AΠΑΝΤΗΣΕΙΣ ΚΡΙΤΗΡΙΟΥ ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗΣ: Ενημέρωση: ένα μείγμα ειδήσεων και ψυχαγωγίας

ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ

Α. Ο συγγραφέας επικρίνει την τηλεοπτική ενημέρωση, επειδή εντείνει τις φοβίες και τις ανασφάλειες του μέσου τηλεθεατή, τον βομβαρδίζει με ανούσιες ειδήσεις και σε τελική ανάλυση η σπουδαιότητα μιας είδησης αξιολογείται με βάση το ποσοστό της τηλεθέασης. Υποστηρίζει πως το κοινό έχει κουραστεί από τη δραματοποίηση των ειδήσεων που το κατακλύζουν σε εικοσιτετράωρη βάση, εφόσον αυτό που κυρίως ενδιαφέρει είναι το οπτικό υλικό που συνοδεύει κάθε είδηση κι όχι η είδηση καθαυτή. Το αποτέλεσμα τελικά είναι η ενημέρωση να μετατρέπεται σε φτηνή διασκέδαση, με ανυπολόγιστες συνέπειες ακόμα και στα παιδιά και στα νεαρά άτομα που παρακολουθούν τις ενημερωτικές εκπομπές. Γι’ αυτό, καταλήγει στο συμπέρασμα, χρήσιμο θα ήταν όλοι μας να διακρίνουμε τις σημαντικές πληροφορίες από τις ασήμαντες και να μην εμπιστευόμαστε τόσο πολύ τη δραματοποιημένη πληροφόρηση που μας προσφέρει η τηλεόραση.

Β1.

1 – Σ

2 – Σ

3 – Λ: Το κοινό κουράζεται από την συνεχή επανάληψη των ίδιων ειδήσεων.

4 - Σ: Λειτουργώντας με κριτήριο την εγγύτητα των γεγονότων, οι διεθνείς ειδήσεις είναι υποβαθμισμένες.

Β2.
• επιδημίες

• σαστισμένο (κατάπληκτο, εμβρόντητο, άναυδο)

• σχετικών (παρόμοιων)

Β3. … εξαιτίας της εμπορικής αξίας της ενημέρωσης.

Β4.

α. σύγκριση
β. απόκριση
γ. ανάκριση
δ. επικρίσεις
ε. διάκριση
στ. πρόκριση
ζ. ευθυκρισία

Β5.

• Επιλογή ενεργητικής σύνταξης, επειδή πρέπει να τονιστούν τα λογικά υποκείμενα που προκαλούν την ενέργεια.

• Επιλογή παθητικής σύνταξης, επειδή μας είναι αδιάφορο το λογικό υποκείμενο.

Γ.

ΕΙΔΗΣΕΙΣ ΤΩΝ 8. 00

Με αίμα και δάκρυα καμωμένες

«Εγώ μετά που θα πέσει ο ήλιος, δεν βγαίνω από το σπίτι μου», μου είπε μια μεσήλικη στο ταξί. «Και γιατί»; «Μα καλά, κοπέλα μου, δεν βλέπεις κάθε βράδυ στα δελτία τόσα πράγματα που γίνονται; Είναι πια για να κυκλοφορεί κανείς μόνος το βράδυ; Πού ζεις»; Πού ζω, πράγματι; Μα σε μια χώρα όπου τα μεγάλα τηλεοπτικά κανάλια έχουν βαλθεί να μας πείσουν ότι η ενημέρωσή μας ταυτίζεται με την εκμετάλλευση του ανθρώπινου πόνου, την τρομολαγνεία, την ηδο-νοβλεψία, τον υφέρποντα εθνικισμό και ρατσισμό.

Τα χαρακτηριστικά αυτών των δελτίων ειδήσεων ξεχωρίζουν αμέσως:

Ι. Από την α-πολιτικοποίησή τους. Δηλαδή από την σαφή υποχώρηση των πολιτικών ειδήσεων, τόσο σε ό,τι αφορά αυτή καθεαυτή την παρουσία τους στο δελτίο όσο και τη θέση που καταλαμβάνουν στην καθημερινή ιεράρχηση των θεμάτων. Πρωτογενή πολιτικά θέματα, που να μην προέρχονται από θεσμικούς φορείς (κυβέρνηση, κόμματα, Βουλή κ.ά.) είναι άγνωστο είδος στα δελτία αυτά, που προτιμούν να προβάλλουν τις κλασικές δηλώσεις των πολιτικών. Η πολιτική μετατρέπεται έτσι σε καρικατούρα, σε προσωποπαγές παιχνίδι, όπου προβάλλονται περισσότερο όχι οι πολιτικοί που έχουν πραγματικά κάτι να πουν αλλά εκείνοι που πληρούν τους κανόνες της τηλεόρασης-θέαμα: είναι πρόθυμοι, δηλαδή, να μιλήσουν με δήθεν μη συμβατικό τρόπο για τους πάντες και για τα πάντα (αν πρόκειται μάλιστα για θέματα εκτός πολιτικής, ακόμη καλύτερα). Η ουσία τέτοιων δηλώσεων είναι ασήμαντη. Αυτό όμως ουδόλως απασχολεί τους υπεύθυνους των δελτίων, που θεωρούν ότι έτσι η πολιτική γίνεται πιο λαϊκή...

ΙΙ. Ταυτόχρονα παρατηρούμε κατακόρυφη άνοδο των λεγόμενων κοινωνικών θεμάτων, με την έννοια που δίνουν στα "κοινωνικά θέματα" τα επιτελεία των ειδήσεων. Στόχος είναι μάλλον η εκβίαση των συναισθημάτων των τηλεθεα-τών και όχι η όποια ενημέρωσή τους. Στην ανάπτυξη των θεμάτων αυτών συντελεί - και αυτό πρέπει να υπογραμμιστεί - και η τάση των ίδιων των πολιτών-πρωταγωνιστών στα θέματα αυτά να κοινοποιήσουν στα ΜΜΕ την υπόθεσή τους...

ΙΙΙ. Απόρροια του προηγούμενου είναι η σαφής αναβάθμιση των συμβάντων του αστυνομικού δελτίου. Παλιότερα η χρήση του ήταν πιο περιορισμένη. Σήμερα, στα δελτία ειδήσεων γίνεται λεπτομερής καταγραφή ακόμη και της πιο ασήμαντης παράβασης, αφού εκείνο που μετρά είναι η δυνατότητα οπτικοποίησής της. Έστω και αν αυτό γίνεται με εικόνες άνευ ουσίας, όπως π.χ. όταν βλέπουμε τα κλειστά παντζούρια ενός σπιτιού την ώρα που ο ρεπόρτερ μας ενημερώνει για... τον "άκαρδο πατέρα". Χαρακτηριστικό της "σπουδαιότητας" των ειδήσεων αυτών είναι η θέση που τους παραχωρούν οι εφημερίδες: τις περισσότερες φορές μονόστηλο...

IV. Άμεσα συνδεδεμένη με την παραπάνω διαπίστωση είναι και εκείνη που αφορά την "αιματολαγνεία" αυτών των δελτίων. Μετά από ένα πολύνεκρο αυτοκινητιστικό στην εθνική οδό, μια δολοφονία σε έναν ιδιωτικό ή δημόσιο χώρο, μετά από ένα οποιοδήποτε, τέλος πάντων, περιστατικό που να έχει σχέση με αίμα, οι ρεπόρτερ των καναλιών, σαν άλλα λαγωνικά, θα αρχίσουν να αναζητούν... κόκκινα ίχνη. Εκεί θα "ζουμάρει" ο φακός, μεταφέροντάς μας το βράδυ το "πολύτιμο" για την πλήρη ενημέρωσή μας υλικό...

V. Την ίδια στιγμή παρατηρείται και ένας υφέρπων ρατσισμός με σαφείς αποχρώσεις εθνικισμού, αφού δεν είναι λίγες οι φορές που αφήνονται υπόνοιες για "αγνώστους αλλοδαπούς" (οι οποίοι κατά τα άλλα παραμένουν άγνωστοι), οι ο-ποίοι, "σύμφωνα με μάρτυρες", διέπραξαν την παράβαση ή το έγκλημα. Δεν είναι λίγες οι φορές που δίνεται βήμα σε τέτοιου είδους μάρτυρες για να εκφράσουν απόψεις του τύπου "δεν τους είδα καλά, αλλά κατάλαβα ότι ήσαν Αλβανοί", χωρίς κανείς να τους υποδείξει, αν μη τι άλλο, το ανακόλουθο των φράσεών τους. Αλλά δυστυχώς δεν είναι μόνον αυτοί: την ίδια τακτική ακολουθούν και προβάλλονται χωρίς να αντικρουστούν και αρκετοί εκπρόσωποι δημόσιων φορέων.

Εκτός όμως από αυτά τα χαρακτηριστικά, που θα μπορούσαν να θεωρηθούν ως "ουσίας", υπάρχουν και εκείνα που αφορούν την εξωτερική δομή αυτών των δελτίων ειδήσεων:

1. Η παρουσίαση των ειδήσεων δραματοποιείται. Προστίθεται, λοιπόν, ανάλογη με το θέμα μουσική, καθώς και στοιχεία αναπαράστασης (κυρίως όταν πρόκειται για αστυνομικά θέματα): πόρτες που ανοίγουν και κλείνουν, πόδια που τρέχουν ή περπατάνε σε δρόμους, φωνή off κ.ο.κ. Με την ίδια λογική προβάλλονται καλύτερα οι ειδήσεις που προσφέ-ρονται για τέτοιου είδους δραματοποίηση και αυτές ανήκουν συνήθως στο αστυνομικό δελτίο. Η αλήθεια είναι, βέβαια, ότι το δράμα της ανεργίας δεν μπορεί να οπτικοποιηθεί με αυτόν τον τρόπο...

2. Υπάρχει μια θεατροποίηση από πλευράς παρουσιαστών - ιδίως σε ό,τι αφορά τραγικά-κοινωνικά θέματα: ένας κόμπος στην φωνή, συγκίνηση, οργισμένο ύφος, αγανάκτηση μπροστά, λ.χ. στο "ανθρωπόμορφο κτήνος" κ.ο.κ. Την ίδια λογική εξυπηρετεί προφανώς και η χρήση των λεγόμενων "παραθύρων", όπου αντιπαρατίθενται τα δύο άκρα μιας υπόθεσης, θύτης και θύμα, μηνυτής και μηνυόμενος...

3. Γίνεται υπερβολική χρήση επιθέτων, επιθετικών χαρακτηρισμών, καθώς και αξιολογικών κρίσεων - η "άκαρδη μητέρα", ο "αδίστακτος κακοποιός", το "μικρό αγγελούδι" κ.ο.κ. Σε συνδυασμό με αυτό, συχνά χρησιμοποιείται και το καταγγελτικό ύφος από τους παρουσιαστές προκειμένου να προσελκύσουν το ενδιαφέρον.

Την ίδια στιγμή και ενώ το δελτίο έχει μεταβληθεί σε μελιμελό, στο "πυρ το εξώτερον" έχουν εξοριστεί θέματα που κρίνονται από τους υπεύθυνους ως "βαριά". Έτσι, στην συντριπτική πλειοψηφία των δελτίων σήμερα, και κυρίως εκεί-να των ιδιωτικών καναλιών, δεν πρόκειται να δείτε, λόγου χάρη, ένα αφιέρωμα στο Κυπριακό ή την ΟΝΕ ή το 35ωρο ή την μετανάστευση, πέραν προτάσεων των 30 (άντε 45) δευτερολέπτων που θεωρούν δεδομένο ότι οι τηλεθεατές γνωρί-ζουν όλες τις πτυχές των θεμάτων αυτών. Σε ό,τι αφορά την διεθνή επικαιρότητα, εκεί μην επιχειρήσετε να κατανοήσε-τε το "πώς" και το "γιατί" του ισραηλινοπαλαιστινιακού ζητήματος για παράδειγμα. Πρέπει να αρκεστείτε σε ακατανόητες εικόνες, συνήθως βίας. Τα πολιτιστικά περιορίζονται σε "ελαφρές" εκδοχές: οι ηθοποιοί ή οι τραγουδιστές διαφη-μίζουν στην ουσία τις τελευταίες τους δουλειές.

Έτσι, αυτό που σε άλλες χώρες θεωρείται ενημέρωση, στην Ελλάδα τα ιδιωτικά κυρίως κανάλια το έχουν μετατρέψει σε "θέαμα", κυρίως δακρύβρεχτο: δελτία ειδήσεων, σχεδόν καρμπόν, που στόχο έχουν να εκβιάσουν το συναίσθημα του τηλεθεατή, αντί να τον βοηθήσουν να κατανοήσει μία, ούτως ή άλλως, σύνθετη πραγματικότητα και να ενεργο-ποιήσουν την κριτική του λειτουργία. Δελτία ειδήσεων - παρωδία ενημέρωσης, αν τουλάχιστον αυτή νοείται ως απόπειρα επεξήγησης και κατανόησης και όχι ως μοχλός δακρύων... Με άλλα λόγια, δελτία ειδήσεων επικίνδυνα για την κοινωνική συνοχή, αφού δεν απευθύνονται σε πολίτες αλλά σε έντρομα άτομα...

(Εφημ. «Η ΑΥΓΗ», 3/1/99)

ΚΡΙΤΗΡΙΟ ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗΣ ΣΤΗ Ν. ΓΛΩΣΣΑ Β' ΛΥΚΕΙΟΥ (μετά την ολοκλήρωση της διδασκαλίας της ΕΙΔΗΣΗΣ)

Ενημέρωση: ένα μείγμα ειδήσεων και ψυχαγωγίας

Όλο και πληθαίνουν οι επικρίσεις για τον τρόπο με τον οποίο μας παρέχεται η τηλεοπτική μας ενημέρωση. Είναι πράγματι άξιο διερεύνησης αν στις μέρες μας, η τηλεοπτική ενημέρωση που μας προσφέρουν τα κανάλια διαμέσου των δελτίων ειδήσεων και των συναφών εκπομπών ενημερώνουν ή εντείνουν τις φοβίες και τις ανασφάλειες του μέσου τηλεθεατή στην κοινωνία του θεάματος, του εντυπωσιασμού και της οφθαλμολαγνείας.

Είναι άξιο ακόμη διερεύνησης εάν με τον τρόπο που προβάλλονται οι τηλεοπτικές ειδήσεις ενημερώνουν το κοινό ή το βοηθούν στην ανάλυση του γεγονότος ή τελικά το «βομβαρδίζουν» με πληροφορίες «χωρίς ανάσα» και γεγονότα με «ασφαλείς» από άποψη της τηλεοπτικής οικονομίας καταστροφές και δράματα. Είναι διερευνήσιμο στο κατά πόσο η «αξία της είδησης» ενός γεγονότος καθορίζεται από τη σπουδαιότητά της και όχι από το ποσοστό της τηλεοπτικής της κατανάλωσης. Όπως και να το κάνουμε, το ζητούμενο δεν είναι αν τα τηλεοπτικά δελτία διακόπτονται από διαφημί-σεις, έχουν χορηγία στα δελτία καιρού και χρηματιστηρίου. Το ζητούμενο είναι αν επιζητούμε ένα τηλεοπτικό περιβάλλον που να διέπεται από τις αρχές της αγοράς με διάφορες συνέπειες στο υπόλοιπο επικοινωνιακό πεδίο ή αν θέ-λουμε ένα τηλεοπτικό περιβάλλον που να καθορίζεται πρωτίστως από τις αρχές της δημόσιας κοινωνικής ευθύνης και της επικοινωνιακής ισορροπίας.

Θα μπορούσε να λεχθεί ότι η συνεχής μετάδοση των δελτίων ειδήσεων και η ακατάσχετη φλυαρία των εκπομπών συζητήσεων που προηγούνται ή έπονται ή υπάρχουν εντός των δελτίων έχουν κουράσει το κοινό. Πρώτ’ απ’ όλα είναι απαραίτητο και χρήσιμο να ενημερώνεται κάποιος οποιαδήποτε στιγμή της ημέρας. Αλλά οι υπερβολικές δόσεις πληροφόρησης κουράζουν το κοινό, δημιουργούν αδιαφορία και παράλληλα υποβαθμίζεται η ποιότητα της παρεχόμενης ενημέρωσης. Η συνεχής αναμετάδοση των ειδήσεων στην ουσία είναι η «ανακύκλωση» των ίδιων ειδήσεων. Αυτό με τη σειρά του «σπάει τα νεύρα» το κοινού, καθώς δεν επιτρέπει στους δημοσιογράφους να εμβαθύνουν στα γεγονότα και να τα διερευνήσουν περισσότερο.

Οι έντονοι τόνοι και η δραματοποίηση των ειδήσεων οδηγούν σε δραματική άντληση της προσωπικής θλίψης, εντείνουν τους φόβους και οδηγούν τους τηλεθεατές να αντιμετωπίζουν την ιδιωτική τους ζωή με πρωτοφανή δραματοποίηση, καθώς εμφανίζεται ανάγλυφα μπροστά τους η πιθανότητα να αντιμετωπίσουν τα ίδια δεινά, με αποτέλεσμα να νιώθουν όλο και χειρότερα. Καθώς τα δελτία ειδήσεων και οι εκπομπές συζητήσεων όλο και πληθαίνουν, αφού η ενημέρωση έχει εμπορική αξία, στην ουσία δεν υπάρχει δυνατότητα διαφυγής. Αν δεν δει ο μέσος τηλεθεατής τα μεσημεριανά δελτία, υπάρχουν τα απογευματινά, κι αν δεν δει ούτε αυτά υπάρχουν όχι μόνο τα βραδινά αλλά και τα νυχτερινά. Κι αν έχει κατορθώσει, πράγμα εξαιρετικά δύσκολο, να μη δει κανένα από αυτά, τα έκτακτα δελτία ειδήσεων θα τον συναντήσουν στην ταινία ή στο όποιο τηλεοπτικό πρόγραμμα παρακολουθεί. Ουδείς επιτρέπεται να κοιμηθεί ανε-νημέρωτος. Και σε αυτό φαίνεται στοιχηματίζουν και τα αμιγώς ειδησεογραφικά κανάλια με τη συνήθως 24ωρη επίπεδη ενημέρωση.

Όπως έχει παρατηρήσει ο δημοσιογράφος John Dugdale, τα «δελτία των ειδήσεων έχουν γίνει φετίχ, ταξινομημένα στο ρυθμισμένο μέσο νου με ενδυμασία δράματος, τέχνης και θρησκείας». Πράγματι, στα δελτία ειδήσεων της νέας τηλεοπτικής τάξης, οι διεθνείς ειδήσεις ανήκουν στο περιθώριο, εκτός κι αν αφορούν κρίσεις, πολέμους και λοιμούς σε «απευθείας μετάδοση». Οι εσωτερικές ειδήσεις αποτελούν πια το κυρίαρχο μέρος των δελτίων και η πλειονότητά τους αναφέρεται σε κρίσεις, εγκλήματα, θανάτους και καταστροφές.

Κάθε είδηση οφείλει να συνοδεύεται με το παράλληλο οπτικό της υλικό, άσχετα αν είναι νέο ή παλαιό. Στην πράξη είναι φορμαλιστικές και επαναληπτικές. Σε αντίθεση με τα άλλα μέσα ενημέρωσης, η τηλεοπτική ενημέρωση έχει την «άδεια» να επαναλαμβάνει την ίδια είδηση σε διάστημα ελαχίστων ωρών, πρωί, μεσημέρι, βράδυ, μεσάνυχτα, πολλές φορές χωρίς να υπάρχει αποχρών λόγος. Ένας Αμερικανός δημοσιογράφος, ο James Fallows, σχολιάζει χαρακτηριστικά ότι στην τηλεόραση η ενημέρωση είναι πια μόνον θέαμα. Μπάσκετ, αγώνες ποδοσφαίρου, ο γάμος του Μάικλ Τζάκσον και οι προεδρικές εκλογές αποτελούν όλα για την τηλεόραση θεάματα χωρίς διαφορετική αξία. Για την τηλεόραση του ’90, η δημόσια ζωή είναι μια σύγκρουση όπου αυτή δεν υπάρχει, δεν υπάρχει είδηση.

Δεν θα είναι παράδοξο από αυτό το αδιάκοπο «ενημερωτικό βουητό» η προσοχή του τηλεθεατή να «διαβρώνεται» ακόμη και στις σπάνιες περιπτώσεις, που η είδηση είναι πράγματι είδηση. Ίσως, ο μεγαλύτερος εχθρός των δελτίων ειδήσεων και των εκπομπών συζητήσεων να είναι οι εαυτοί τους, καθώς, ενώ υποστηρίζουν ότι ακολουθούν τα ενδιαφέροντα και τις προτιμήσεις των τηλεθεατών, τους «εξουθενώνουν», και ενδεχομένως στο τέλος να τους απομακρύνουν.

Μπορεί τα παιδιά και τα νεαρά άτομα να μην είναι το ισχυρό, από πλευράς θεαματικότητας κοινό, των δελτίων και των εκπομπών, αυτό όμως δεν σημαίνει ότι τα νεαρά άτομα δεν βλέπουν ειδήσεις και εκπομπές συζητήσεων. Στην εποχή της τηλεόρασης, η ενημέρωση, όπως και τα άλλα μυθοπλαστικά προγράμματα, απευθύνονται και καταναλώνονται από όλες τις ηλικίες. Ποια, λόγου χάρη, θα είναι η ευθύνη του τηλεοπτικού μέσου όσον αφορά εκείνο το παιδί μιας μέσης οικογένειας που παρακολουθεί αποσβολωμένο στα δελτία ειδήσεων τις λεπτομέρειες των ειδεχθών εγκλημάτων; Από την άλλη πλευρά, η επίδραση μπορεί να είναι θετική, γιατί η τηλεόραση είναι σε θέση να αναπτύσσει στα νεαρά άτομα μια αίσθηση του ρεαλισμού της κοινωνίας, καθώς τους δείχνει τον κόσμο κατάματα.

Η συνολική εικόνα είναι ειρωνική. Εκατομμύρια δαπανώνται για την προσέλκυση του κοινού, αλλά ένα μόνο μέρος των τηλεοπτικών δελτίων ειδήσεων και των συναφών εκπομπών είναι πράγματι ενημερωτικό. Οι τηλεοπτικές ειδήσεις περιτυλίγονται με τέτοιο τρόπο ώστε τα θέματά τους να είναι σύντομα, απλά και να έχουν οπτικό αποτέλεσμα. Αν και στις μέρες μας οι τηλεοπτικές ειδήσεις αποτελούν την κύρια πηγή της ενημέρωσής μας, σπανίως μας προσφέρουν πλήρη και σε βάθος ενημέρωση, αποτέλεσμα όχι μόνο επειδή οφείλουν να ακολουθήσουν τη «γραμματική του μέσου», αλλά και γιατί δεν μπορούν να διαφύγουν τον ανελέητο ανταγωνισμό, τον οποίον επιβάλλει η νέα τηλεοπτική τάξη. Το ίδιο ισχύει και για τις εκπομπές συζητήσεων. Ένα πράγμα, λοιπόν, είναι βέβαιο: η σύγχρονη ενημέρωσή μας είναι μια μείξη ενημέρωσης και ψυχαγωγίας, που θα πρέπει ωστόσο να θυμόμαστε ότι δεν είναι η τηλεόραση που ανακάλυψε αυτήν τη «συνταγή», αλλά προέρχεται από τον Τύπο και το ραδιόφωνο και κυρίως από την εποχή της εμπορευματοποίησης της ενημέρωσης.

Αν και είναι εξαιρετικά δύσκολο, θα ήταν χρήσιμο να προσπαθήσουμε να διακρίνουμε από αυτά που μας παρέχουν τα δελτία και οι συναφείς εκπομπές, τι είναι σημαντικό και να έχουμε υπόψη μας ότι η τηλεοπτική ενημέρωση δεν είναι καθαρόαιμη ενημέρωση, αλλά δραματοποιημένη πληροφόρηση, που οδηγεί τελικά στην αποπληροφόρηση.

(Στέλιος Παπαθανασόπουλος)

Θέματα:

Α. Να αποδώσετε περιληπτικά με 120 λέξεις το νόημα του κειμένου.

Β1. Χαρακτηρίστε ως σωστές ή λαθεμένες τις ακόλουθες επισημάνσεις με γνώμονα τις θέσεις που εκφράζονται στο κείμενο.

1. Στις τηλεοπτικές εκπομπές η αξία μιας είδησης δεν καθορίζεται από τη σπουδαιότητά της.

2. Η τηλεόραση ασκεί ψυχολογική βία, επειδή, με τη δραματοποίηση των ειδήσεων, εκφοβίζει τους τηλεθεατές.

3. Το κοινό κουράζεται από την τάση της τηλεόρασης να εμβαθύνει διαρκώς στα γεγονότα.

4. Η τηλεόραση εστιάζει την προσοχή της κυρίως στις εσωτερικές ειδήσεις.

- Να δικαιολογήσετε το (3) και το (4)

Β2. Να αντικατασταθούν οι υπογραμμισμένες λέξεις με συνώνυμές τους, χωρίς να μεταβληθεί το νόημα του κειμένου.

• … εκτός κι αν αφορούν κρίσεις, πολέμους και λοιμούς …

• …που παρακολουθεί αποσβολωμένο στα δελτία ειδήσεων τις λεπτομέρειες …

• …αλλά μόνο ένα μέρος των συναφών εκπομπών …

Β3. Καθώς τα δελτία ειδήσεων και οι εκπομπές συζητήσεων όλο και πληθαίνουν, αφού η ενημέρωση έχει εμπορική αξία, στην ουσία δεν υπάρχει δυνατότητα διαφυγής.

Να μετατρέψετε την υπογραμμισμένη επιρρηματική πρόταση σε ισοδύναμο εμπρόθετο επιρρηματικό προσδιορισμό.

Β4. Να συμπληρώσετε τα κενά των παρακάτω προτάσεων με την κατάλληλη λέξη:

ΛΕΞΙΛΟΓΙΟ: επίκριση, διάκριση, πρόκριση, ανάκριση, απόκριση, ευθυκρισία, σύγκριση.

α. Κάθε ………… μεταξύ των δύο αδελφών είναι αδύνατη.

β. Τον ρώτησα τι έχει να πει, αλλά δεν πήρα καμία ……… .

γ. Η ……… του μάρτυρα κράτησε πάνω από πέντε ώρες.

δ. Δέχτηκε αγόγγυστα τις ……… από μέλη του κόμματος για την κοινωνική πολιτική του.

ε. Ο Έλληνας επιστήμονας δέχτηκε τιμητική ………για την προσφορά του στην ιατρική έρευνα.

στ. Η ……… της ομάδας μας στον επόμενο γύρο ήταν θριαμβευτική.

ζ. Ο δικαστής ήταν γνωστός όχι μόνο για την τιμιότητα αλλά και για την ……… του.

Β5. Να εξηγήσετε την επιλογή ενεργητικής ή παθητικής σύνταξης στις ακόλουθες περιπτώσεις:

• Η συνεχής μετάδοση των δελτίων ειδήσεων και η ακατάσχετη φλυαρία των εκπομπών συζητήσεων έχουν κουράσει το κοινό.

• Εκατομμύρια δαπανώνται για την προσέλκυση του κοινού.

Γ. Σύμφωνα με επικοινωνιολόγους και αναλυτές της λειτουργίας των ΜΜΕ, βασικά χαρακτηριστικά των περισσοτέρων τηλεοπτικών δελτίων ειδήσεων της χώρας μας αποτελούν: η απολιτικοποίηση, ο συγκινησιακός εκβιασμός μέσω κοινωνικών θεμάτων, η σαφής αναβάθμιση των συμβάντων του αστυνομικού δελτίου, η «αιματολαγνεία», ένας υφέρπων ρατσισμός με σαφείς αποχρώσεις εθνικισμού. Ως εξωτερικά χαρακτηριστικά αναφέρονται μεταξύ άλλων, η δραματοποίηση, η θεατροποίηση από πλευράς παρουσιαστών, η υπερβολική χρήση επιθέτων.

Αναλύστε δύο από τα παραπάνω χαρακτηριστικά σε δύο αντίστοιχα παραγράφους και έπειτα αναπτύξτε επίσης σε δύο παραγράφους τις επιπτώσεις αυτού του τρόπου παρουσίασης των ειδήσεων στον τηλεθεατή αλλά και στην ίδια την ενημέρωση.

Διάγραμμα αναλυτικής διόρθωσης ελεύθερης γραπτής έκφρασης (έκθεσης)

1. Χαρακτηριστικά προς αξιολόγηση


Α. Περιεχόμενο: πλούτος ιδεών σχετικών με το εξεταζόμενο θέμα.

Β. Διάταξη νοημάτων: διάταξη ύλης και οργάνωση παραγράφων.

Γ. Διατύπωση: ακριβολογία, σαφήνεια, λεξιλογική ποικιλία.

Δ. Ορθογραφία-Σύνταξη-Γραμματική: λάθη ορθογραφικά, γραμματικά, συντακτικά κάθε είδους.

Ε. Εμφάνιση: καθαρότητα γραπτού, αισθητική εμφάνιση.


Κάθε χαρακτηριστικό αξιολογείται από 0-20. Ο βαθμός που δίδεται στο περιεχόμενο πολλαπλασιάζεται επί το συντελεστή 3, στη διάταξη, στη διατύπωση και στην ορθογρα-φία επί 2 και στην εμφάνιση επί 1. Το άθροισμα των γινομένων διαιρείται διά 10 και το πηλίκο της διαίρεσης πολλαπλασιάζεται επί 2. Αν το πηλίκο αυτό περιέχει δεκαδικά ψη-φία στρογγυλοποιείται στο μεγαλύτερο ακέραιο αριθμό, αν τα δεκαδικά ψηφία είναι με-γαλύτερα ή ίσα του 0,5 και σε αντίθεση περίπτωση στον αμέσως μικρότερο ακέραιο α-ριθμό.

2. Οδηγός για τη βαθμολόγηση κάθε χαρακτηριστικού

Α. ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΟ

Επίπεδο 1

Άριστο 19-20 Ο μαθητής πραγματεύεται το θέμα από όλες τις δυνατές οπτικές γωνίες. Υπάρχει πλούτος ιδεών, οι οποίες συνδέονται απόλυτα με το θέμα που αναπτύσσεται. Αναφέρονται πρωτότυπες σκέψεις που εντυπωσιάζουν τον αναγνώστη. (Το τελευταίο αυτό στοιχείο διαφοροποιεί το επίπεδο 1 από το επίπεδο 2). Το κείμενο ανταποκρί-νεται στο κατάλληλο επικοινωνιακό πλαίσιο και στο σύνολό του κινείται εντός του καθορισμένου ορίου λέξεων.

Επίπεδο 2

Πολύ καλό 16-18 Όλες οι πτυχές του θέματος αναπτύσσονται. Υπάρχει πλούτος ιδεών, σε μικρότερο πάντως βαθμό απ’ ό,τι στην προηγούμενη περίπτωση και σχέση όλων όλα γράφονται με το θέμα. Δεν παρατηρείται εντυπωσιακή πρωτοτυπία. Το κείμενο ανταπο-κρίνεται στο κατάλληλο επικοινωνιακό πλαίσιο (σε μικρότερο βαθμός σε σχέση με το προηγούμενο επίπεδο) και στο σύνολό του κινείται εντός του καθορισμένου ορίου λέξεων.

Επίπεδο 3

Καλό 13-15 Όσα αναφέρονται από το μαθητή έχουν άμεση σχέση με το θέμα και είναι ορθά και λογικά. Μερικές όμως πτυχές του θέματος δεν αναπτύσσονται αρκετά, Γίνεται μόνο μια απλή αναφορά χωρίς διεξοδική ανάλυση. Ο πλούτος των ιδεών δεν είναι πολύ μεγάλος και οι πρωτότυπες σκέψεις απουσιάζουν παντελώς. Το κείμενο μόνο τυπι-κά ανταποκρίνεται στο επικοινωνιακό πλαίσιο, υφολογικά ωστόσο είναι απρόσωπο. Η έκταση είναι λίγο μικρότερη ή μεγαλύτερη απ’ ό,τι απαιτείται.

Επίπεδο 4

Μέτριο 10-12

Μια ή περισσότερες πλευρές του θέματος που θεωρούνται βασικές δεν αναπτύσσο-νται ούτε σχολιάζονται καθόλου. Υπάρχει ένδεια ιδεών και η τεκμηρίωση των δια-φόρων απόψεων δεν θεωρείται ικανοποιητική. Το κείμενο ελάχιστα εντάσσεται στο επικοινωνιακό πλαίσιο και η έκταση οριακά είναι η απαιτούμενη.

Επίπεδο 5

Χαμηλό 9 και κάτω Αναφέρονται πράγματα που δε σχετίζονται με το θέμα καθόλου σε μεγάλη έκταση. Υπάρχει φτώχεια ιδεών και η τεκμηρίωση όσων αναφέρονται είναι στοιχειώδης ή ανύπαρκτη. Ο μαθητής δεν λαμβάνει καθόλου υπόψη του το επικοινωνιακό πλαίσιο και η έκταση δεν είναι η προσδοκώμενη (συνήθως πολύ μικρή).

Β. ΔΙΑΤΑΞΗ

Επίπεδο 1:

Άριστο 19-20 Η οργάνωση των ιδεών είναι σχεδόν τέλεια. Ο μαθητής φαίνεται ότι ακολουθεί στη διάταξη των νοημάτων ένα συγκεκριμένο και σαφές σχέδιο. Προτάσσονται τα σπουδαιότερα επιχειρήματα και ακολουθούν τα λιγότερα σημαντικά. Υπάρχει αλ-ληλουχία στις σκέψεις και οργανική σύνδεση, νοηματική και λεκτική μεταξύ των παραγράφων και των προτάσεων του κειμένου. Ο πρόλογος και ο επίλογος διακρί-νονται με σαφήνεια από το κύριο μέρος της έκθεσης.

Επίπεδο 2:

Πολύ καλό 16-18 Η οργάνωση των σκέψεων και ιδεών είναι πολύ καλή. Ο αναγνώστης διαπιστώνει ότι υπάρχει ειρμός σκέψεων, αλληλουχία και λογική συνέπεια στη διάταξή τους. Οι παράγραφοι και οι προτάσεις συνδέονται οργανικά μεταξύ τους σε ικανοποιητικό βαθμό. Μερικές όμως παράγραφοι παρουσιάζουν χαλαρή συνάφεια προς τα προηγούμενα και ιδιαίτερα ως προς τη λεκτική σύνδεσή τους προς αυτά (δε λειτουργούν ικανοποιητικά οι συνοχικοί μηχανισμοί). Ο πρόλογος και ο επίλογος διακρίνονται από το κύριο μέρος. Τα επιχειρήματα και τα άλλα αποδεικτικά στοιχεία τοποθετούνται σε σωστή αξιολογική σειρά.

Επίπεδο 3

Καλό 13-15 Ο αναγνώστης διακρίνει ότι ο μαθητής επιδιώκει να ακολουθήσει κάποιο σχέδιο στη διάταξη των σκέψεών του, αλλά δεν επιτυγχάνει πάντοτε να το τηρήσει. Αναφέρει, για παράδειγμα, επιχειρήματα ή παραδείγματα, για να υποστηρίξει τις ιδέες του, χωρίς να τα έχει αξιολογικά ιεραρχήσει. Μερικές παράγραφοι ή προτάσεις δεν έχουν οργανική σύνδεση με τα προηγούμενα, με αποτέλεσμα σε μερικά σημεία να παρουσιάζεται κάποια διακοπή στον ειρμό των σκέψεων. Μεγάλη αδυναμία παρατηρείται και στη μορφική συνύφανση των παραγράφων.

Επίπεδο 4

Μέτριο 10-12

Παρά την προσπάθεια του μαθητή να ακολουθήσει κάποια λογική σειρά στην έκ-θεσή του, επικρατεί αταξία στην παράθεση των νοημάτων. Δεν υπάρχει αυστηρή αλληλουχία στους συλλογισμούς που εκτίθενται και ο ειρμός των σκέψεων διακό-πτεται σε αρκετά σημεία. Η σύνδεση των παραγράφων είναι ατελής.

Επίπεδο 5

Χαμηλό 9 και κάτω Υπάρχει πλήρης αταξία στην παράθεση των σκέψεων και ιδεών του μαθητή. Ου-σιώδη επιχειρήματα σημειώνονται τελευταία, χωρίς να αναφέρεται ότι αυτό γίνεται για να τονιστούν περισσότερο. Διαπιστώνεται σύγχυση και ανακάτεμα σκέψεων σε τέτοιο βαθμό που δεν μπορεί να γίνει καθόλου λόγος για παραγράφους με ολοκλη-ρωμένο νοηματικό περιεχόμενο. Ο ειρμός των σκέψεων είναι υποτυπώδης και σε μερικά σημεία ολότελα ανύπαρκτος. Πρόλογος και επίλογος δεν υπάρχουν καθό-λου.


Γ. ΔΙΑΤΥΠΩΣΗ

Επίπεδο 1:

Άριστο 19-20 Ο αναγνώστης έχει την εντύπωση ότι διαβάζει κείμενο δόκιμου συγγραφέα. Η γλώσσα ρέει και συναρπάζει. Υπάρχει ποικιλία ύφους που επιτυγχάνεται με τις ναλλαγές στις εικόνες που παρουσιάζονται, τις αντιθέσεις, τις μεταφορές και τα υπόλοιπα σχήματα λόγου, η τέχνη των οποίων καταπλήσσει.

Επίπεδο 2:

Πολύ καλό 16-18 Οι βασικές αρετές του ύφους, όπως σαφήνεια στη διατύπωση, κυριολεξία, ακρίβεια και φυσικότητα υπάρχουν. Η γλώσσα είναι ρέουσα χωρίς περιττολογίες και βερ-μπαλισμούς. Οι προτάσεις έχουν μέγεθος κανονικό και τα σχήματα λόγου δεν απουσιάζουν, αλλά η τεχνική τους είναι κατώτερη από εκείνη του προηγούμενοι επιπέδου. Δεν υπάρχει μεγάλη ποικιλία στο ύφος.

Επίπεδο 3

Καλό 13-15 Οι βασικέ αρετές του ύφους που αναφέρθηκαν στο προηγούμενο επίπεδο υπάρ-χουν, αλλά σε μικρότερο βαθμό. Η ποικιλία του ύφους είναι μικρή και σε μερικά σημεία διαπιστώνονται ακυριολεξίες. Μερικές προτάσεις θα μπορούσαν να είχαν καλύτερα διατυπωθεί, αν διασπώνταν σε μικρότερες προτάσεις ή αν χρησιμοποιού-νταν άλλη διατύπωση.

Επίπεδο 4

Μέτριο 10-12

Μερικές από τις παραπάνω υφολογικές αρετές απουσιάζουν, χωρίς όμως να δυσκολεύεται η ανάγνωση και κατανόηση του κειμένου. Τα σχήματα λόγου είναι σπάνια. Οι προτάσεις ομοιόμορφες και μονότονες, συχνά μακροσκελείς με περιπεπλεγμένα νοήματα και οι ακυριολεξίες αρκετές.

Επίπεδο 5

Χαμηλό 9 και κάτω Ο αναγνώστης αντιλαμβάνεται αμέσως ότι η γλώσσα δεν είναι ρέουσα. Δυσκολεύεται να κατανοήσει ορισμένες προτάσεις ή υπάρχει τόση απλοϊκότητα στο κείμενο που έχει την εντύπωση πως σε ορισμένα σημεία διαβάζει παιδικό κείμενο. Εναλλαγή ύφους δεν υπάρχει καθόλου. Οι περιττολογίες, οι βαρβαρισμοί και οι ακυριολεξίες αφθονούν.

Δ. ΟΡΘΟΓΡΑΦΙΑ – ΓΡΑΜΜΑΤΙΚΗ -ΣΥΝΤΑΞΗ

Επίπεδο 1:

Άριστο 19-20 Απουσία οποιουδήποτε λάθους, συντακτικού, γραμματικού, στίξεως κ.τ.λ. Επιτρέπεται η παράβλεψη 1-2 λαθών στίξεως και κυρίως κομμάτων.

Επίπεδο 2:

Πολύ καλό 16-18 Σπάνια λάθη (όχι περισσότερα από 2 ανά σελίδα), μεταξύ των οποίων δεν περιλαμ-βάνεται κανένα σοβαρό λάθος (καταληκτικό, γνωστή λέξη κ.τ.λ.)

Επίπεδο 3

Καλό 13-15 Σπάνια λάθη (όχι περισσότερα από 2-3 ανά σελίδα), ανάμεσα στα οποία όμως περι-λαμβάνονται και ορθογραφικά και συντακτικά λάθη μέσης βαρύτητας (λάθη σε θέματα λέξεων κάπως γνωστών ή άλλα ανάλογης βαρύτητας).

Επίπεδο 4

Μέτριο 10-12: 2-3 λάθη ανά σελίδα, μεταξύ των οποίων περιλαμβάνονται σοβαρά ορθογραφικά λάθη, όπως καταληκτικά λάθη, λάθη τονισμού, ασυνταξίες κ.τλ.

Επίπεδο 5

Χαμηλό 9 και κάτω: Πολλά λάθη, μεταξύ των οποίων και σοβαρά , ανά σελίδα.


Ε. ΕΜΦΑΝΙΣΗ

Επίπεδο 1:

Άριστο 19-20 Άψογη εμφάνιση. Καμιά μουτζούρα. Ευανάγνωστα, καλλιγραφικά σχεδόν γράμμα-τα. Σαφής διάκριση των παραγράφων. Το όλο σύνολο δημιουργεί άριστη εξωτερική αισθητική εντύπωση.

Επίπεδο 2:

Πολύ καλό 16-18 Γράμματα καθαρά, όχι καλλιγραφικά, γραπτό προσεγμένο χωρίς μουτζούρες. Διά-κριση των παραγράφων. Γενικό σύνολο κάπως κατώτερο του προηγούμενου.

Επίπεδο 3

Καλό 13-15 Τα γράμματα εξακολουθούν να είναι ευανάγνωστα. Υπάρχουν μερικά σβησίματα και σε πολλά σημεία δε φαίνεται καλά η διάκριση των παραγράφων.

Επίπεδο 4

Μέτριο 10-12

Η αισθητική εντύπωση που δίνει το σύνολο του κειμένου είναι μικρή. Υπάρχουν λιγοστές μουτζούρες (1-2) οι οποίες όμως δυσκολεύουν την ανάγνωση του κειμένου. Τα γράμματα δε διακρίνονται για την καλλιγραφία τους, αλλά είναι με κάποια προσπάθεια αναγνώσιμα. Απουσία εξωτερικού χωρισμού παραγράφου.

Επίπεδο 5

Χαμηλό 9 και κάτω Δυσανάγνωστα γράμματα. Πολλά σβησίματα και γραψίματα που καθιστούν δύ-σκολη των ανάγνωση του κειμένου. Παράγραφοι δεν υπάρχουν.


[Σημείωση: Η βαθμολόγηση στο εσωτερικό κάθε επιπέδου επαφίεται στην κρίση του διορθωτή.]


INFO
Εξαιρετικό κείμενο αποτελεί το παρακάτω: http://www.alfavita.gr/artra/art26_11_9_809.php

H Δεύτερη μεταπολεμική Γενιά ποιητών, όπως ανθολογείται στα ΚΝΛ της Γ' λυκείου

Η Β’ ΜΕΤΑΠΟΛΕΜΙΚΗ ΓΕΝΙΑ ΠΟΙΗΤΩΝ

Οι περισσότεροι ποιητές που ανήκουν στη Β’ μεταπολεμική γενιά γεννήθηκαν το διάστημα 1929 – 1940 και πραγματοποίησαν τις πρώιμες ποιητικές τους καταθέσεις από τα μέσα της δεκαετίας του ’50 έως τα μέσα της δεκαετίας του ’60. Γεννήθηκαν και μεγάλωσαν, λοιπόν, σε μια εποχή που συνέβησαν γεγονότα με υπέρογκο ιστορικό, κοινωνικό αλλά και ατομικό (ψυχικό και πνευματικό) εκτόπισμα. Ποι-ητές οι οποίοι γύρω στα 1940 διανύουν την τρυφερή παιδική ηλικία τους και, ως το τέλος του Εμφυλίου, βρίσκονται στην ακόμα ευπαθέστερη περίοδο της εφηβείας, κατά την οποία τα γεγονότα και ο οδυνη-ρός απόηχός τους δεν επιδρούν και δεν εισπράττονται, πλέον, έμμεσα και παθητικά, αλλά άμεσα και τραυματικά.

Η γενιά αυτή συναντά την Α’ μεταπολεμική γενιά (όσοι ποιητές γεννήθηκαν ανάμεσα στα 1918 και στα 1928), αλλά δεν ταυτίζεται μαζί της. Μερικοί ποιητές της Β’ μεταπολεμικής γενιάς – ιδίως αυτοί, των οποίων η ποίηση διακατέχεται από μια ιδεολογικής και κοινωνικής υφής αγωνία – συνοδοιπορούν με τους προκατόχους τους, καθώς μοιράζονται μαζί τους, αν όχι τις ανεπούλωτες πληγές από έναν χαμένο αγώνα, τουλάχιστον τη βαριά ψυχική ατμόσφαιρα που άφησε πίσω της η ήττα. Όμως δεν κινη-τοποιούνται από τα ίδια οράματα. Εμφανίζονται τη στιγμή που το αντιστασιακό, αγωνιστικό ρίγος των λίγο μεγαλύτερων ομοτέχνων τους έχει αρχίσει να μετατρέπεται σε αγωνία, ενίοτε υπαρξιακών δια-στάσεων, για την αντιμετώπιση του παρόντος, παράλληλα με την παγίωση της διαβρωτικής συνείδη-σης ότι ο θάνατος και η φθορά του ανθρώπου δεν αντισταθμίζονται με καμιά λυτρωτική μελλοντολο-γία. Ο πεσιμισμός, ο μηδενισμός, η διαβρωτική αίσθηση της διάψευσης, της προδοσίας και της ενοχής, που χαρακτηρίζουν την ποίηση κάποιων ποιητών της Α’ Μεταπολεμικής γενιάς βρίσκουν βαθύτατη απήχηση στις ψυχικές διαθέσεις των ποιητών της Β’ Μεταπολεμικής γενιάς, αφού εκφράζουν με από-λυτη σαφήνεια και επάρκεια την εικόνα του κόσμου, όπως σιωπηρά την έχουν μέσα τους δημιουργήσει.

Η χρονική περίοδος συνάντησης των δύο γενεών θα μπορούσε να χαρακτηριστεί περίοδος «μετεμ-φυλιακού εμφυλίου». Γιατί, πράγματι, επρόκειτο για έναν άλλο εμφύλιο σπαραγμό, συνεχιζόμενο στα βαθύτερα στρώματα του κοινωνικού γίγνεσθαι, για έναν εμφύλιο, ο οποίος, μολονότι δε διεξάγεται χωρίς όπλα και χωρίς αιματηρά επεισόδια, καθόλου δε στερείται αιματηρών – και ίσως περισσότερο τραυματικών – συνεπειών, σε επίπεδο συνειδησιακό. Γεγονός, που, στην ποίηση, εκφράζεται με τη με-τάβαση από την κυρίαρχη απολογητική διάθεση σε μιαν επώδυνη κατάβαση προς τα μέσα, με προθέ-σεις σαφώς ενδοσκοπικές-αυτογνωσιακές και, βεβαίως, πάντα σε στενή συνάρτηση με τα κοινωνικά, πολιτικά και ιδεολογικά τεκταινόμενα της εποχής, αφού αυτά είναι, εντέλει, που, κυρίως, συνέβαλαν σ’ αυτήν την εσώστροφη αναδίπλωση.

Η παθητική βίωση των γεγονότων και η, ως ένα σημείο συνακόλουθη, άμεση ή έμμεση αναγωγή τους στο επίπεδο του μύθου, σε συνδυασμό με την εγγενή ή επιγενόμενη εσώστροφη διάθεση, φορτίζει τον ποιητικό τους συναισθηματικά και συγκινησιακά και συντελεί στη διαμόρφωση μιας γλώσσας αυ-τοβιογραφικής. Η ποίησή τους βρίθει από εικόνες και συνακόλουθα συναισθήματα μιας εποχής τα-ραγμένης και ενός περιβάλλοντος αν όχι εχθρικού, πάντως, οπωσδήποτε κάθε άλλο παρά ανταποκρι-νόμενου στα νεανικά τους οράματα: «Το πιστόλι θαμμένο/Στη ρίζα της κληματαριάς/το ράδιο κρυμμέ-νο/Στο πατάρι του σπιτιού/Κι ο πατέρας καθισμένος/Στο μιντέρι της κάμαρας/Να στρίβει τσιγάρο/Με κα-πνό της Ξάνθη (Μαρία Κέντρου-Αγαθοπούλου).

Ο ρεαλισμός των ποιητών αυτών υπαγορεύεται, κατά κάποιο τρόπο, από την κοινή ενδιάθετη ανά-γκη τους να γίνουν στοχαστικοί. κριτικοί απέναντι στην κάθε άλλο παρά ευφρόσυνη πραγματικότητα που καθημερινά αντιμετωπίζουν. Υπαγορεύεται, επίσης, από την τάση τους να γίνουν αιχμηροί, κάπο-τε μάλιστα θυμωμένα επιθετικοί απέναντι στο κοινωνικό παρόν από το οποίο αισθάνονται πολιορκη-μένοι. Μόνο που αρκετά συχνά η ικανότητά τους για έναν νηφάλιο στοχασμό υγραίνεται και αμβλύνε-ται από το συναίσθημα και τη συγκίνηση που τους δονεί και τους διακατέχει, με συνέπεια ο ρεαλισμός τους να λυρικοποιείται, να αποκτά ένα υπόστρωμα μουσικό και να γίνεται υποδόριος: «Όταν έπεσε το βαρύ μαχαίρι/και μου άνοιξε τη βαθιά πληγή που έχω στο στήθος/δε μπορούσα, βέβαια, να καταλάβω τη σημασία του:/έπρεπε ο χρόνος να διαγράψει την τροχιά του./Έκτοτε έπαθα και έμαθα πολλά – κυρί-ως/αυτό: πως πρέπει πλέον να συνηθίσω,/να αγαπήσω την πληγή/να αγαπήσω το βαρύ μαχαίρι» (Ανέστης Ευαγγέλου, 1966).

Δυο λόγια για τους ανθολογημένους ποιητές

1. Μαρία Κέντρου – Αγαθοπούλου (1930 - ): λειτουργεί και συμπεριφέρεται, ποιητικά, ως δέσμια ενός τραυματικού, προσωπικού παρελθόντος, από το οποίο ανασύροντας διαρκώς, με τρόπους συνειρμικούς, επιμέρους στοιχεία, οδεύει προς ένα επίσης προσωπικό μέλλον, αποχρώσεως σαφώς με-ταφυσικών (κυριαρχεί γι’ αυτό ο εσωτερικός μονόλογος). Ανάμεσα σ’ αυτούς τους δύο πόλους – παρελ-θόν και μέλλον – κινείται ακαταπαύστως, με απώτερο στόχο να βιώσει και να υπερβεί τις ψυχοφθόρες καταστάσεις του παρόντος, με εγκαρτέρηση, κυρίως όμως με τη νηνεμία και την ασφάλεια του μέλλο-ντος, όπως, μέσω της πίστης της, το έχει οραματιστεί.

2. Λουκάς Κούσουλας (1929 - ): λειτουργεί με τα βιώματα του παρόντος και όλα όσα, συνειρμι-κά, αναδύονται από το παρελθόν, κατά τρόπο διανοητικό περισσότερο, με το συναίσθημα υπερσκελι-σμένο από μία διάθεση νηφάλια και στοχαστική και εμπλουτισμένη με στοιχεία ειρωνείας και σαρκα-σμού, που στρέφεται εναντίον του εαυτού του και της γύρω πραγματικότητας. Ο κυρίαρχος τόνος είναι εξομολογητικός και μόνιμα χαμηλόφωνο, όλη η παρουσία του ποιήματος συντείνει στο να υποβάλλει στον αναγνώστη είτε με την ειρωνεία είτε με το πολύ προσεκτικό δούλεμα της κάθε εικόνας – τη στο-χαστική ενατένιση του κόσμου αλλά και της σχέσης του ίδιου του ποιητή με τον κόσμο.

3. Σπύρος Τσακνιάς (1929 – 1999): η μνήμη είναι το στοιχείο που διαδραματίζει το σημαντικό-τερο ρόλο στην ποίησή του, τα πάντα κυμαίνονται μεταξύ παρελθόντος και παρόντος, με αποτέλεσμα να καταργείται ως χρονική διάσταση το μέλλον. Ό,τι χαρακτηρίζει το μεγαλύτερο μέρος της ποίησης του είναι η διαβρωτική αίσθηση ενός ανέκκλητα χαμένου προορισμού. Παράλληλα, ο ποιητής κάνει εμφανέστερη την πρόθεσή του να υπεκφεύγει με την τεχνική των παραβολών, από το άχαρο παρόν και από τις διεκδικητικές όσο και εκδικητικές μνήμες. Η γλώσσα, εξάλλου που χρησιμοποιεί ανταποκρίνε-ται επιτυχώς στις προθέσεις του. Είναι μια γλώσσα προσηνή, συζητητική, προσεκτικά και όσο χρειάζε-ται απαλλαγμένη από τον φόρτο της προσωπικής συγκίνησης, εμποτισμένη στην υγρασία ενός κατα-σταλαγμένου συναισθήματος, που με τον καιρό έχει γίνει φιλικό και οικείο.

4. Νίκος – Αλέξης Ασλάνογλου (1931 – 1996): ποιητής του ατομικού πάθους (όπως και ο Ντ. Χριστιανόπουλος), με την έννοια ότι και στη δική του ποίηση διακρίνεται η ασθμαίνουσα ερωτική αγωνία ενός ανθρώπου βαθύτατα μοναχικού και ιδιαιτέρως ευάλωτου μπροστά στη διαδικασία των πάσης φύσεως απρόσωπων κοινωνικών μηχανισμών, σε καμία περίπτωση όμως περιθωριακού. Ό,τι τον ευαισθητοποιεί και, ακολούθως, τον κινητοποιεί ποιητικά, είναι περασμένα συμβάντα και κατα-στάσεις της προσωπικής του ζωής, γεγονός που καθιστά προφανή το μέγιστο ρόλο που διαδραματίζει στην ποίησή του η μνήμη. Ανάμεσα στον έρωτα και το θάνατο κυμαίνεται ακαταπαύστως η μνήμη, διαμορφώνοντας, έτσι, την προσήκουσα στο εκάστοτε αναπολούμενο βίωμα θολή ατμόσφαιρα. Κι αυτό παράλληλα με τη δυσπιστία που τον διακατέχει απέναντι στο οποιοδήποτε ενδεχόμενο ένταξής του σε κάθε μορφής κοινωνική ομάδα.

5. Νίκος Γρηγοριάδης (1931 - ): η ποίησή του κινείται ανάμεσα σε δύο πόλους: τις αιματηρές μνήμες του «επίμαχου» παρελθόντος και μία εντονότατη, υπαρξιακών καταβολών, αγωνία, συνδυα-σμένη με μια εξίσου έντονη και σωματικά προσδιορισμένη ερωτική διάθεση.

6. Κική Δημουλά (1931 - ): η ποίησή της αντιστοιχεί στην προσωπική της ζωή. Το γεγονός αυτό εξετάζεται μέσα από βιωματικά φορτισμένους στίχους, που αναδεικνύουν τη γυναικεία ψυχολογία και την ιδιαιτερότητα της ιδιοσυγκρασίας της. Το θεματικό περιεχόμενο αποτελούν τα προβλήματα του ανθρώπου, που έχουν σχέση με την καθημερινή τριβή και φθορά, τα γηρατειά, το θάνατο, την αγωνία της ύπαρξης. Το ύφος είναι λιτό, πεζολογικό, αλλά και άμεσο, ζωηρό, πρωτότυπο, δραστικό: ευρηματι-κές μεταφορές και προσωποποιήσεις αφηρημένων εννοιών, συμβολισμοί, επαναλήψεις, παρηχήσεις, μετωνυμίες, συνεκδοχές, αμέλεια στη σύνταξη, χρήση του επιθέτου στη θέση του ουσιαστικού ή και το αντίστροφο. Η γλώσσα της είναι αιρετική, τολμηρή, ανατρεπτική, εναργής δημοτικοκαθαρευουσιάνικη σύμμειξη λέξεων. Δικός της είναι αυτός ο λόγος ο έμμεσος, ο υπαινικτικός, ο αυτοσαρκαστικός και ει-ρωνικός και ταυτόχρονα τόσο καίριος για την ψυχοφθόρα καθημερινότητά μας, για τον «έρμαιο ψυχι-σμό» μας, για το γελοίο που μας απειλεί, για τη ματαιότητα. Έτσι εκφράζει την αγάπη της για τη ζωή και αυτή είναι η εξέγερσή της.

7. Ντίνος Χριστιανόπουλος (1931 - ): η ποίησή του, πέρα από την έντονα εξομολογητική και υπόκωφα λυρική διάθεση που εκφράζει, χαρακτηρίζεται από ωμότητα, δραματικότητα, αλλά και από μία πρόθεση, αμέσως ή εμμέσως εκδηλωνόμενη, άσκησης κοινωνικής κριτικής, που έχει ως αφετηρία την «κοινωνικά καταδικαστέα» ερωτική ροπή του. Η έκφρασή του, ο λόγος του ο ποιητικός είναι απλός και άμεσος, απογυμνωμένος από τερτίπια και στολίδια. Αγκαλιάζει τα πράγματα, απλά και γνήσια όπως είναι, πολλές φορές επώδυνα και καταστροφικά, με μια αξιοζήλευτη λιτότητα. Κυρίως όμως ο έρωτας είναι γι’ αυτόν ένας εκούσιος αυτοεξευτελισμός, που, ωθημένος στα άκρα, συνιστά μιαν ύστα-τη επιλογή, αλλά και πράξη ελευθερίας κοινωνικών διαστάσεων.

8. Βύρων Λεοντάρης (1932 - ): αποτελεί το συνδετικό κρίκο ανάμεσα στους «πολιτικοποιημέ-νους» - ιδεολογικά τραυματισμένους – πρώτους μεταπολεμικούς ποιητές και τους παρεμφερώς προ-βληματισμένους ποιητές της γενιάς του. Σημαδεμένος ανεξίτηλα από τα όσα τραυματικά συνέβησαν τη δεκαετία του ’40 και έως το πρώτο μισό της δεκαετίας του ’50, απ’ όπου φαίνεται να έχει «θηρεύσει» - συναισθηματικά μεταπλασμένο – αρκετό μέρος από το πρωτογενές υλικό της ποίησής του, εκφράζει τη βαθύτατη συντριβή που τον διακατέχει στη θέα του προδομένου και νεκρού, πια οράματος που κάποτε τον συνεπήρε. Η απογοήτευση από μια ήττα, για την οποία ο ποιητής, χωρίς να ευθύνεται σε προσωπι-κό επίπεδο, αισθάνεται ενοχή και ηθική ευθύνη, διαπερνά όλη σχεδόν την ποίησή του, προσδίδοντάς της διαστάσεις υπαρξιακής αγωνίας, χωρίς ωστόσο μεταφυσικό υπόστρωμα. Το παρελθόν δεν ανακα-λείται, ενδεχομένως με συγκίνηση, ως απλή μνήμη, αλλά υποβόσκει μονίμως, ως γενεσιουργό αίτιο ενός τραγικά κατακερματισμένου παρόντος, αποτελώντας, αν όχι τη μοναδική, πάντως την κυριότερη πηγή προέλευσης όλων των αλλοτριωτικών, για το παρόν, εκπομπών δυσοίωνων και μολυσματικών αναθυμιάσεων. Η ήττα του χθες είναι ήττα του σήμερα αλλά και του αύριο.

9. Τάσος Δενέγρης (1934 - ): στο παράλογο που χαρακτηρίζει τον κοινωνικό του περίγυρο (κα-ταναλωτισμός, αφόρητη εξωστρέφεια, υποκατάστατα των αληθινά ανθρώπινων αναγκών) αντιπαρα-θέτει θυμό, ειρωνεία, σαρκασμό, κάποτε και χλεύη, προστρέχοντας σε χώρους εξωποιητικούς, όπως είναι η ροκ μουσική, ο κινηματογράφος, ο κόσμος των σπορ και η μεγαλοαστική άνεση. Οι ήρωές του είναι προϊόντα της εποχής μας, από τυπικά δείγματα μετριότητας και κοινωνικής ή πολιτικής απάθει-ας, έως επαγγελματίες πολιτικοί, διάσημες γόησσες ή αστοί ομοφυλόφιλοι. Ακόμα, μετέρχεται ετερό-κλητα μέσα, συνδυάζοντας παραδοσιακούς και νεωτερικούς τρόπους έκφρασης, καλλιεργώντας μιαν ιδιόρρυθμη αίσθηση ρυθμού και αρμονίας, γεγονός που προσδίδει κάτι το ανεξήγητα υπόκωφο και α-πειλητικό στις ποιητικές του συλλήψεις.

10. Βασίλης Καραβίτης (1934 - ): ένας ποιητικός λόγος λιτός, άμεσος, οξύς, παρατηρητικός, συ-νήθως αντιλυρικός, και με περισσότερο ή λιγότερο προφανή την πρόθεση του ποιητικού υποκειμένου, με αφορμή το εκάστοτε ποιητικό έναυσμα (που μπορεί να είναι μία σκέψη, ένα καθημερινό συμβάν, κάποια κατάσταση), να καταθέσει, σχεδόν υπό μορφή αποφθέγματος ή και θυμοσοφικών αποχρώσεων άποψή του. Άποψη που δραματοποιείται και ενεργοποιείται ποιητικά από μιαν έμφυτη τάση για σαρ-κασμό και αυτοσαρκασμό, ειρωνεία αλλά και έναν κυνισμό περισπαστικό, κρυπτικό του βαθύτερου κραδασμού που διεγείρει τη συνείδησή του στη θέα ενός κόσμου χωρίς ηθικά, πνευματικά, αισθητικά ερείσματα.

11. Θωμάς Γκόρπας (1935 - ): στις δύο πρώτες συλλογές του καταθέτει όσα επωδύνως εισπράτ-τει ζώντας, με την ψυχολογία του πρόσφυγα, στην απρόσωπη, απάνθρωπη και αφιλόξενη πρωτεύουσα της δεκαετίας του ’50, έτσι όπως έχει διαμορφωθεί αμέσως μετά τον Εμφύλιο: την εξουθενωτική μονα-ξιά του περιθωριοποιημένου κοινωνικά και δυσπραγούντος οικονομικά ανθρώπου, τη θλίψη της καθη-μερινότητάς του, τα συνειδητοποιημένα και τα ασυνείδητα, κυρίως, αδιέξοδά του. Στη συνέχεια της ποιητικής του πορείας, ανένταχτος και πάντα «ελεύθερος σκοπευτής» μέσα στο χώρο της Αριστεράς, στρέφει την προσοχή του σε μιαν άλλη κατηγορία περιθωριοποιημένων, αυτήν που σχηματίζεται αφε-νός από ανθρώπους μοναχικούς και αφετέρου από ανθρώπους που βολεύτηκαν. Κι όλα αυτά, διατηρώ-ντας ακατάπαυστα ζωντανές μνήμες από το γενέθλιο τόπο του και από τη μάχη που χάθηκε.

12. Πρόδρομος Μάρκογλου (1935 - ): έχει χαρακτηριστεί «ποιητής της κοινωνικής οδύνης», επειδή στην ποίησή του, όσο σε λίγους συνοδοιπόρους του ποιητές, είναι ευανάγνωστες και πρωτοεπί-πεδες οι κοινωνικές και ιστορικές αναφορές, όπως αυτές προκύπτουν, άμεσα, από τις μνήμες του Εμ-φυλίου και όλα τα τραυματικά επακόλουθα. Βεβαίως, δεν πρέπει να νομιστεί ότι ο ποιητής, παραμένο-ντας δέσμιος των περασμένων, περιορίζεται σ’ αυτά και αδρανοποιείται μπροστά στο παρόν. Απενα-ντίας, το αντιμετωπίζει με σθένος, οπλισμένος με όλα όσα απαιτούνται για τη στοιχειοθέτηση και κα-τοχύρωση του ύφους και του ήθους που τον διακρίνει. Ενδυναμωμένος από τα ιδανικά και τα οράματα που, παρά τη συντριβή τους, εξακολουθούν να τον κινητοποιούν, πνευματικά και συναισθηματικά, και να συμβάλλουν στη διαμόρφωση μιας ακέραιης και, συχνά, αμείλικτα κριτικής στάσης απέναντι στον κόσμο που τον περιβάλλει. Μιας κριτικής χωρίς λυρικά ξεσπάσματα, χωρίς ίχνος ωραιοποιητικής διά-θεσης ή πρόθεσης, η αντικειμενικότητα της οποίας αμβλύνεται από την ένταση ενός εσωτερικού θυ-μού, που σκληραίνει την έκφρασή του: «Η ψυχή μας / καρφωμένο τομάρι στην τάβλα».

13. Μάρκος Μέσκος (1935 - ): διατηρώντας εν εγρηγόρσει τις μακρινές, λαμπερές ωστόσο ανα-μνήσεις των παιδικών και των νεανικών του χρόνων, τις ενεργοποιεί λυρικά – επικουρούμενος σ’ αυτό και από το γεγονός ότι στον λυπημένο χώρο της μνήμης του επικρατεί το συγκινησιακό και όχι το ιδεο-λογικό εκτόπισμα των τραυματικών γεγονότων -, για να μπορεί έτσι να διατηρεί το πρόσωπό του ακέ-ραιο, παρά τις δυσοίωνες συνθήκες του σύγχρονου κόσμου. Όποια κι αν είναι, πάντως, η υφή του εκτο-πίσματος που δημιουργούν μέσα του αυτά τα τραυματικά γεγονότα της ιστορίας – συναισθηματική ή ιδεολογική – η ποίησή του βρίθει από αναγνωρίσιμες κοινωνικές/ιστορικές αναφορές.

14. Ανέστης Ευαγγέλου (1937 - 1994): εκφράζει επί μονίμου βάσεως το χαώδες ρήγμα που τον χωρίζει από την πραγματικότητα. Ήδη από τον τίτλο της πρώτης του συλλογής (Περιγραφή εξώσεως, 1960) εκείνο που πρωτίστως προκύπτει είναι η αίσθηση του εξωσμένου από παντού. Το σύμβολο του «κατεδαφισμένου πατρικού σπιτιού», διευρυνόμενο στον κοινωνικό χώρο, σημαίνει την κατεδάφιση οποιασδήποτε προστατευτικής ιδεολογικής στέγης, συνεπεία της οποίας ο ποιητής αισθάνεται, παρά τις ύστατες προσπάθειες συμφιλίωσης με το παρόν, εξόριστος, ανέστιος, πένης.

15. Κατερίνα Αγγελάκη – Ρουκ (1939 - ): Μοναδικός τόπος της καταγωγής της είναι το σώμα της, ένα σώμα βεβαίως διεσταλμένο τόσο πολύ εννοιολογικά, ώστε να μετατρέπεται σε αχανές και α-προσδιόριστο πεδίο, στην επιφάνεια και στα βαθύτερα στρώματα του οποίου πραγματοποιούνται ενώ-σεις, εναντιώσεις και συνειδητοποιήσεις πολλαπλού χαρακτήρα. Έχει κανείς την αίσθηση ότι η ποιή-τρια συνδιαλέγεται μονίμως με αυτό το σώμα, μερικές φορές μιλάει για λογαριασμό του και σ’ αυτό καταφεύγει, όταν αισθάνεται την απειλή του έξω κόσμου ή την μέσα στο ίδιο αυτό σώμα καιροφυλα-κτούσα απειλή της φθοράς. Ο έρωτας, στην προκειμένη περίπτωση, είναι το μοναδικό «γεγονός», κατά τη διάρκεια της έντασης του οποίου ο άνθρωπος λειτουργεί σύμφωνα με τις, ανταποκρινόμενες στις πραγματικές ανάγκες του, επιταγές της φύσης. Αποτελεί, με άλλα λόγια, τη μοναδική ένδειξη-μαρτυρία ότι πίσω από την αδιάκοπα φθίνουσα ύλη καιροφυλακτεί το αιώνιο, με την ευεργετική δύνα-μη του οποίου αναστέλλεται η διαβρωτική, για το σώμα, το πνεύμα και την ψυχή, εξάπλωση της φθο-ράς.

16. Κυριάκος Χαραλαμπίδης (1940 - ): Γεννημένος στην Κύπρο, είναι και αυτός φορέας ολό-τελα διαφορετικών, το ίδιο έντονα ωστόσο τραυματικών βιωμάτων, όπως και των συνοδοιπόρων ομο-τέχνων του ελλαδιτών. Ζώντας από κοντά την εξέλιξη της κυπριακής τραγωδίας, έως την τουρκική ει-σβολή, συνδέεται όλο και στενότερα με την ιστορία, τη μυθολογία και την παράδοση – λόγια και λαϊκή – του τόπου του, εκφράζοντας, μέσω της προσωπικής του οδύνης, την οδύνη του κυπριακού και του ξε-ριζωμένου, αποκομμένου από τον ομφάλιο λώρο του, ελληνισμού.