H εθνική μας κατάθλιψη

Παναγιώτης Σ. Χατζημωυσιάδης
Ζώνη πυρός
Διηγήματα
Μεταίχμιο, 2014
σελ. 107

Η "Ζώνη πυρός", το πέμπτο βιβλίο του Παναγιώτη Σ. Χατζημωυσιάδη [προηγήθηκαν τα: "Τρεις μνήμες και δύο ζωές" (Διηγήματα, Μεταίχμιο 2005), "Καλά μόνο να βρεις" (Νουβέλα, Κέδρος 2006), "Το παραμύθι του ύπνου" (Μυθιστόρημα, Μεταίχμιο 2008), "Αστοχία υλικού" (Μυθιστόρημα, Μεταίχμιο 2011)] κυκλοφόρησε από τις εκδ. Μεταίχμιο τον Οκτώβριο του 2014. Ήδη έχει διανύσει μια μεστή αναγνωστική πορεία δύο ετών στο λογοτεχνικό μας μικροσύμπαν, προκαλώντας τα ευμενή σχόλια της κριτικής. 

Ανιχνεύοντας το στίγμα της κριτικής ανταπόκρισης, μεταξύ άλλων, σταχυολόγησα: 

- "Αυτό που κάνει τα κείμενα αυτά ιδιαίτερα είναι η ακριβής όσο και καλοδουλεμένη γλώσσα και το διακειμενικό πήγαιν’ έλα από το διήγημα σε άλλα έργα, σε άλλες φωνές, σε άλλες απηχήσεις" ("Πατριάρχης Φώτιος"). 

- "Μικρά κείμενα πυκνότατης υφής και έντονης στοχαστικής διάθεσης, ξέχειλα από ευφυΐα και ειρωνεία, δια χειρός ενός επί το πλείστον πρωτοπρόσωπου αφηγητή που επιχειρεί να ξεφύγει από την απόγνωση, να ερμηνεύσει την αλλόφρονη πραγματικότητα, να φιλοσοφήσει πάνω στον σύγχρονο παραλογισμό" (Λάμπρος Σκουζάκης).

- "Ο Χατζημωυσιάδης θα διατηρήσει στη Ζώνη πυρός την ανήσυχη κοινωνική ματιά της παλαιότερης πεζογραφίας του αποφεύγοντας εκ συστήματος την ηθικολογία και την καταγγελία" (Β. Χατζηβασιλείου).

- "Η ελλειπτική, πλάγια προσέγγιση του Χατζημωυσιάδη, υπηρετεί μια αντιστικτική συλλογή, που αν την άπλωνε σε μεγαλύτερη φόρμα θα χάνονταν πολύτιμες πλευρές υπέρ της ομοιομορφίας. Επίσης, το έλλειμμα κάνει ανθρωπινότερους τους ήρωες, έτσι ασχημάτιστοι και αβέβαιοι, γιατί φαίνεται η αρρώστια και η διάλυση της κοινωνικής δομής (...) Μικρές φράσεις παράγουν ένα έργο μεγαλύτερο απ' την ίδια την έκταση των διηγημάτων, ανατρέπουν την αρχική πηγή, απομακρύνονται από την αρχική υπόθεση, ενώ αφήνουν να γλιστρήσει υποδόρια η ιδεολογία, δημιουργώντας φαντασιώσεις παράβασης" (Κ. Καλημέρης).

- "Δεν καταγγέλλει ούτε νουθετεί ούτε ηθικολογεί, αλλά σαρκάζει και καυτηριάζει τις κοινωνικοπολιτικές παθογένειες, που, με τις ευαίσθητες κεραίες του, εντοπίζει. Ο θυμός του κρύβεται περίτεχνα στη γραφή και στη διακριτική ειρωνεία της αφήγησής του" (Π. Γούτας).

- "Το πραγματικό γραφείο, το εργαστήρι του συγγραφέα είναι η ψυχή του, αυτό το ολόλαμπρα επιβλητικό και την ίδια στιγμή σκοτεινό κι απόμερο προσωπικό ιερό που τόσες και τόσες θυσίες ζητά μα και προσφέρει. Όλα από εκεί περνούν, όλα εκεί φιλτράρονται και όλα υπό αυτόν τον παρονομαστή νοηματοδοτούνται. Και μέσα από τη «Ζώνη πυρός» του, ο Χατζημωυσιάδης μάς δίνει, εκτός από άλλο ένα εύστοχα φτιαγμένο πορτρέτο μιας πραγματικότητας, και μια όμορφα χρωματισμένη τοπιογραφία της ψυχής" (Δ. Νίκου).

Προς επίρρωσιν των παραπάνω καταθέτω κ' εγώ τις εκτιμήσεις μου.

 

Ο Χατζημωυσιάδης δεν περιχαρακώνει τη λογοτεχνική γραφή πίσω από τα αυτάρεσκα τείχη της τέχνης της. Στη δική του επικράτεια των λέξεων δεν χωράνε ακκισμοί, ναρκισσισμοί, ανέξοδες ηθικολογίες. Δεν φροντίζει να διατηρήσει με κάθε θυσία καθαρά τα χέρια του ούτε να δείξει με το δάχτυλο· είναι ο γραφιάς που δε διστάζει να βουτήξει στις λάσπες και στα αίματα, στα λύματα και στα χώματα, για να βρει την αλήθεια. Ο γραφιάς που τσαλακώνεται εκθέτοντας τη "δυστοκία" του και με έναν μαγικό τρόπο μετατρέποντάς την σε χάρισμα.

Γιατί, σε τελική ανάλυση, τι περιμένει κανείς από έναν συγγραφέα που έχει ήδη μια αξιόλογη θητεία στα γράμματα; Να μιλήσει με ειλικρίνεια για όλα αυτά που μας πνίγουν χωρίς να φοβηθεί μήπως εκτεθεί. Να αφήσει σαν αυτόπτης μάρτυρας τα δακτυλικά του αποτυπώματα στο χαρτί - μαρτυρίες/παρακαταθήκη ενός ναυαγού για τους (λαθρ)αναγνώστες τού αύριο. Να μας επιτρέψει να μπούμε στο λογοτεχνικό του εργαστήρι και να αφουγκραστούμε τις αγωνίες του. Να μας ταρακουνήσει από τις λογοτεχνικές βολές μας. Να διαπλέξει περίτεχνα το συλλογικό με το ατομικό τραύμα. Να μας προειδοποιήσει με τη δυσ-τοπία του. Να αγγίξει τις πληγές μας.

Αν τα πετυχαίνει όλα αυτά, είναι ένα καλό βιβλίο που αξίζει να επανέρχεσαι τακτικά σ' αυτό, ανακαλύπτοντας καινούργια -κάθε φορά- πράγματα.

18 διηγήματα/στοχασμοί, απόλογοι ενός ώριμου συγγραφικά τεχνίτη του λόγου. 18 διάλογοι εις εαυτόν.

Ορισμένες χαρακτηριστικές φράσεις που ξεχώρισα:

"Το σκοτάδι και ο πόνος είναι παντού τα ίδια"
"Έτσι που το γυαλί να ξαναγίνει λιωμένο θρύψαλο. Καμένη άμμος. Δηλαδή σκόνη".
"Μήπως, λέω μήπως".
"Το περίεργο είναι ότι κάθε φορά που ανασύρω στη μνήμη μου κάποιο από τα λαμπρά επιτεύγματά μας συνοδεύεται πάντα από την εικόνα του Γιαννάκη, του παιδικού μου φίλου στο νηπιαγωγείο, που έπασχε από όγκο στον εγκέφαλο και άρπαζε με λαχτάρα τα γλειφιτζούρια που του έδινε η μητέρα του, όταν έπεφτε στο πάτωμα σπαρταρώντας από τους πόνους..."
"εγώ συνεχίζω το ίδιο κατηφής και περίλυπος να ζω με την εθνική μου κατάθλιψη..."

Διάβασα το βιβλίο παρέα με την Patti Smith...

I was dreamin' in my dreamin'
Of an aspect bright and fair
And my sleepin' it was broken
But my dream it lingered near