Το πνεύμα της προσφοράς

Ζούμε σε μια εποχή που ο ατομικισμός και η προσπάθεια για την απόκτηση χρημάτων, κυριαρχούν στη ζωή μας. Τα άτομα, στη συντριπτική πλειοψηφία, ενδιαφέρονται μόνο για τον εαυτό τους και για την οικονομική και κοινωνική άνοδό τους. Το κέρδος είναι ο στόχος της ζωής τους, ενώ πολλοί δεν απορρίπτουν το παράνομο κέρδος και την κερδοσκοπία. Οι ηθικοί κανόνες παραβλέπονται, ενώ και οι νομικοί κανόνες αντιμετωπίζονται με αδιαφορία, γιατί σε αυτόν τον τόπο όλα βολεύονται και τακτοποιούνται, χωρίς σοβαρές κυρώσεις.

Η εμμονή των πολλών στην επίτευξη κερδών και στη συνεχή επαύξησή τους οφείλεται και στην απόφασή τους να συμμετέχουν στην καταναλωτική κοινωνία και να είναι ενεργά μέλη της. Ο καταναλωτισμός έχει γίνει σκοπός της ζωής τους, αλλά και τρόπος ζωής ανέμελης και ευχάριστης. Η κατανάλωση αγαθών και υπηρεσιών γίνεται για τη χαρά της σπατάλης, όχι για την ικανοποίηση συγκεκριμένων αναγκών. Αλλά αυτή η συμπεριφορά απαιτεί συνεχώς πρόσθετες δαπάνες και οδηγεί στο κυνήγι της εξεύρεσης νέων χρηματικών πόρων. Σύντομα τα άτομα οδηγούνται στον φαύλο κύκλο δαπάνες - χρήματα, καινούριες αυξημένες δαπάνες - περισσότερα χρήματα, μεγαλύτερες δαπάνες - εντατικοποίηση της προσπάθειας για απόκτηση χρημάτων. Και όταν τα χρήματα δεν αρκούν, τα άτομα καταφεύγουν στον τραπεζικό δανεισμό, που υποβοηθά και συντηρεί τον καταναλωτισμό και πολλές φορές τον δημιουργεί. Τα σχετικά τραπεζικά προϊόντα είναι πολλά: προσωπικά καταναλωτικά δάνεια, δάνεια για αγορά αυτοκινήτου, για τις γιορτές, τις διακοπές και άλλα. Όλοι φροντίζουν με κάθε τρόπο να διατηρείται σε υψηλά επίπεδα ο καταναλωτισμός, αδιαφορώντας για τις συνέπειες και για το γεγονός ότι μεταβάλλει τον άνθρωπο σε υποζύγιο, που εξαναγκάζεται να εργάζεται απεριόριστα, για να ικανοποιεί τεχνητές ανάγκες. Τον καταναλωτισμό προωθεί το σύγχρονο μάρκετινγκ και η διαφήμιση, με βασικό μέσο την εμπορική τηλεόραση.

Υπάρχουν όμως και άλλοι που επιδιώκουν το κέρδος, και μάλιστα το αθέμιτο και παράνομο, όχι απλά για να ανταποκριθούν στις καταναλωτικές ανάγκες της εποχής, αλλά από χρηματική απληστία, που τους οδηγεί στη συσσώρευση πλούτου, που τους χρειάζεται για την ικανοποίηση αναγκών, έστω πολυτελών και παράλογων. Ο πλούτος συγκεντρώνεται από απληστία και μόνο, αλλά συνιστά στην κοινωνία παράδειγμα προς μίμηση. Άλλωστε οι άνθρωποι μιμούνται, ενώ τα μέσα Μαζικής ενημέρωσης και κυρίως η τηλεόραση διδάσκουν και προωθούν την ομοιομορφία και την κοινή καταναλωτική συμπεριφορά.

Οι άνθρωποι στις μέρες μας είναι βαθύτατα εγωιστές, με αποτέλεσμα να ενδιαφέρονται μόνο για την ικανοποίηση των ποικίλων αναγκών τους και να αδιαφορούν για όλους τους άλλους πάσχοντες και μη. Οι τρίτοι δεν έχουν θέση στους σχεδιασμούς τους, στη ζωή τους, είναι σαν να μην υπάρχουν. Ακόμη και η ελεημοσύνη που δίνουν - όταν και όσοι δίνουν - είναι ένα γεγονός χωρίς σημασία, μία μάλλον αυτόματη κίνηση, ενώ οι χορηγίες που παρέχουν ιδιώτες και συνήθως επιχειρήσεις, έχουν έντονο το χαρακτηριστικό της διαφήμισης και επομένως της προβολής των ιδίων και των επιχειρήσεών τους. Άλλωστε πολλές χορηγίες δίνονται για να εξυπηρετείται ένας στενός κύκλος, που ίσως δεν έχει ανάγκη οικονομικής βοήθειας για να καλύψει κάποια, όχι πρώτης προτεραιότητας, ανάγκη.

Ο εγωισμός και η θεραπεία του προσωπικού συμφέροντος, δεν απαντώνται μόνο στα άτομα, αλλά και στα κράτη και μάλιστα στα μεγάλα, ανεπτυγμένα και πλούσια, από τα οποία θα περιμένει η διεθνής κοινότητα να βοηθήσουν οικονομικά και τεχνολογικά τις φτωχές, υπανάπτυκτες χώρες του πλανήτη. Βεβαίως, παρέχουν κάποια επισιτιστική βοήθεια, που συνήθως αποτελείται από ψίχουλα, ενώ συνήθως εξαντλούνται σε υποσχέσεις και εξαγγελίες για το μέλλον. Πρόκειται ουσιαστικά για την ίδια συμπεριφορά που επιδεικνύουν τα μεμονωμένα άτομα έναντι των συνανθρώπων τους, μόνο που σε αυτή την περίπτωση η σκληρότητα και η αναλγησία αφορούν δισεκατομμύρια ανθρώπους, από τους οποίους ένα μεγάλο ποσοστό, και μάλιστα παιδιά, δεν κατορθώνουν να επιβιώσουν.

Μέσα σε αυτόν τον εγκληματικά αδιάφορο και εγωιστικό κόσμου, όπου οι περισσότεροι μάχονται μόνο για την καλοπέρασή τους και το χρήμα, ανθεί παρά τις αντιξοότητες και την πνευματική ένδεια, το πνεύμα της προσφοράς, που χαρακτηρίζεται από ανιδιοτέλεια και αποτελεί το περίσσευμα της ψυχής λίγων ατόμων. Αυτοί οι λίγοι δεν κυνηγούν τις προσωπικές ικανοποιήσεις και τον πλούτο, αλλά από εσωτερική παραίνεση επιθυμούν να βοηθήσουν τον συνάνθρωπο, να προσφέρουν ό,τι μπορούν, χωρίς να ζητούν ή να περιμένουν αντάλλαγμα, χωρίς να προσδίδουν στην πράξη τους την έννοια της συναλλαγής. Η προσφορά είναι πηγαία και αφορμή, συνήθως πραγματοποιείται χωρίς να ζητηθεί και εξαντλεί όλες τις υπάρχουσες εκείνη τη στιγμή δυνατότητες. Μπορεί, βέβαια, να επαναληφθεί, για να ολοκληρώσει κάποιο έργο, πάλι αυθόρμητα κι αφού ζητηθεί.

Το πνεύμα της προσφοράς είναι ελεύθερο και ανεξάρτητο, δρα χωρίς να υπακούει σε κυβερνητικές ή άλλου είδους εντολές, κινείται χωρίς ιδεολογικούς φραγμούς και θεωρητικές ή πρακτικές δεσμεύσεις, κάνει την εμφάνισή του και την όποια δωρεά του όπου νομίζει ότι πρέπει και χρειάζεται η συμβολή του. Είναι ειλικρινές στις προθέσεις του και αντικειμενικό, αφού δεν αναμένει ανταπόδοση. Τα έργα του συνήθως δε γίνονται αντιληπτά από τους πολλούς, παρά από ελάχιστους, γιατί δεν υπάρχει η πρόθεση της προβολής, ή έστω της γνωστοποίησης. Από αυτή την άποψη και άλλες πολλές, δεν έχει καμιά σχέση με την χορηγία και τους αυτοδιαφημιζόμενους χορηγούς.

Τα άτομα που διακατέχονται από το πνεύμα της προσφοράς, ξεχωρίζουν από αυτή την άποψη, διακρίνονται αμέσως από τη συμπεριφορά τους, την ευγένεια και τη διάθεση να εξυπηρετήσουν, να φανούν χρήσιμα, σε γνωστούς και αγνώστους. Γιατί η προσφορά δεν είναι δυνατό να είναι πάντα μεγάλη, ούτε υποχρεωτικά αποτιμάται σε χρήμα. Αρχίζει από ένα χαμόγελο και φτάνει στο μεγάλο, πολυδάπανο έργο. Και στις μέρες μας φτάσαμε στο σημείο να λείπουν το χαμόγελο, ο απλός χαιρετισμός, οι λίγες κουβέντες μεταξύ των ανθρώπων, ιδίως στα μεγάλα αστικά κέντρα. Ο άνθρωπος δεν αντιμετωπίζεται με ζεστασιά ως άνθρωπος, αλλά τυπικά ως πελάτης, ως καταναλωτής, ως κάποιος διερχόμενος. Όταν μάλιστα υπάρχει συσσώρευση ατό-μων στα πεζοδρόμια των κεντρικών δρόμων, τότε ο άλλος είναι κάποιος ενοχλητικός που εμποδίζει τη δική μας άνετη διέλευση. Τα ίδια και χειρότερα συμβαίνουν, όταν η κυκλοφοριακή συμφόρηση αφορά αυτοκίνητα και οδηγούς.

Αυτό που κατά βάθος όλοι αποζητούμε για εμάς από τους άλλους και που το οφείλουμε και εμείς στους άλλους - ένα χαμόγελο, μία καλή κουβέντα - είναι δυσεύρετο στα αστικά κέντρα και όταν το βρίσκουμε ξαφνικά μπροστά μας, πρέπει να γνωρίζουμε ότι προέρχεται από άτομο που έχει το πνεύμα της προσφοράς μέσα του, αυτό το θείο δώρο. Τότε πρέπει κι εμείς να ανταποκρινόμαστε ανάλογα, μήπως και αυξηθεί ο αριθμός των ανθρώπων που έχουν διάθεση για προσφορά. Κι αν αυτό επιτευχθεί εκείνη τη στιγμή, ας φροντίσουμε να μην είναι για μία φορά, ας το επαναλάβουμε, ας ενστερνιστούμε και εμείς αυτήν τη σωστή νοοτροπία, τη διάθεση για προσφορά. Με λίγη καλή θέληση, η σωστή συμπεριφορά μπορεί να γίνει μεταδοτική και να εγκατασταθεί μέσα σε πολλούς ανθρώπους. Και τελικά να αλλάξει λίγο ή πολύ, αλλά προς το καλύτερο, αυτόν τον γκρίζο κόσμο, στον οποίο ζούμε. Η προσπάθεια που θα καταβάλουμε δεν θα βοηθήσει μόνο το σύνολο, αλλά κι εμάς προσωπικά.

Το πνεύμα της προσφοράς συναντάται και σε διεθνές επίπεδο, όπου δραστηριοποιούνται αρκετές μη κυβερνητικές και μη κερδοσκοπικές οργανώσεις, καθώς και ιεραποστολές, που δημιουργούν έργο επισιτιστικό και υγειονομικό, για συνανθρώπους ξεχασμένους σε γνωστές και άγνωστες χώρες. Δρουν, όχι πάντα κάτω από τις καλύτερες κλιματολογικές συνθήκες, συχνά μέσα σε πολεμική ατμόσφαιρα, ενώ αντιμετωπίζουν την εχθρότητα κυβερνήσεων και τη δυσπιστία ντόπιων. Όμως το πνεύμα της προσφοράς δεν κάμπτεται από τις δυσκολίες και τελικά υπερνικά τις φυσικές και τεχνητές αντιξοότητες, για να απαλύνει και να μετριάσει τον πόνο και τη δυστυχία. Οργανωμένη προσφορά υπάρχει προφανώς σε κάθε χώρα, χωρίς να κινείται σε διεθνή επίπεδα. Και στον τόπο μας, βέβαια, συμβαίνει αυτό, από ομάδες ιδιωτών, που προσφέρουν πολλά στους συνανθρώπους τους, χωρίς να επιζητούν αντάλλαγμα ή να αναμένουν οποιαδήποτε ανταμοιβή. Αλλά η οργάνωση της προσφοράς, σε τοπικό ή διεθνές επίπεδο, δεν μπορεί να συγκριθεί με το μη οργανωμένο, με το πηγαίο και προσωπικό πνεύμα της προσφοράς, που εκδηλώνεται μόνο του, χωρίς να επιζητεί συμμαχητές, οργάνωση, βοήθεια, καθοδήγηση. Το μεμονωμένο και ανεξάρτητο πνεύμα της προσφοράς, που μπορεί να φωλιάζει στα σωθικά του πιο ταπεινού πολίτη και που δεν χρειάζεται την παρότρυνση τρίτου για να εκδηλωθεί, αυτό είναι το θείο δώρο και αυτό έχει όλο το θαυμασμό μας. Αυτό αξίζει να μιμηθούμε.

(Παναγιώτης Μποκοβός, περ. "ΕΥΘΥΝΗ")

Θέματα:

Α. Να γράψετε την περίληψη (120 λέξεων) του κειμένου.

Β1. α) Να γράψετε από έναν πλαγιότιτλο για τις παραγράφους: 1 – 4.

β) Με ποια συλλογιστική πορεία οργανώνεται η 1η §; Να αιτιολογήσετε την απάντησή σας.

Β2. α) Ποια λογική σχέση συνδέει τις §§ 1 και 2, 5 και 6;

β) Ποια τα δομικά στοιχεία (μέρη) της 7ης §;

γ) Με ποιον τρόπο αναπτύσσεται η 4η και η 8η §;

Β3. «Οι ηθικοί κανόνες … κυρώσεις» (1η §): Επαληθεύστε την παραπάνω άποψη σε μία παράγραφο αναπτύσσοντάς την με παραδείγματα.

Β4. α) Σχολιάστε σε μία παράγραφο το νόημα της ακροτελεύτιας φράσης της 2ης §: «Τον καταναλωτισμό προωθεί … τηλεόραση».

β) Ποια είναι η θέση του συντάκτη για τις χορηγίες; Πώς την κρίνετε;

Β5. α) Γράψτε από ένα συνώνυμο για τις λέξεις του κειμένου: απορρίπτουν, παραβλέπονται, κυριαρχούν, κυρώσεις, κυνήγι, καλοπέραση.

β) Τι δηλώνουν τα παρακάτω προθετικά σύνολα στην 3η §: από χρηματική απληστία, προς μίμηση. Να τα αναλύσετε σε δευτερεύουσες προτάσεις.

Γ. Σε ένα δικό σας κείμενο υποστηρίξτε με επιχειρήματα την αναγκαιότητα και σημασία της ανιδιοτελούς προσφοράς στο συνάνθρωπο (σε ατομικό/συλλογικό και τοπικό/διεθνές επίπεδο) και υποδείξτε σε ποιους τομείς και με ποιους τρόπους μπορούν οι νέοι να εκδηλώνουν το πνεύμα της εθελοντικής προσφοράς τους. Το κείμενό σας (600 λέξεων) να έχει τη μορφή άρθρου σε νεολαιίστικο έντυπο.

ΟΙ ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ ΒΡΙΣΚΟΝΤΑΙ ΣΤΟ ΒΙΒΛΙΟ "ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΗ ΓΛΩΣΣΑ-ΤΡΑΠΕΖΑ ΘΕΜΑΤΩΝ" ΕΚΔ. ΠΑΤΑΚΗΣ