Δωρεά οργάνων

Δυστυχώς, αν δεν συμβεί το κακό στον στενό μας κύκλο, δύσκολα συνειδητοποιούμε πόσο υποφέρουν χιλιάδες άγνωστοι συνάνθρωποί μας οι οποίοι χτυπιούνται καθημερινά από βαρύτατες ασθένειες. Σε αυτήν ακριβώς τη δυσάρεστη διαπίστωση με οδήγησε τελευταία το γεγονός ότι ένας φοιτητής μου είχε την ατυχία να πάθει μια σπανιότατη μορφή σπειραματονεφρίτιδας και να απολέσει τη λειτουργία των νεφρών του. Με αφορμή αυτό το περιστατικό και τις πληροφορίες που ενδιαφέρθηκα να συλλέξω για τις προοπτικές όσων βρίσκονται σε γραμμή αναμονής για μεταμόσχευση, βρέθηκα μπροστά σε ένα παράδοξο. Αυτό συνίσταται στο ότι, ενώ στη χώρα μας κάθε Σαββατοκύριακο από τροχαία ατυχήματα πεθαίνουν πολλοί άνθρωποι και θα έπρεπε να έχουμε υπερπροσφορά οργάνων για μεταμόσχευση, εν τούτοις αντιμετωπίζουμε μεγάλη έλλειψη. Το ερώτημα λοιπόν είναι γιατί οι πολίτες δεν δωρίζουν τα όργανα τους σε περίπτωση ξαφνικού θανάτου τους και ποια πολιτική θα πρέπει να υιοθετηθεί προκειμένου να αποκατασταθεί κάποια ισορροπία μεταξύ προσφοράς και ζήτησης.

Η απροθυμία των πολιτών να γίνουν δωρητές οργάνων μπορεί να οφείλεται σε διάφορους λόγους. Πολλοί ίσως αναστέλλονται γιατί θεωρούν ότι σε περίπτωση θανάτου τους το σώμα τους πρέπει να ταφεί ολόκληρο και όχι διαμελισμένο. Πιθανώς αυτή η πεποίθηση να πηγάζει από την ερμηνεία κάποιας παραγράφου της Αγίας Γραφής. Αλλά, αν στα χρόνια που έζησε ο Χριστός ήταν γνωστές οι τεχνικές της μεταμόσχευσης, είμαι βέβαιος ότι και ο ίδιος θα γινόταν δωρητής γιατί, κάνοντας πράξη τη διδασκαλία του, μέσα από τον θάνατό του θα έδινε την ευκαιρία σε άλλους να ζήσουν. Άρα, ως προς αυτούς, η απροθυμία προέρχεται από έλλειψη σωστής ενημέρωσης και η Εκκλησία μας θα μπορούσε να πρωτοστατήσει ώστε η δωρεά οργάνων μεταξύ των πιστών να αναδειχθεί η ύψιστη εκδήλωση αλληλεγγύης από τον έναν άνθρωπο στον άλλον.

Άλλοι πάλι είναι πιθανόν να θέλουν μεν να γίνουν δωρητές οργάνων, αλλά να αποθαρρύνονται γιατί θεωρούν ότι, αν αποκαλύψουν τη βούλησή τους, θα αυξηθεί ο κίνδυνος για τη ζωή τους. Οι φόβοι όσων σκέφτονται με αυτόν τον τρόπο, αν και είναι υπερβολικοί, δεν είναι παράλογοι, αφού η εκ των προτέρων γνώση τρίτων ότι είναι δωρητές οργάνων μπορεί, κάτω από κάποιες συνθήκες, να αυξήσει πράγματι τον κίνδυνο για τη ζωή τους. Για να δούμε γιατί συμβαίνει αυτό, ας υποθέσουμε ότι ένας πολίτης τραυματίζεται σοβαρά σε ένα τροχαίο ατύχημα και μπαίνει σε μια φάση φυσικής ύπαρξης όπου οι θεράποντες γιατροί του αδυνατούν να αποφανθούν με πλήρη βεβαιότητα αν θα πεθάνει ή θα ζήσει. Τότε, εν όψει αυτής της αβεβαιότητας και του γεγονότος ότι στη γραμμή της αναμονής για μεταμοσχεύσεις περιμένουν πολλοί οι οποίοι θα μπορούσαν να σωθούν, μπαίνει το εξής ερώτημα: Μήπως, αν οι γιατροί γνωρίζουν ότι είναι δωρητές οργάνων, επηρεασθούν από τα ανθρωπιστικά τους αισθήματα και δεν εξαντλήσουν τα μέσα που έχουν στη διάθεσή τους για να τον σώσουν; Επειδή ακριβώς ο πολίτης δεν μπορεί να γνωρίζει πώς θα συμπεριφερθούν οι γιατροί απέναντί του αν βρεθεί στο μεταίχμιο μεταξύ ζωής και θα-νάτου, είναι εύλογο να μην αποκαλύπτει τη βούλησή του να γίνει δωρητής οργάνων προκειμένου να προφυλαχθεί.

Στην ίδια με την πιο πάνω κατηγορία υπάγονται επίσης οι πολίτες οι οποίοι σκέφτονται μεν περισσότερο κυνικά, αλλά με όμοιο αποτέλεσμα. Αυτοί υποπτεύονται ότι, αν δηλώσουν δωρητές οργάνων, τότε αυξάνουν τον κίνδυνο για τη ζωή τους, αφού έτσι βάζουν τους εαυτούς τους στο στόχαστρο εκείνων που θα είχαν συμφέρον να επισπεύσουν τον θάνατό τους ώστε να εκμεταλλευτούν τα όργανά τους. Προφανώς, αν, όπως συχνά πυκνά αναφέρεται στον Τύπο, υπάρχουν οργανωμένες συμμορίες οι οποίες ασχολούνται με το εμπόριο ανθρώπινων οργάνων, ο φόβος αυτός είναι δυνητικά υπαρκτός και συμβάλλει στην απροθυμία των πολιτών να γίνουν δωρητές.

Για τους πολίτες οι οποίοι δεν γίνονται δωρητές είτε λόγω ασυμμετρίας στην πληροφόρηση για το πώς θα συμπεριφερθούν οι γιατροί την κρίσιμη στιγμή είτε γιατί υποπτεύονται ότι κάτι μπορεί να τους συμβεί από προμελετημένες και έκνομες ενέργειες οργανωμένων συμφερόντων, η πολιτεία δεν μπορεί να κάνει και πολλά πράγματα. Θα τολμούσα μάλιστα να διακινδυνεύσω την άποψη ότι, και να μπορούσε να κάνει κάτι, δεν πρέπει να το επιχειρήσει γιατί δεν θα γίνει πιστευτή, αφού στερείται της αναγκαίας αξιοπιστίας σε πολλά υποδεέστερης σημασίας θέματα. Κατά συνέπεια, η αύξηση στην προσφορά οργάνων από αυτούς τους πολίτες πρέπει να αναμένεται ότι θα είναι βραδεία και θα συμβαδίσει με τη γενική άνοδο του πολιτισμού.

Τέλος, αλλά όχι τελευταία, είναι μια μεγάλη κατηγορία πολιτών οι οποίοι δεν γίνονται δωρητές είτε από απλή αμέλεια είτε από ψευδαίσθηση ότι το αναπάντεχο του θανάτου δεν μπορεί να συμβεί στους ίδιους είτε από αδυναμία να συμβιβαστούν με την ιδέα ότι κάποιο από τα όργανά τους θα συνεχίσει να ζει πέρα και έξω από τα όρια του σώματός τους είτε από παρόμοιους λόγους. Αυτοί θα μπορούσαν να παρακινηθούν να γίνουν δωρητές μέσα από εκπαίδευση και παροχή άλλων κινήτρων. Πλην όμως οι διαδικασίες αυτές αποφέρουν αποτελέσματα σε μακρό χρονικό διάστημα και εν τω μεταξύ η υπερβάλλουσα ζήτηση για μοσχεύματα χειροτερεύει. Το ζητούμενο επομένως είναι να προδιαγραφούν κάποιες πολιτικές ταχύτερης απόδοσης.

(Γ. Μπήτρος, εφημ. «ΤΟ ΒΗΜΑ»)

Θέματα:

Α. Να πυκνώσετε το περιεχόμενο του άρθρου σε ένα δικό σας κείμενο 100 λέξεων.

Β1. α. Δώστε έναν τίτλο στο άρθρο που να ταιριάζει με το ύφος και το περιεχόμενό του.

β. Ποια η θεματική αφορμή του άρθρου;

γ. Ποιο θέμα – πρόβλημα απασχολεί το συγγραφέα;

δ. Ποια η πρόθεσή του;

Β2. Να εντοπίσετε το επιχείρημα του συγγραφέα στη 2η § και να το κατατάξετε ειδολογικά: α) με βάση το είδος των προτάσεων που αποτελούν τις προκείμενες και β) με βάση την πορεία που ακολουθεί ο νους για να φθάσει στο συμπέρασμα. Να δικαιολογήσετε την απάντησή σας και στη συνέχεια να αξιολογήσετε το επιχείρημα.

Β3. Με ποιους από τους παρακάτω τρόπους εξασφαλίζεται η συνοχή μεταξύ των παραγράφων;

με ποικιλώνυμους συνδέσμους

με προθετικά σύνολα

με πολυειδή επιρρήματα

με αναφορικές λέξεις / φράσεις

με συνδετικά φραστικά σύνολα

με ολόκληρες προεξαγγελτικές προτάσεις

με επανάληψη λέξης / φράσης από την προηγούμενη παράγραφο

με σημασιολογική συνάφεια (χωρίς λεκτική / μορφική σύνδεση)

Β4. «Στην ίδια με την πιο πάνω κατηγορία … να γίνουν δωρητές» (§ 4): Να ανασκευάσετε το επιχείρημα που υπάρχει σε αυτήν την παράγραφο με ένα παραγωγικό ή επαγωγικό αντεπιχείρημα.

Β5. Να παραθέσετε ένα συνώνυμο όρο για τις ακόλουθες λέξεις, λαμβάνοντας υπόψη σας το κειμενικό περιβάλλον τους:

α. υιοθετηθεί =

β. αποθαρρύνονται =

γ. αποφανθούν =

δ. αναπάντεχο =

ε. υποδεέστερης =

Γ. Στο σχολείο σας πραγματοποιείται μια ημερίδα, στην οποία λαμβάνετε μέρος, με θέμα τον εθελοντισμό. Να συντάξετε τον προσχεδιασμένο προφορικό λόγο σας – 600 λέξεων - με θέμα «Η σημασία του θεσμού της δωρεάς σώματος στο πλαίσιο της εθελοντικής κοινωνικής και ανθρωπιστικής προσφοράς».

ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ

Α. Ο συγγραφέας, με αφορμή το σοβαρό πρόβλημα υγείας ενός φοιτητή του, ανιχνεύει τους λόγους για τους οποίους φοβόμαστε να γίνουμε δωρητές οργάνων. Αρχικά, πιστεύει πως ένας από τους λόγους αυτούς είναι η άγνοια και η θρησκευτική προκατάληψη ορισμένων ατόμων, που ερμηνεύουν στενόμυαλα την Αγία Γραφή. Οι περισσότεροι, όμως, αποθαρρύνονται εξαιτίας του φόβου που τους προκαλείται για την ίδια τους τη ζωή, είτε από οργανωμένες συμμορίες είτε από βεβιασμένες αποφάσεις γιατρών. Τέλος, υπάρχουν και αρκετοί που απλώς το αμελούν ή αρνούνται να συμβιβαστούν με την ιδέα του θανάτου ή και της ίδια της μεταμόσχευσης. Καταλήγοντας ο συγγραφέας τονίζει πως είναι αναγκαία η κατάλληλη εκπαίδευση και η παροχή κινήτρων, ώστε να λυθεί το πρόβλημα το συντομότερο δυνατό.

Β1. α. Σώσε μια ζωή! / Δώσε ζωή και σώσε! / Κίνηση ζωής / Ζητούνται δωρητές οργάνων.

β. Θεματική αφορμή του άρθρου αποτελεί ένα περιστατικό υγείας που συνέβη σε ένα φοιτητή του συντάκτη.

γ. Το θέμα – πρόβλημα είναι η μεγάλη έλλειψη οργάνων για μεταμόσχευση που παρουσιάζεται στη χώρα τους.

δ. Η πρόθεση του συντάκτη είναι να εντοπίσει τους βασικούς λόγους για τους οποίους η προσφορά οργάνων για μεταμόσχευση είναι περιορισμένη στη χώρα τους και να δραστηριοποιήσει τους υπεύθυνους για την εύρεση μιας αποτελεσματικής λύσης στο πρόβλημα που υπάρχει.

Β2.

Μείζων προκείμενη (τροποποιημένη): Σύμφωνα με τη χριστιανική διδασκαλία, ο θάνατος του Ιησού έδωσε ζωή στους άλλους.

Ελάσσων προκείμενη: Αν στα χρόνια που έζησε ο Χριστός ήταν γνωστές οι τεχνικές της μεταμόσχευσης, είμαι βέβαιος ότι και ο ίδιος θα γινόταν δωρητής.

Συμπέρασμα: Άρα, η δωρεά σώματος δεν αντίκειται στη χριστιανική διδασκαλία.

Ο συλλογισμός είναι υποθετικός ως προς τη μορφή και παραγωγικός ως προς τη συλλογιστική. Διαθέτει εγκυρότητα (ως προς τη μορφή) και είναι αληθής ως προς το περιεχόμενο των προκειμένων του, αν και στην ελάσσονα προκείμενη το επίθετο «βέβαιος» δίνει απολυτότητα στην άποψη του συντάκτη, επομένως μειώνει την αποδεκτότητά του.

Β3.

§§ 1 – 2 Με σημασιολογική συνάφεια

§§ 2 – 3 Με το επίρρημα «πάλι» και αναφορική λέξη «άλλοι»

§§ 3 – 4 Με συνδετικό φραστικό σύνολο

§§ 4 – 5 Με επανάληψη της φράσης «πολίτες που δε γίνονται δωρητές οργάνων»

§§ 5 – 6 Επιρρηματικά

Β4. Πολλοί υποπτεύονται ότι αν δηλώσουν δωρητές οργάνων θα πέσουν θύματα επιτηδείων ή σε κάθε περίπτωση ανθρώπων που έχουν άμεση ανάγκη τα όργανα ή τα μέλη τους. Η υποψία αυτή είναι, ωστόσο, έωλη (αστήριχτη) για διάφορους λόγους. Κατ΄ αρχάς, τα ονόματα των εθελοντών μένουν απόρρητα, καθώς σημασία δεν έχει πώς λέγεται ο δωρητής, αλλά ποια είναι τα χαρακτηριστικά (ομάδα αίματος, αντισώματα κ.ά.) των οργάνων. Εξάλλου, πολύ λίγοι είναι οι πολίτες που θα έφθαναν στα άκρα θανατώνοντας συνανθρώπους τους, προκειμένου να λάβουν κάποια όργανα που έχουν ανάγκη. Άρα οι πιθανότητες ενός τέτοιου ενδεχομένου δεν είναι σοβαρές, συνεπώς κάτι τέτοιο δεν μπορεί να αποτρέψει κάποιον αποφασισμένο δότη από τη εθελοντική προσφορά του.

Β5. α. υιοθετηθεί = ακολουθηθεί / εφαρμοστεί

β. αποθαρρύνονται = αναστέλλονται / απογοητεύονται

γ. αποφανθούν = τοποθετηθούν / εκφέρουν γνώμη / συμπεράνουν / κρίνουν

δ. αναπάντεχο = απρόσμενο / αιφνίδιο

ε. υποδεέστερης = κατώτερης / ελάσσονος / μικρότερης

Γ.

Ορισμός

Η μεταμόσχευση είναι μία εγχείρηση κατά την οποία υγιή όργανα, ιστοί ή κύτταρα μεταφέρονται από ένα νεκρό ή ζωντανό δότη σε έναν χρονίως πάσχοντα άνθρωπο με σκοπό την αποκατάσταση της λειτουργίας των οργάνων του. Τα όργανα τα οποία μπορούν να μεταμοσχευτούν είναι οι νεφροί, η καρδιά, το ήπαρ, οι πνεύμονες, το πάγκρεας και τμήμα του λεπτού εντέρου. Οι ιστοί και τα κύτταρα που μπορούν σήμερα να μεταμοσχευτούν είναι δέρμα, επιδερμίδα, οστά, χόνδροι, μύες, τένοντες, σύνδεσμοι, περιτονίες, αγγεία, βαλβίδες της καρδιάς, κερατοειδής χιτώνας του οφθαλμού, σκληρός χιτώνας του οφθαλμού, εμβρυϊκή μεμβράνη, χόριο, ενδοκρινείς ιστοί και ενδοκρινικά κύτταρα, νευρικά κύτταρα, αιμοποιητικά κύτταρα κ.α. Οι τεχνικές συνεχώς βελτιώνονται και σύντομα θα είναι δυνατή η μεταμόσχευση και άλλων οργάνων, ιστών και κυττάρων. Οποιοσδήποτε άνδρας ή γυναίκα, κάθε ηλικίας, μπορεί να γίνει δωρητής μετά θάνατον. Η αφαίρεση διενεργείται μετά την επέλευση του θανάτου, έστω και αν οι λειτουργίες ορισμένων οργάνων διατηρούνται με τεχνητά μέσα, και εφόσον ο δυνητικός δότης είχε εγγράφως συναινέσει σε αυτήν. Η αφαίρεση αποκλείεται αν είχε εγγράφως εκφράσει την άρνησή του. Αν ο δυνητικός δότης δεν είχε εκφράσει τη συναίνεσή του ή την άρνησή του, η αφαίρεση διενεργείται εφόσον δεν αντιτίθεται σε αυτήν οι συγγενείς του. Η μεταμόσχευση, η οποία αποτελεί μία από τις μεγαλύτερες κατακτήσεις της ιατρικής του 20ού αιώνα και έχει καθιερωθεί πλέον σήμερα ως μία θεραπευτική πρακτική, επιτρέπει την αποκατάσταση των λειτουργιών του σώματος που είχαν μέχρι εκείνη τη στιγμή χαθεί και σε μερικές περιπτώσεις είχαν μερικώς υποκατασταθεί με μία μηχανικού τύπου μέθοδο. Προϋπόθεση όμως για την εφαρμογή των μεταμοσχεύσεων είναι η προσφορά οργάνων, ιστών ή κυττάρων μετά την ευαισθητοποίηση της κοινής γνώμης και την αποδοχή της ιδέας της δωρεάς οργάνων, ιστών και κυττάρων. Η δωρεά κυττάρων, ιστών και οργάνων μετά θάνατον είναι ένα δώρο ζωής στον πάσχοντα συνάνθρωπο και ένα μήνυμα ελπίδας, ανθρωπιάς και αλληλεγγύης. Στη δωρεά οργάνων μπορεί να προχωρήσουν και οι συγγενείς του αποθανόντα, στην περίπτωση που ο θανών δεν είχε εκφράσει αντίθετη γνώμη.

Περιγραφή της κατάστασης

Μόνον ένας στους δέκα Έλληνες που χρειάζεται μεταμόσχευση, βρίσκει τελικά το πολυπόθητο μόσχευμα. Οι υπόλοιποι είτε περιμένουν ελπίζοντας (αν είναι νεφροπαθείς ή θέλουν μεταμόσχευση κερατοειδούς) είτε πεθαίνουν περιμένοντας (κυρίως αν χρειάζονται νέα καρδιά, ήπαρ ή πνεύμονα). Το πρόβλημα της ελλείψεως μοσχευμάτων και στη χώρα μας είναι μεγάλο. Και επιτείνεται διαρκώς, καθώς ο αριθμός των ανθρώπων που χρειάζονται μεταμόσχευση αυξάνεται ετησίως κατά 2.000 άτομα περίπου. Παρά το οξύτατο πρόβλημα της έλλειψης μοσχευμάτων στη χώρα μας, οι Έλληνες εμφανίζονται ως οι πιο απρόθυμοι δωρητές οργάνων στην Ευρώπη. Θέμα «ταμπού» αποτελεί ακόμα για τον Έλληνα η συζήτηση γύρω από τη δωρεά οργάνων. Και όχι μόνο η συζήτηση. Έως το 1998, οι Έλληνες εμφανίζονταν ως οι πιο «απρόθυμοι» Ευρωπαίοι δωρητές οργάνων, κυρίως λόγω της αντίληψης που επικρατεί στη χώρα ότι οι νεκροί δεν «αγγίζονται». Στη χώρα μας αναλογούν μόλις δύο δότες οργάνων ανά εκατομμύριο πολιτών, ενώ στα λοιπά κράτη-μέλη της Ευρωπαϊκής Ένωσης η αναλογία αυτή είναι τουλάχιστον δεκαπλάσια (στην Αγγλία, λ.χ., αναλογούν 22 δότες ανά εκατομμύριο πολιτών).

Αιτίες της μειωμένης προσφοράς

Πού αποδίδεται, όμως, αυτή η πενία στη δωρεά οργάνων; Οι βασικές αιτίες είναι δύο, ο ενστικτώδης φόβος μας απέναντι στο άγνωστο που συνδυάζεται με τις διάφορες προκαταλήψεις γύρω από το θάνατο και η ελλιπής γνώση του κόσμου για όσα αφορούν τη δωρεά οργάνων και τις μεταμοσχεύσεις μια γνώση που βασίζεται κυρίως σε διάφορους μύθους, παρά στην πραγματικότητα. Παρά το γεγονός ότι πολλοί νέοι άνθρωποι συγκαταλέγονται σε όσους έχουν εκδηλώσει την επιθυμία να γίνουν δωρητές οργάνων σώματος, ο αριθμός τους θα μπορούσε να ήταν ακόμη μεγαλύτερος, αν υπήρχε περισσότερη και πληρέστερη ενημέρωση. Οι δύο κυριότερες αιτίες για τις οποίες συμβαίνει αυτό είναι, από τη μία πλευρά, ο ενστικτώδης φόβος απέναντι στο άγνωστο, σε συνδυασμό με διάφορες προκαταλήψεις γύρω από το θάνατο και, από την άλλη, το γεγονός ότι ενώ δαπανήθηκαν αρκετά χρήματα στην κατεύθυνση της έρευνας για τις μεταμοσχεύσεις, δε δόθηκε η ίδια σημασία στην ενημέρωση του κοινού και στην εκπαίδευση των ατόμων, τα οποία να στηρίζουν ψυχολογικά τους συγγενείς των δοτών και να τους ευαισθητοποιούν για την αξία της προσφοράς τους.

Το πρόβλημα οφείλεται σε συνδυασμό και άλλων παραγόντων. Κατ' αρχάς, δεν υπάρχει σοβαρή οργανωτική υποδομή από την Πολιτεία, κάτι, βέβαια, για το οποίο φημίζεται σε όλους τους τομείς η Ελλάδα. Δεύτερον, η υπάρχουσα νομοθεσία είναι ατελής. Και τρίτον, ο κόσμος όχι μόνον δεν είναι ενημερωμένος, αλλά συχνά γίνεται δέκτης αρνητικής ενημέρωσης  διαφόρων μυθευμάτων που αφορούν κυρίως το εμπόριο οργάνων με επακόλουθο να είναι ακόμα πιο επιφυλακτικός στο θέμα της δωρεάς των οργάνων του. Ευνόητο είναι ότι την ελλιπή ενημέρωση και την παραπληροφόρηση την πληρώνουν οι ίδιοι οι ασθενείς στην καλύτερη περίπτωση περιμένοντας επί ματαίω ένα μόσχευμα.

Οι επιφυλάξεις

Οι κυριότερες ενστάσεις, επιφυλάξεις και φόβοι έναντι της μεταμόσχευσης ανθρώπινων οργάνων εστιάζονται στα εξής σημεία:

Μύθος 1: Οι πλούσιοι και οι διάσημοι έχουν ειδική μεταχείριση και προηγούνται στη λίστα αναμονής, ενώ ο “απλός” πολίτης πρέπει να περιμένει πολύ χρόνο στη λίστα αναμονής!

Πραγματικότητα: Το σύστημα καταμερισμού οργάνων είναι «τυφλό» όσον αφορά την οικονομική και κοινωνική κατάσταση των εγγραφομένων. Ο χρόνος αναμονής μέχρι τη μεταμόσχευση εξαρτάται από τη σοβαρότητα της κατάστασης του ασθενούς και από άλλα ιατρικά κριτήρια. Παράγοντες όπως η φυλή, το γένος, το εισόδημα και η κοινωνική θέση του ασθενούς ΔΕΝ λαμβάνονται υπόψη κατά τον προσδιορισμό του λήπτη.

Μύθος 2: Η θρησκεία μου είναι αντίθετη με τη δωρεά οργάνων και τις μεταμοσχεύσεις!

Πραγματικότητα: Οι περισσότερες θρησκείες όπως ο Χριστιανισμός, ο Βουδισμός, ο Ιουδαϊσμός κ.ά. έχουν θετική θέση απέναντι στις μεταμοσχεύσεις. Η Ελληνική Ορθόδοξη Εκκλησία αντικρίζει τις μεταμοσχεύσεις με ιδιαίτερη συμπάθεια και κατανόηση και θεωρεί ότι: «η δωρεά οργάνων από εγκεφαλικώς νεκρούς δότας καθώς και η νηφάλια και συνειδητή απόφασις υγιούς ανθρώπου όπως προσφέρει κάποιο όργανό του εις πάσχοντα συνάνθρωπον, ως πράξεις φιλαλληλίας και αγάπης, είναι σύμφωνοι με την διδασκαλίαν και το φρόνημα της Εκκλησίας μας».

Μύθος 3: Οι γιατροί του νοσοκομείου θα με αφήσουν να πεθάνω επειδή ξέρουν ότι θέλω να γίνω δωρητής οργάνων!

Πραγματικότητα: Η εκπαίδευση του ιατρικού και νοσηλευτικού προσωπικού βασίζεται στην αρχή ότι «η δωρεά οργάνων έρχεται πάντα δεύτερη μετά τους βασικούς ιατρικούς χειρισμούς. Προέχει η επιβίωση του ασθενή και όλες οι προσπάθειες εστιάζονται σε αυτό». Εξάλλου η έναρξη της μεταμοσχευτικής διαδικασίας προϋποθέτει την πιστοποίηση του θανάτου.

Μύθος 4: Η οικογένεια του δότη πληρώνει το κόστος της μεταμόσχευσης!

Πραγματικότητα: Κάθε δαπάνη απαραίτητη για την αφαίρεση, μεταφορά και συντήρηση ιστών και οργάνων από ζώντα ή νεκρό δότη με σκοπό τη μεταμόσχευση βαρύνει τον ασφαλιστικό οργανισμό του λήπτη ή του υποψήφιου λήπτη. Αν αυτός είναι οικονομικά αδύνατος και ανασφάλιστος, οι δαπάνες καλύπτονται από ειδική πίστωση του Υπουργείου Υγείας και Πρόνοιας.

Μύθος 5: Η αφαίρεση οργάνων παραμορφώνει το σώμα!

Πραγματικότητα: Η αφαίρεση ιστών και οργάνων από νεκρό δότη γίνεται με τον προσήκοντα σεβασμό στο σώμα του νεκρού, εκεί όπου βρίσκεται ο δότης και κάτω από κατάλληλες συνθήκες. Η όλη διαδικασία διενεργείται με μεγάλη προσοχή από χειρουργούς και εκπαιδευμένο προσωπικό, χωρίς να παραμορφώνει το σώμα, την όψη ή τα χαρακτηριστικά.

Μύθος 6: Δεν μπορώ να γίνω δωρητής οργάνων αν έχω κάποιο πρόβλημα υγείας!

Πραγματικότητα: Η παρουσία κάποιου προβλήματος υγείας δεν αποτελεί πάντα αντένδειξη για να γίνει κανείς δωρητής οργάνων. Η απόφαση για το αν τα όργανα είναι κατάλληλα για μεταμόσχευση ή όχι λαμβάνεται μόνο από τον θεράποντα ιατρό.

Μύθος 7: Επιτρέπεται η αγορά και η πώληση οργάνων!

Πραγματικότητα: Η αφαίρεση ιστών και οργάνων με σκοπό τη μεταμόσχευση γίνεται χωρίς οποιοδήποτε αντάλλαγμα. Κάθε συναλλαγή μεταξύ λήπτη, δότη και των οικογενειών τους, καθώς και αυτών με οποιοδήποτε άλλο πρόσωπο, απαγορεύεται και τιμωρείται από το νόμο. Πρέπει να γίνει σαφές σε όλους ότι η δωρεά οργάνων είναι μία ελεύθερη πράξη. Θα πρέπει να είναι απόλυτα σίγουρο ότι ο καθένας, εφόσον οι συνθήκες το επιτρέψουν, μπορεί να λάβει ένα όργανο και να επανακτήσει την υγεία του και ότι δεν είναι εξαρτημένη η οικονομική κατάσταση του λήπτη από τη δυνατότητα μεταμόσχευσης.

Η αξία της δωρεάν οργάνων

Ο θεσμός της «δωρεάς σώματος» έχει ευεργετικές συνέπειες για τους ακόλουθους λόγους:

1. Αποτελεί μία θεάρεστη πράξη, που σώζει εκατομμύρια βαρύτατα ασθενείς από έναν αργό και μαρτυρικό θάνατο και συμβάλλει στην, ολική ή μερική, αποκατάσταση της υγείας τους και στην ανετότερη κοινωνική επανένταξή τους.

2. Προσφέρει στον ιατρικό κόσμο πολύτιμα μοσχεύματα προς μετεμφύτευση, αλλά παράλληλα και το υλικό για την επινόηση νέων μεθόδων που θα προσφέρουν μελλοντικές λύσεις σε πλήθος σοβαρών παθήσεων.

3. Συνιστά μία ύψιστη εκδήλωση αλτρουισμού προς κάποιους πάσχοντες συνανθρώπους, η οποία συσφίγγει τις διαπροσωπικές σχέσεις και ενδυναμώνει τους κοινωνικούς δεσμούς της αλληλεγγύης και της αλληλοσυμπαράστασης.

4. Είναι μία εθελοντική ενέργεια, που επιφέρει καίριο πλήγμα στα κυκλώματα λαθρεμπορίου ανθρώπινων οργάνων και αποτρέπει ή έστω περιορίζει με έμμεσο τουλάχιστον τρόπο πολυάριθμες εγκληματικές ενέργειες εις βάρος αθώων ατόμων.

Τρόποι αύξησης της προσφοράς

Πολλοί πιστεύουν ότι το πρόβλημα της έλλειψης μοσχευμάτων στη χώρα μας, πρέπει να αντιμετωπισθεί με την καθιέρωση της αρχής της εικαζόμενης συναίνεσης, δηλαδή ότι όλοι οι Έλληνες πολίτες είναι δωρητές οργάνων μετά θάνατον. Μια τέτοια ρύθμιση θα ήταν ηθικά διάτρητος, γιατί θα υπέκρυπτε υστεροβουλία της πολιτείας να εξασφαλίσει μοσχεύματα χωρίς την κοινωνική συναίνεση. Η μεταμόσχευση, όμως, στηρίζεται στην ιδέα της δωρεάς οργάνων που πρέπει να είναι εθελοντική, αβίαστη, απόλυτα συνειδητή, καρπός ώριμης σκέψης και ενημέρωσης. Χωρίς την υιοθέτηση της ιδέας αυτής, δεν μπορούν να γίνουν μεταμοσχεύσεις. Η συναίνεση αποτελεί τον ακρογωνιαίο λίθο στη δωρεά οργάνων. Διότι η απόφαση δωρεάς αποτελεί τη μέγιστη έκφραση αγάπης στον πάσχοντα συνάνθρωπο, απόφαση που πρέπει να λαμβάνεται με ελεύθερη τη βούληση. Επομένως, θα πρέπει να ισχύει η αρχή της «απαιτούμενης συγκαταθέσεως» του ιδίου ή ελλείψει αυτής των άμεσων συγγενών του. Ο νέος νόμος περί μεταμοσχεύσεων (2737/99) λέει ρητά ότι η αφαίρεση οργάνων διενεργείται εφόσον ο δυνητικός δότης είχε εγγράφως συναινέσει σε αυτήν, αποκλείεται δε, αν ο εκλιπών είχε εγγράφως εκφράσει την άρνησή του. Εν συνεχεία, ο νόμος αναφέρει ότι, αφαίρεση οργάνων διενεργείται μόνον εφόσον δεν αντιτίθεται σ' αυτήν ο/η σύζυγος, τα ενήλικα τέκνα, οι γονείς ή τα αδέλφια του/της. Σημειωτέον ότι, η συναίνεση ή η άρνηση είναι πάντοτε ανακλητή. Ο τρόπος συναίνεσης, τόσο του ζώντος όσο και του θανόντος δότη, ακολουθεί τους κανόνες που ορίζει για το θέμα αυτό η σύμβαση του Συμβουλίου της Ευρώπης για τα Ανθρώπινα Δικαιώματα, που έχει επικυρωθεί από τη χώρα μας με τον νόμο 2619/98. Η ελληνική πολιτεία προσπαθεί με τον νόμο αυτό να υπηρετήσει το «θετικό» δικαίωμα των ασθενών πολιτών της (νεφροπαθών, καρδιοπαθών, ηπατοπαθών κ.λπ.), που είναι υποχρέωσή της να προσφέρει όλα όσα χρειάζονται για να εξασφαλιστεί η ζωή ή ένα ικανοποιητικό επίπεδο ανθρώπινης ύπαρξης γι' αυτούς. Η ίδια, όμως, κατοχυρώνει όπως υποχρεούται με τη συναινετική μορφή συγκατάθεσης το «αρνητικό» δικαίωμα που είναι η αυτονομία των πολιτών της.

Σε ορισμένες χώρες, όπως την Αυστρία ή το Βέλγιο, ισχύει νομοθετικώς η αρχή της «εικαζόμενης συγκαταθέσεως». Κατ' αυτήν, εφ'όσον ο υποψήφιος δότης δεν έχει δηλώσει ότι αρνείται να γίνει δότης, θεωρείται ότι συγκατατίθεται.

Για να γίνει όμως αυτό, θα πρέπει: 1) Όλος ο πληθυσμός να είναι πλήρως ενημερωμένος. Αυτό προϋποθέτει μία γιγαντιαία προσπάθεια που θα εξασφαλίσει ότι τα 10 εκατομμύρια Έλληνες, διαφόρου μορφωτικού, κοινωνικού και διανοητικού επιπέδου, γνωρίζουν όλες τις πτυχές των μεταμοσχεύσεων και ενεργητικώς δρώντας επιλέγουν να μη δηλώσουν άρνηση - άρα να υποδηλώσουν θέση εμμέσως θετική. 2) Θα πρέπει η δήλωση αρνήσεως να μπορεί να καταγράφεται σ' ένα εθνικό δίκτυο Η/Υ που θα παρέχει το σύνολο των Ελλήνων. Επειδή, όμως, αυτές οι προϋποθέσεις είναι αδύνατο να εξασφαλισθούν στη χώρα μας, η Αρχή της Εικαζόμενης Συγκαταθέσεως δεν είναι νοητό να εφαρμοσθεί υπό τις παρούσες συνθήκες διότι αποτελεί προσβολή της συνταγματικώς κατοχυρωμένης προσωπικότητας του ατόμου. Εάν έπειτα από δεκάδες χρόνια αλλάξουν οι κοινωνικές και οι οργανωτικές συνθήκες, μπορεί ενδεχομένως το νομοθετικό πλαίσιο ν' αλλάξει. Διότι οι κοινωνιολογικές όπως και οι βιολογικές επιστήμες μπορεί να μεταβάλλονται. Προς το παρόν ας αποφύγουμε τα «έμμεσα» και ας αφιερωθούμε στα άμεσα: την ορθή οργάνωση και ενημέρωση όλων των καλοπροαίρετων πολιτών.