Από την παραδοσιακή ποίηση στο μοντερνισμό

Μια πρόταση διδασκαλίας των Φιλολόγων του 7ου ΓΕΛ Πειραιά: Ελένης Πατσιατζή και Δημήτρη Χριστόπουλου. Πατήστε (εδώ)

Αντί εισαγωγής

Αν, όπως ισχυρίζεται ο Dewey, η τέχνη είναι ο καλύτερος τρόπος για να κατανοήσει κανείς έναν πολιτισμό, επιχειρούμε κυρίως μέσω της ποίησης αλλά και της ζωγραφικής, να κατανοήσουμε τις δραματικές ιστορικές και πολιτισμικές αλλαγές που συνέβησαν  στη χώρα μας και στην Ευρώπη από το τέλος του 19ου αι. έως και το τέλος του 20ου αι. Με αφόρμηση τη 2η διδακτική ενότητα, ξεκινάμε ένα ταξίδι νοερό, όπου λέξεις, ήχοι και εικόνες θα γίνουν οι οδηγοί μας, για να επικοινωνήσουμε και μεταξύ μας και με όλους όσοι έγιναν κι εκείνοι δέκτες των μηνυμάτων που τους έστειλαν οι ποιητές και οι υπόλοιποι καλλιτέχνες που βίωσαν έντονα έναν κόσμο που διαρκώς άλλαζε. Η χώρα μας αποτέλεσε κι εκείνη μέρος της μεγάλης πνευματικής περιπέτειας της μετάβασης στη νεωτερικότητα άλλοτε με τρόπο έντονα αισιόδοξο, άλλοτε αμφιθυμικά κι άλλοτε επιφυλακτικά. Ο διαθέσιμος χρόνος μας είναι εξαιρετικά περιορισμένος, αλλά η πρόκληση είναι μεγάλη. Καλή μας περιπέτεια!

Από την παραδοσιακή ποίηση...

Στη "Θάλασσα του πρωιού" του Καβάφη...

Στις "ξεχαρβαλωμένες κιθάρες" του Καρυωτάκη...

... και στους "Προσανατολισμούς" του Ελύτη...

Και από τις εικόνες και τους ήχους μιας πιο ρομαντικής εποχής...

στις πραγματικότητες (;) του μοντερνισμού...

H νεωτερικότητα στη νεοελληνική ζωγραφική
(εδώ)

Πίνακας Νεοελληνικών ποιητικών ρευμάτων

(εδώ)

Χαρακτηριστικά της νεοτερικής ή μοντέρνας ποίησης
(εδώ)

H περιπέτεια των ποιητικών ρευμάτων

Εννοιολογικός χάρτης

[στηριγμένος στο βιβλίο “Η ποιητική περιπέτεια” της Αγάθης Γεωργιάδου]

Κάντε κλικ για μεγέθυνση

Ή πατήστε: εδώ

Κείμενα για το προ-αναγνωστικό στάδιο
Σταχυολογημένες σκέψεις του Οδυσσέα Ελύτη από συνεντεύξεις του

- Η σύγκρουση με την Παράδοση την έχει εκτοπίσει από τα βάθρα της;

- Η σύγκρουση με την Παράδοση δεν έχει σκοπό να την εκτοπίσει, αλλά να την ξανατοποθετήσει με άλλο τρόπο στα βάθρα της, έτσι που να μην είναι οργανισμός νεκρός προς χρήσιν των καθηγητών της Ιστορίας, αλλά σώμα ζωντανό, ικανό να βοηθά τις κινήσεις του δικού μας. Η δραστηριότητα των ποιητών της γενιάς του ΄30, όπως εμφανίστηκε από τις στήλες του περιοδικού Τα Νέα Γράμματα, από το 1935 ως το 1940, καθρεφτίζει αυτή την προσπάθεια. Ουσιαστικά, δεν κάνει παρά να καθαρίζει το πρόσωπο της Παράδοσης, όπως καθαρίζουν οι ειδικοί μια παλιά εικόνα. Οι κάπνες ή τα πολλά μαλάματα έφυγαν, και μπορέσαμε να δούμε πιο καθαρά την Κρητική ποίηση, τον Σολωμό της Γυναίκας της Ζάκυνθος, τον αληθινό Κάλβο, τον Μακρυγιάννη, τη λαϊκή αρχιτεκτονική, το ζωγράφο Θεόφιλο, και τόσα άλλα.

- Ποια είναι η δική σας στάση απέναντι σ’ αυτή την παράδοση;

- Ευτυχήσαμε να έχουμε τον Σολωμό. Όσο περνούν τα χρόνια, τόσο περισσότερο ανακαλύπτω το μεγαλείο του. Νομίζω ότι είναι ένας από τους δέκα μεγαλύτερους ποιητές όλων των καιρών. Ύστερα είναι ο Κάλβος, ποιητής ανολοκλήρωτος, αλλά εξαιρετικά πρωτότυπο πνεύμα. Και βέβαια, με μερικές επιφυλάξεις, ο Παλαμάς, ο Σικελιανός, ο Καβάφης...

Συνέχεια: εδώ

Ποίηση και γλώσσα

1.     Είμαι από εκείνους τους ποιητές που δουλεύουν μέσα από τη γλώσσα τους. Δεν πρόκειται για μια αποκομμένη στάση. Δεν σκέπτομαι κάτι και μετά το μεταφράζω σε γλώσσα. Το γράψιμο είναι πάντοτε ένα πείραμα, και συχνά οδηγούμαι από την ίδια τη γλώσσα να πω μερικά πράγματα που διαφορετικά ίσως να μην τα είχα σκεφτεί.

Με επέκριναν επειδή χρησιμοποιώ ορισμένες σπάνιες λέξεις.  Θέλω, όμως, το κείμενο να είναι εντελώς παρθενικό και απομακρυσμένο από την καθημερινή χρήση των λέξεων. Θα πήγαινα κάμποσο μακριά για να πω ότι το θέλω αντίθετο προς την καθημερινή χρήση. Ο τόνος της ποίησής μου είναι πάντα κάπως ανυψωμένος. Βάζω τις λέξεις κατά τέτοιο τρόπο ώστε να φανερώνουν την σπανιότητά τους. Όπως γνωρίζετε, η ποίηση που γράφτηκε μετά τη γενιά μου είναι ολωσδιόλου διαφορετική, αφού χρησιμοποιεί τη γλώσσα του δρόμου και πλησιάζει την πρόζα. Δεν λέω ότι αυτό είναι καλύτερο ή χειρότερο. Το μόνο που έχω έντιμα να πω είναι ότι δεν το καταλαβαίνω. Απέχει πολύ από την ιδέα που έχω για την ποίηση. Γιατί όχι; Διότι ο ποιητής θα έπρεπε να πασχίζει για κάτι που είναι καθαρό.

        Συνέχεια: εδώ