Η επιστροφή των Μαρμάρων

Ο διευθυντής του Βρετανικού Μουσείου είναι κατηγορηματικός. «Τα Ελγίνεια Μάρμαρα δε θα εγκαταλείψουν ποτέ το Λονδίνο... Βρίσκονται εκεί όπου θα παραμείνουν, στην αίθουσα του μουσείου, εκεί όπου όλοι μπορούν να τα δουν δωρεάν». Σε άρθρο του στους «Τάιμς» επαναλαμβάνονται και πάλι τα ίδια επιχειρήματα: «Αν δεν είχαν μεταφερθεί τότε στο Λονδίνο, τα Μάρμαρα του Παρθενώνα θα υφίσταντο τουλάχιστον άλλον ένα αιώνα φθοράς». «Άλλωστε υπάρχουν και νομικά εμπόδια». Ένα συνονθύλευμα φανταστικών φόβων, σκοπιμοτήτων και στρεβλών αντιλήψεων.

Ποιοι και πώς διαχειρίζονται τα σύμβολα της ιστορίας μας; Σε ποιους, αλήθεια, ανήκει η ιστορία μας; Ο υπουργός Πολιτισμού τόνισε ότι δεν μας ενδιαφέρει το τυπικό, νομικό μέρος των τίτλων ιδιοκτησίας, αλλά το πραγματικό και ουσιαστικό μέρος της επιστροφής των Μαρμάρων στη φυσική θέση τους, στο Μουσείο Ακροπόλεως.

Ο περί Ελλάδος λόγος δεν έπαψε ποτέ να είναι επίκαιρος. Ανέκαθεν ο τόπος αυτός προσφερόταν για την κατασκευή της αφήγησης μιας αρχής, μιας καταγωγής, ενός «ανήκειν». Αν οι Ευρωπαίοι λάτρεψαν τον Αρχαίο Ελληνικό Πολιτισμό είναι γιατί θέλησαν να κατασκευάσουν ένα φωτεινό μύθο για τις σκοτεινές ρίζες τους. Την απαράμιλλη ομορφιά της απαρχής ζήλεψαν, αυτήν θέλησαν να οικειοποιηθούν. Η παρακράτηση των Ελγινείων εδώ εντάσσεται. Μια εδραιωμένη στο συλλογικό ασυνείδητο αίσθηση ότι αυτό το παρελθόν είναι δικό τους, ότι «αυτή η ομορφιά μάς ανήκει». Η ιδιοκτησία ακόμη και ως κλοπή επιτρέπει τέτοιες αυθαιρεσίες. Δεν ήταν τελικά το μικρό κράτος που έφτιαξε στη συνέχεια ο Καποδίστριας, δεν ήταν γι' αυτό που ο Shelley έλεγε «Είμαστε όλοι Έλληνες» και ο Βyron έδινε τη ζωή του. Τη δική τους καταγωγή αναζητούσαν οι Ευρωπαίοι όταν αγωνίζονταν για τη δική μας ανεξαρτησία. «Η καταγωγή είναι ο σκοπός», είπε ο Κarl Κraus. Γι' αυτό πάσχιζαν οι τότε φιλέλληνες, γι' αυτό πασχίζουν και οι σημερινοί. Ίσως με μεγαλύτερο πάθος ή απελπισία. Γιατί ακόμη πιο αναγκαία φαντάζει σήμερα η καταγωγή, το «ανήκειν». Κανένας άνθρωπος, κανένας λαός δεν μπορεί να ζήσει χωρίς το μύθο της καταγωγής. Ο ελληνοβρετανικός περί των Μαρμάρων διάλογος έχει μακρά ιστορία.

Σε άρθρο του περιοδικού «Ο 19ος Αιών», με τίτλο «Ο Αστεϊσμός περί των Ελγινείων Μαρμάρων», ο τότε διευθυντής του Τζέιμς Νόουλς έγραφε το 1891: «Τι ιδέα, ενώ έχομεν τις ωραίες αυτές αρχαιότητες και μπορεί ο λαός μας να πηγαίνει να τις θαυμάζει όποτε θέλει, τι ιδέα να τις στείλομε στην άλλη άκρη της Ευρώπης!»... «Ποιος γνωρίζει εάν καμιά από τις ολιγόβιες κυβερνήσεις της δεν θα τα πουλούσε αντί εκατομμυρίου στη Γερμανία ή αντί δύο στην Αμερική ή χειρότερα εάν δεν θα τα πουλούσε λιανικώς, από λίγο στον καθένα;...».

Από την Αλεξάνδρεια έρχεται η οργισμένη απάντηση του Καβάφη στην εφημερίδα «Εθνική»: «Είμεθα Κύριοι να διαθέσωμεν ως θέλομεν τα ημέτερα... Δεν είναι αγάλματα. Είναι τεμάχια μοναδικού μνημείου... Εις το ελληνικόν έθνος την σήμερον τα ερείπια της Ακροπόλεως είναι πολύ σπουδαιότερα και ιερώτερα αφ' ότι είναι οιονδήποτε άλλο εθνικόν μνημείον εις οιονδήποτε άλλον λαόν... Δεν υπάρχει παράδειγμα εν τω κόσμω όλω ενός έθνους διατηρούντος, ουχί διά της κατακτήσεως αλλά διά προσφάτου αγοράς από δυνάστην, τα εθνικά σύμβολα άλλου έθνους... Ο λόρδος Έλγιν απέκτησε τα μάρμαρα του Παρθενώνος ουχί από τους Έλληνες αλλά από τους δυνάστες αυτών Τούρκους αφαιρώντας ό,τι ήθελε "άνευ της ελαχίστης μερίμνης διά το μνημείον όπερ απογύμνωνεν"».

Αν τα Ελγίνεια πρέπει να γυρίσουν στον τόπο τους δεν είναι μέσα στα πλαίσια κάποιας αλλαγής ιδιοκτησίας. Δεν έχουν ιδιοκτήτες οι μύθοι της καταγωγής. Έχουν όμως έναν τόπο που τους γέννησε. Αν πρέπει να γυρίσουν είναι χάριν αυτού που υπήρξε. Το κάλλος, το μέτρο, η ομορφιά, η αγωνία που άγγιξε το στοίχημα της τελειότητας. Δεν είμαστε ιδιοκτήτες τους, ζούμε όμως στον τόπο όπου συνέβησαν. Και ο τόπος, ο γενέθλιος τόπος όπου συνέβησαν είναι ακόμα εδώ!

(Φ. Τσαλίκογλου, «ΤΑ ΝΕΑ» , 29-1-2002)

Θέματα:

Α. Να συμπτύξετε το περιεχόμενο του άρθρου σε ένα δικό σας κείμενο 80 – 90 λέξεων.

Β1. Να εντοπίσετε και να αξιολογήσετε τα επιχειρήματα με τα οποία ο Τζέιμς Νόουλ και ο Καβάφης υποστηρίζουν τις απόψεις τους για τα γλυπτά του Παρθενώνα.

Β2. Να αντικρούσετε με επιχειρήματα την άποψη που εκφράζει ο διευθυντής του Βρετανικού Μουσείου.
Β3. Ποια είναι η οπτική γωνία της συντάκτριας και ποια η θέση της; Να την αναδιατυπώσετε με δικά σας λόγια.
Β4. Να αντικαταστήσετε τις υπογραμμισμένες λέξεις με ένα συνώνυμό τους, χωρίς να μεταβληθεί το νόημα των προτάσεων:

- Ένα συνονθύλευμα φανταστικών φόβων.

- Την απαράμιλλη ομορφιά της απαρχής ζήλεψαν, αυτήν θέλησαν να οικειοποιηθούν.

- Μια εδραιωμένη στο συλλογικό ασυνείδητο αίσθηση ότι αυτό το παρελθόν είναι δικό του.

Γ. Στο πλαίσιο της ηλεκτρονικής αλληλογραφίας με ένα Βρετανό συνομήλικό σας, προσπαθείτε να τον ευαισθητοποιήσετε για το θέμα των γλυπτών του Παρθενώνα και τον παρακινείτε να προκαλέσει συζήτηση στην τάξη του σχετικά με το θέμα αυτό. Η επιστολή σας (e-mail) να κυμαίνεται μεταξύ 500-600 λέξεων.