενος ξυπνά. Επιστρέφει λοιπόν στο σημείο που κολυμπούσε, αλλά αμέσως η μνήμη του ξεφεύγει σε εικόνες από το ηρωικό του παρελθόν στην Κρήτη – αναδρομική αφήγηση (5 [22] στ. 15 – 20). Αμέσως μετά (5 [22] στ. 21) ξαναπιάνει τη διήγησή του και περιγράφει πόσο δυνατά χτυπούσε η καρδιά του όπως ακουμπούσε στα πλευρά της αγαπημένης του ενώ κολυμπούσε, πράγμα που έκανε τις κινήσεις του ακόμη περισσότερο γιομάτες δύναμη. Μέχρι το τέλος του ποιήματος η διήγηση είναι γραμμική, χωρίς να διακόπτεται από αναχρονίες (αναδρομές ή προλήψεις).