«Για τη σωτηρία των γλωσσών»
Το 1987 πέθανε στην Πάλα της Καλιφόρνιας μια 94χρονη, η τελευταία μιλούσε την κουπένιο. Τώρα δεν υπάρχει κανείς που να μιλάει αυτή την παλιά βορειοαμερικανική γλώσσα ούτε άλλωστε τα ματιπού, τα αμαπά, τα σκιανά, τα απιακά, τα κοϊάρι, τα γίμας... Οι ηλικιωμένοι φεύγουν, το ίδιο και οι γλώσσες: κάθε δεκαπέντε μέρες εξαφανίζεται μία - είκοσι πέντε το χρόνο. Αν δεν γίνει τίποτε, οι μισές από τις 5.000 γλώσσες που ομιλούνται σήμερα θα έχουν εξαφανιστεί σε έναν αιώνα.
Τι μας νοιάζει όμως, αν πάψει να μιλιέται η παταξό ή η νακρεχέ; «Οι γλώσσες», εξηγεί ο Αζέζ στο γαλλικό «Λ' Εξπρές», «είναι λίγο σαν τα διάφορα είδη ζώων: ζουν, πεθαίνουν, υποκύπτουν σε επιθέσεις αρπακτικών. Και δεν είναι μόνον οι λέξεις που εξαφανίζονται μαζί με καθεμιά απ' αυτές. Εξαφανίζεται μια ιστορία, μια μνήμη, ένας τρόπος σκέψης. Λίγο από την ανθρωπιά μας». Άλλωστε, προσθέτει ο γλωσσολόγος, το φαινόμενο δεν αφορά μόνον τις ινδονησιακές ή τις αφρικανικές γλώσσες, αφορά και τις άλλες γλώσσες του πλανήτη, οι οποίες απειλούνται από τα αγγλοαμερικανικά. Πρόκειται για πραγματικό κατακλυσμό, ο οποίος συμβαίνει μέσα στη γενική αδιαφορία.
Στο τελευταίο βιβλίο του («Halte a la mort des langues», εκδ. Odile Jacob), o Αζέζ εξηγεί πως, όταν εξαφανίζεται μια γλώσσα, δεν χάνονται μόνο κείμενα, αλλά και ένας τρόπος κατανόησης της φύσης, μια αντίληψη για τον κόσμο - φτωχαίνει συνεπώς η ανθρώπινη ευφυΐα. Συνήθως οι γλώσσες πεθαίνουν πέφτοντας θύματα μιας άλλης, κυρίαρχης γλώσσας, της γλώσσας εκείνων που έχουν την εξουσία και το χρήμα ή εκείνων που επιβάλλονται με τον στρατό, τα μέσα επικοινωνίας, το σχολείο: όταν οι Ευρωπαίοι αποίκισαν την Αμερική, οι ιεραπόστολοι δίδασκαν στους Ινδιάνους ότι ο Θεός δεν αγαπάει τις ινδιάνικες γλώσσες, επειδή είναι διαβολικές. Άλλοτε ήταν τα λατινικά που εξαφάνισαν τα ιλλυρικά, τα δακικά, τα γαλατικά• σήμερα, τα αγγλοαμερικανικά οδηγούν γλώσσες στον αφανισμό.
Ο Αζέζ επισημαίνει πως το πρόβλημα επιδεινώνεται, επειδή οι γλώσσες που εξαφανίζονται είναι κυρίως φυλών με προφορική παράδοση και έτσι γλώσσα και λόγος χάνονται μαζί, δεν μένει τίποτε για να διατηρήσει τα ίχνη τους. «Είμαστε πιο κοντά στους κροκοδείλους απ' ό,τι πιστεύουν οι διανοούμενοι», υποστηρίζει ο Αζέζ. «Υπακούμε ακόμη στο τμήμα εκείνο του εγκεφάλου μας που παράγει τους πολέμους, τις αντιπαραθέσεις, τις εδαφικές διενέξεις κ.λπ. Η ικανότητα της γλώσσας είναι αυτή που μας διαχωρίζει από τους πιθήκους. Και οι γλώσσες μας είναι ό, τι πιο ανθρώπινο έχουμε. Είναι ένας καλός λόγος για να τις υπερασπιστεί κανείς, δεν είναι;».
(Γ. Αγγελόπουλος, εφημ. ΤΑ ΝΕΑ, 14/11/2000)
Θέματα:
Α. Πυκνώστε το δημοσίευμα σε ένα δικό σας κείμενο 70-80 λέξεων.
Β1. Να σχολιάσετε σε μία παράγραφο τη δήλωση ενός εναπομείναντα της αφρικανικής φυλής Κομάνι, στους οποίους τα 500 χρόνια κατοχής από αποίκους, επέβαλαν τη σιωπή: «Κάθομαι εδώ, χωρίς τη γλώσσα των γονιών μου. Είμαι ανίσχυρος… Μερικές φορές αισθάνομαι ότι εξαφανίζομαι. Αυτό μου προκαλεί λύπη».
Β2. α. Ποια τα δομικά στοιχεία της δεύτερης παραγράφου και πώς αναπτύσσεται;
β. Με ποιους τρόπους αναπτύσσεται η τρίτη παράγραφος;
Β3. Να δικαιολογήσετε τη χρήση της ενεργητικής/παθητικής σύνταξης στις παρακάτω προτάσεις:
• σήμερα, τα αγγλοαμερικανικά οδηγούν γλώσσες στον αφανισμό.
• οι μισές από τις 5.000 γλώσσες που ομιλούνται σήμερα θα έχουν εξαφανιστεί σε έναν αιώνα.
Β4. Να γράψετε από ένα συνώνυμο για τις λέξεις: ευφυΐα, αφανισμό, επιδεινώνεται, διενέξεις.
Γ. Ζούμε, λένε οι επιστήμονες, μια πρωτοφανή «σφαγή» των γλωσσών του κόσμου. Ποιοι λόγοι οδηγούν μια διάλεκτο στο θάνατο; Αν δέχεστε ότι με τη γλώσσα ο άνθρωπος δημιουργεί και ονομάζει τον κόσμο, όπως ισχυρίζεται ο Γ. Σεφέρης, τότε σε ποια στέρηση υποβάλλονται τα άτομα που χάνουν τη γλώσσα τους; Στα ερωτήματα αυτά καλείστε να απαντήσετε με μια ομιλία σας σε ένα συνέδριο για τη «Σωτηρία των Γλωσσών και των Διαλέκτων».
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου