Η απολογία ενός τελειόφοιτου

Σήμερα Τρίτη 8 Ιουνίου 1993 παρέδωσα το τελευταίο γραπτό δοκίμιο των απολυτηρίων μου εξετάσεων. Κάθισα για τελευταία φορά στο θρανίο του μαθητή – προτελευταίο κοντά στο παράθυρο -, μέσα στη σχεδόν αφόρητη ζέστη του μεσημεριού και συμπλήρωσα τα στοιχεία μου πάνω στην κόλλα αναφοράς. Δεν έγραψα τίποτα άλλο. Παρέδωσα την κόλλα μου λευκή για τρίτη φορά μέσα στις απολυτήριες εξετάσεις μου και για πρώτη φορά στη ζωή μου ως μαθητής. Το θέμα βέβαια δεν ενοχλεί σε τίποτε ούτε πρόκειται να αντιμετωπίσω ενδεχόμενες επιπτώσεις. Ο τρόπος με τον οποίον βαθμολογείται ένας μαθητής στα Ελληνικά Λύκεια είναι τόσο επιεικής που δικαιολογώ απόλυτα το φιλόλογό μου, όταν επιμένει πως για να μείνεις χρειάζεται να κάνεις αίτηση. Άλλωστε, ποιαν αξία έχει σήμερα ένα απολυτήριο Λυκείου; Εκείνο που «μετράει» είναι η εισαγωγή σε μιαν Ανώτατη Σχολή – κι αυτό συζητήσιμο μέχρις ενός σημείου.

 Επειδή, όμως, ο υπογράφων τυχαίνει να είναι και σημαιοφόρος του Σχολείου του, πράγμα που σημαίνει αριστείο και πρωτιά, «πέφτει λίγο βαρύ» να φεύγει από την αίθουσα των εξετάσεων δίνοντας λευκή κόλλα. Οι καθηγητές και περισσότερο οι γονείς μου θα αναζητήσουν την αιτία – συνηθίζουν οι άνθρωποι να ψάχνουν, να αποκαλύπτουν αιτίες όχι πάντα τις αληθινές. Βέβαια, θα τους αποζημιώσει η επιτυχία μου σε μιαν ανώτατη σχολή. Και γι’ αυτό είμαι σχεδόν σίγουρος!

Έχω κάνει καμιά δεκαριά τουλάχιστον φορές επανάληψη στην ύλη των μαθημάτων που θα εξεταστώ στις Γενικές Εξετάσεις κι έχω κι εγώ ο ίδιος απορήσει με τη δύναμη της μνήμης μου. Είχα αδικήσει φαίνεται τον εαυτό μου νομίζοντας ότι δε θα τα καταφέρω με την αποστήθιση. Λέγοντας και ξαναλέγοντας, γράφοντας και ξαναγράφοντας τα ίδια και τα ίδια τελικά τα μαθαίνεις. Η επιτυχία σου θα χρωστιέται βέβαια στην απομνημόνευση, αυτό όμως είναι άλλη ιστορία. Όσο για την Έκθεση … εκεί, τι να απομνημονεύσεις; Εξετάζοντας όμως κατά θεματικές ενότητες τα βασικότερα στοιχεία, γίνεσαι ικανός να έχεις δυο-τρεις θέσεις γενικότερα παραδεκτές για κάποια καίρια ζητήματα. Τα φροντιστήρια να ’ναι καλά – ένα μέτριο μυαλό μπορεί θυσιάζοντας καθημερινά κάποιες ώρες να καταφέρει να εισαχθεί σε μιαν ανώτερη Σχολή.

Κι εγώ ανήκω σ’ αυτούς που έκαναν τη θυσία. Διάβασα, απομνημόνευσα, κουράστηκα. Δε φοβάμαι τις εξετάσεις. Με λίγη καλή τύχη δε θα απογοητεύσω αυτούς που μ’ αγαπούν. Στο σχολείο όμως η στάση μου τους αιφνιδίασε όλους – παρόλ’ αυτά δεν έκανα τίποτε για να δημιουργήσω εντυπώσεις. Προτίμησα απλώς να δώσω μια λευκή κόλλα στα μαθήματα κορμού, στα οποία παρουσιάστηκα εντελώς αδιάβαστος, διότι δεν ήταν δυνατό να απομνημονεύσω τίποτε μέσα σ’ ένα απόγευμα και διότι δεν υπήρχε καμιά ανάγκη να το κάνω, αφού και με τη μονάδα που πήρα στα γραπτά θα έχω ένα αξιοπρεπέστατο απολυτήριο. Να που το σύστημα ευνοεί τους μαθητές! 

Όλες οι γνώσεις, για να γίνουν πείρα, χρειάζονται δουλειά κι είναι σε όλους γνωστό πως οι μαθητές της Γ’ Λυκείου δεν αφιερώνουν χρόνο σε μαθήματα κορμού, που τελικά, όπως μπαίνουν στο πρόγραμμα, είναι μάλλον άχρηστα. Μόνο σε δυο πράγματα χρησιμεύουν: για να εκτονώνονται οι μαθητές από την πνευματική κόπωση που τους δημιουργεί η τρίωρη ή τετράωρη παρακολούθηση των μαθημάτων κατεύθυνσης – τα μαθήματα αυτά διδάσκονται τις πρώτες ώρες – και για να ενισχύσουν το βαθμό του απολυτηρίου τους, όταν δεν έχουν μεγάλους βαθμούς στα μαθήματα κατεύθυνσης – είναι γνωστό ότι αν συμπληρωθεί ο βαθμός 13 από τα υπόλοιπα μαθήματα ο μαθητής θεωρείται ικανός να περάσει.

Όταν τα πράγματα είναι έτσι κι όταν συνηθίζεις να ξεχωρίζεις τους ανθρώπους σε άξιους και ανάξιους από το αν κατάφεραν να πετύχουν σε μιαν ανώτατη σχολή – η νοοτροπία αυτή εμφυτεύεται μέσα μας από τα χρόνια του Γυμνασίου ακόμα – δεν έχεις παρά να κάνεις ό,τι είναι δυνατό για να ανήκεις κάποτε στους άξιους. Είναι επόμενο να αδιαφορήσεις για τη γενική μόρφωση που υποτίθεται ότι προσφέρει το Γενικό Λύκειο και να επιδοθείς με ζήλο και μεράκι στα μαθήματα που θα εξεταστείς και μόνο σ’ αυτά. Το Φροντιστήριο γίνεται η βασική σου μέριμνα – το σχολείο έχει δευτερεύοντα, υποβαθμισμένο ρόλο.

Ένιωσα πολύ άσχημα όταν έδωσα λευκή κόλλα, δε λέω. Δεν άντεχα την απορία στο βλέμμα του επιτηρητή. Το ίδιο άσχημα ένιωσα, όταν υποχρεώθηκα να πω στον πατέρα μου τι ακριβώς έγινε, για να μην αιφνιδιαστεί με το χαμηλό βαθμό του απολυτηρίου μου. Δύσκολες όμως οι εξηγήσεις στους γονείς μου που δεν έχουν βέβαια τη δική μας νοοτροπία και δεν αντιμετώπισαν ποτέ τη μάθηση με τον τρόπο που κάνουμε εμείς.

(Νένα Κοκκινάκη, 1993)

---