Διδακτικό σενάριο που σχεδιάστηκε και υλοποιήθηκε στο Ζάννειο Πρότυπο Λύκειο Πειραιά, σε τμήμα της γ΄ τάξης, στο β΄ τετράμηνο του σχολικού έτους 2022-23. Η διδασκαλία πραγματοποιήθηκε στο πλαίσιο του ερευνητικού προγράμματος "Ο ξένος, ο άλλος, ο διαφορετικός: Ταυτότητα και ετερότητα στη Λογοτεχνία" https://xenos-allos-diaforetikos.edu.gr/index.php
Το σενάριο βασίζεται στο διήγημα της Λένας Κιτσοπούλου "Τα περιστέρια" από τη συλλογή διηγημάτων "Το μάτι του ψαριού" (Μεταίχμιο 2015)
ΣΕΝΑΡΙΟ ΔΙΔΑΣΚΑΛΙΑΣ
Ταυτότητα σεναρίου: Μελέτη λογοτεχνικού έργου με θεματική γύρω από την έμφυλη
ετερότητα και τη τρανσφοβία
Λογοτεχνικό είδος: Διήγημα
Συγγραφέας: Λένα Κιτσοπούλου
Δημιουργός σεναρίου: Πατσιατζή Ελένη
Γνωστικό αντικείμενο: Ν.Ε. Λογοτεχνία
Τάξη: Γ ́ Λυκείου
Εκτιμώμενη χρονική διάρκεια: 3-4 ώρες
Προαπαιτούμενες γνώσεις: Διάκριση βιολογικού-κοινωνικού φύλου
Υλικοτεχνική υποδομή: Φύλλα εργασίας
Είδος διδακτικής πρακτικής: Ανακαλυπτική και διαλογική διδασκαλία,
δημιουργική γραφή
Περιγραφή: Το συγκεκριμένο σενάριο διδασκαλίας υλοποιείται προκειμένου η
σχολική τάξη, παράλληλα με τη λειτουργία της ως αναγνωστικής κοινότητας , να
προβληματιστεί γύρω από ζητήματα ετερότητας, με έμφαση στην έμφυλη ασυμμετρία
και τα έμφυλα στερεότυπα. Μέσω της αναγνωστικής απόλαυσης αλλά και της
ερμηνευτικής προσέγγισης οι μαθητές/- τριες
καλούνται να προβληματιστούν για μείζονα ζητήματα της ανθρώπινης κατάστασης (έρωτας, μοναξιά, συντροφικότητα, ηθικά
διλήμματα) και να τοποθετηθούν σε ερωτήματα όπως «Ποιος είναι ο/η/το
Άλλος/-η/-ο;». Αναμένεται η ανάγνωση να λειτουργήσει
όχι μόνο ως αισθητική απόλαυση, ως ερμηνευτική διαδικασία αλλά και ως
πρό(σ)κληση στην ηθική της ανάγνωσης με την επαναφορά των συναισθημάτων και τη
θυμική ανταπόκριση των αναγνωστών/-τριών
καθώς η λογοτεχνία διαθέτει δυνάμει ηθική διάσταση, εφόσον μας επιτρέπει να συμπάσχουμε με τους άλλους λόγω
της ιδιαίτερης χρήσης της γλώσσας, η οποία
απευθύνεται και στη νοητική και στην θυμική πλευρά του ανθρώπου. Η μικτή
διδακτική στρατηγική (διαλογική,
ανακαλυπτική, δημιουργική γραφή) που επιλέγεται αναμένεται να συμβάλει στη διαμόρφωση όχι μόνο μιας
σχολικής αναγνωστικής κοινότητας αλλά και μιας κοινότητας κοινωνικά ευαίσθητων
ανθρώπων που δύνανται να δρουν με ενσυναίσθηση και συμπεριληπτικά.
Σκοποθεσία: Σκοπός του σεναρίου είναι η συγκρότηση υποστηρικτικού και
ευέλικτου
περιβάλλοντος μάθησης, με έμφαση στις διαδικασίες συνεργασίας προκειμένου να
οικειωθούν οι μαθητές/-τριες με τα λογοτεχνικά κείμενα ως πολιτισμικά
δημιουργήματα που προωθούν τον στοχασμό
και τις βιωματικές εμπειρίες ώστε να βελτιώσουν/
εμπλουτίσουν τις αναγνωστικές και
ερμηνευτικές τους στάσεις και δεξιότητες αλλά και να αναστοχασθούν για τη δική τους στάση έναντι των Άλλων. Πιο
συγκεκριμένα, επιδιώκεται η οικείωσή τους με
κείμενα που αναδεικνύουν ζητήματα ετερότητας , ιδίως ως προς την έμφυλη
ταυτότητα, προκειμένου να
ευαισθητοποιηθούν σε ζητήματα αποδοχής υποκειμένων με σεξουαλικό προσανατολισμό που αποκλίνει από την
ετεροκανονική νόρμα ή που η επιτέλεση του
έμφυλου ρόλου τους δεν ανταποκρίνεται στη κυρίαρχη κοινωνική νόρμα.
Γενικοί στόχοι σεναρίου
- Να εξελιχθεί η σχολική τάξη σε αναγνωστική κοινότητα και να απολαύσουν οι
μαθητές/-
τριες τη λογοτεχνική ανάγνωση
- Να ανιχνεύσουν τη σχέση του λογοτεχνικού κειμένου με την κοινωνία της εποχής
του, τις
ηθικές αναζητήσεις και το ψυχολογικό υπόβαθρο των δρώντων προσώπων
Ειδικοί στόχοι σεναρίου
- Να ερμηνεύσουν οι μαθητές/τριες τις επιλογές της συγγραφέως (χαρακτήρες,
πλοκή,
εκφραστικά μέσα) και να αξιολογούν τη λειτουργία τους
- Να αποκτήσουν, μέσω της ανάγνωσης ενός λογοτεχνικού, ευαισθησία για ζητήματα
που
σχετίζονται με τον σεβασμό των ανθρωπίνων δικαιωμάτων και να προβληματιστούν
για το
κοινωνικό φαινόμενο της τρανσφοβίας
-Να χρησιμοποιήσουν το εργαλείο της δημιουργικής γραφής για να εκφρασθούν σε
γραπτό
λόγο
Προσδοκώμενα αποτελέσματα
Οι μαθητές και οι μαθήτριες αναμένεται να:
- Να καλλιεργηθούν τα αναγνωστικά αισθητικά κριτήρια των μαθητών/-τριών και η λογοτεχνική ανάγνωση να τους προκαλέσει συγκίνηση
- Να διερωτηθούν για τον τρόπο με τον οποίο η συγγραφέας μορφοποίησε και εξέφρασε τον κόσμο της
- Να καλλιεργήσουν το γλωσσικό τους
αίσθημα και να αποκτήσουν επίγνωση των
δυνατοτήτων τους στον γραπτό και προφορικό λόγο
- Να εξελιχθούν σε
σκεπτόμενους αναγνώστες/-τριες, κοινωνικά εγγράμματους/-ες που
μετέχουν στον κοινωνικό βίο με συνείδηση ευθύνης και σεβασμό προς τον
συνάνθρωπο, στα δικαιώματα και στα έργα
του ανθρώπου
- Να αποκτήσουν ενσυναίσθηση που θα επιτρέψει να
λειτουργήσουν στο μέλλον
περισσότερο συμπεριληπτικά τόσο στο πλαίσιο της σχολικής κοινότητας όσο και στο
ευρύτερο κοινωνικό περιβάλλον τους
- Να ευαισθητοποιηθούν σε ζητήματα υπεράσπισης των
Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων και
ειδικότερα των δικαιωμάτων που αφορούν την έμφυλη ταυτότητα και τον
αυτοπροσδιορισμό του υποκειμένου
Διδακτική μεθοδοδολογία
Στο παρόν σενάριο επιλέγεται η
αναγνωστική ερμηνευτική, ως μέρος της θεωρίας της
πρόσληψης. Πιο συγκεκριμένα, αναγνωρίζεται ότι το νόημα είναι αποτέλεσμα των
προβολών και προσδοκιών του αναγνώστη
αλλά και του σχετικού ελέγχου των προβολών αυτών στο κείμενο. Πρωταρχικός στόχος είναι να
εκκινήσει διάλογος μεταξύ των μαθητών/-τριών με
τους τρόπους αναγνώρισης της πραγματικότητας που προτείνει το κείμενο
ώστε να εκπαιδευθούν ως αναγνώστες/-τριες. Στο πλαίσιο αυτό επιχειρείται
ομαδοσυνεργατική προσέγγιση της αναγνωστικής εμπειρίας. Επίσης, προωθείται η
ανακαλυπτική μάθηση καθώς οι μαθητές/-τριες ασκούνται στην επιλογή και στον
έλεγχο του διαδικτυακού υλικού και συνεργάζονται αλληλεπιδρώνταςγια τη
δημιουργία εργασιών. Οι γνώσεις οικοδομούνται
με την αλληλεπίδραση των μελών της αναγνωστικής κοινότητας της τάξης. Κατά τη
διαδικασία σύνθεσης των εργασιώντους οι μαθητές/-τριες αξιοποιούν προσωπικά
αισθητικά κριτήρια και αναζητούν πιθανές ερμηνείες του κειμένου.Με τον τρόπο
αυτό οι μαθητές/-τριες, ερευνούν, παράγουν λόγο, βρίσκονται στο επίκεντρο της μαθησιακής διαδικασίας ενώ ο/η εκπαιδευτικός
λειτουργεί εμψυχωτικά καλλιεργώντας κλίμα εμπιστοσύνης και σεβασμού μεταξύ των
μελών της σχολικής τάξης. Επίσης, στην παρουσίαση των εργασιών ο/ ηεκπαιδευτικός
δύναται να παρεμβαίνει με διευκρινιστικές ερωτήσεις προς την ομάδα και
ερωτήματα προς συζήτηση προς την τάξη.
Διδακτικές στρατηγικές
Προκειμένου να επιτευχθούν οι προαναφερθέντες στόχοι επιλέγεται μικτή διδακτική στρατηγική εποικοδομιστικής και κοινωνικοπολιτισμικής προσέγγισης. Οι μαθητές/αναγνώστες μαθήτριες/αναγνώστριες αλληλεπιδρούν με το κείμενο για να οικοδομήσουν νόημα.
Οργάνωση διδασκαλίας
1η διδακτική ώρα
Στάδιο 1 Πριν από την ανάγνωση
Παρατήρηση του κειμένου (επεξεργασία τίτλου και πρώτες παρατηρήσεις, ένταξη σε
κειμενικό είδος, διερώτηση μέσω κατευθυνόμενου διαλόγου για το τι αναμένουμε να
διαβάσουμε). Κυρίως αναγνωστικό στάδιο
Ακολουθεί εκφραστική ανάγνωση από τον/ της διδάσκοντα/ διδάσκουσα. Ανά
διαστήματα
διακοπή της ανάγνωσης προκειμένου να διατυπωθούν ερωτήματα σχετικά με πιθανές
άγνωστες λέξεις ή προβλήματα κατανόησης του κειμένου από τη σχολική τάξη.
Οι μαθητές/-τριες καλούνται να διαβάσουν εκ νέου το κείμενο κατ’ οίκον, να υπογραμμίσουν τα σημεία που θεωρούν σημαντικά
για την εξέλιξη της πλοκής και την εξέλιξη των
χαρακτήρων.
2η διδακτική ώρα.
Στάδιο 2 Μετααναγνωστικό στάδιο Σύντομη συζήτηση- κατευθυνόμενος
διάλογος για τον τίτλο της συλλογής και τη συσχέτισή του με τη ματιά της
συγγραφέως αλλά και των αναγνωστών
Στάδιο 3 3η- 4η διδακτική ώρα. Μεταναγνωστικό στάδιο. Μοιράζονται τα Φύλλα Εργασίας και η τάξη εργάζεται πάνω σε αυτά . Παρουσίαση εργασιών στην ολομέλεια της τάξης . Ακολουθεί αυτό/ετεροαξιολόγηση μέσω διαλόγου
Αξιολόγηση
Η αξιολόγηση πραγματοποιείται κατά τη διάρκεια όλων των σταδίων της διδασκαλίας
τόσο
ατομικά όσο και ομαδικά και ολοκληρώνεται με την παράδοση των φύλλων εργασίας.
Κριτήρια αξιολόγησης των μαθητών/-τριών είναι:
- Επικοινωνιακές δεξιότητες γραπτού και προφορικού λόγου
- Πληρότητα, δημιουργικότητα, φαντασία απαντήσεων
- Συνεργατικότητα, προθυμία, κριτική συμμετοχή στην παρουσίαση των άλλων
Ο/Η εκπαιδευτικός αυτοαξιολογείται πριν/ κατά μετά την υλοποίηση του Δ.Σ.
σχετικά με την
επίτευξη των στόχων, την αποτελεσματικότητα των δραστηριοτήτων που επέλεξε, τη διαχείριση
του χρόνου, την ενθάρρυνση/διασφάλιση της συμμετοχής και της συνεργασίας
όλων των μαθητών/-τριών, τη δημιουργία συνθηκών διαφοροποίησης σύμφωνα με τις
ιδιαιτερότητες κάθε μαθητή/-τριας.
ΦΥΛΛΟ ΕΡΓΑΣΙΑΣ
«Τα περιστέρια», Λένα Κιτσοπούλου
Σε
ποιον έμφυλο κοινωνικό ρόλο δυσκολεύεται να προσαρμοστεί η αφηγήτρια; Να
εντοπίσετε σημεία του κειμένου που τεκμηριώνουν αυτή τη δυσκολία
|
|
Στην περιγραφή της συμπεριφοράς των περιστεριών ποιοι έμφυλοι ρόλοι των
ανθρώπινων κοινωνιών θεωρείτε ότι απηχούνται;
|
|
Σε ποιο σημείο της αφήγησης γίνεται η αποκάλυψη του βιολογικού φύλου της
ηλικιωμένης;
|
|
Θεωρείτε αναμενόμενη την αντίδραση του ηλικιωμένου άνδρα κι εάν ναι, γιατί;
|
|
Υποθέστε ότι ο Θωμάς αποφασίζει να γράψει ένα σύντομο απολογητικό γράμμα προς την ηλικιωμένη για τη σκαιή και προσβλητική συμπεριφορά του σε δημόσιο χώρο. Να το συντάξετε.
|
|
Στο video από το 2:43:48 παιδιά του Ζαννείου (φοιτητές και φοιτήτριες, πλέον) μοιράζονται την περυσινή εμπειρία τους από τη διδασκαλία επιλεγμένων λογοτεχνικών κειμένων κατά της ομοφοβίας και της τρανσφοβίας (Κείμενα των Γρηγοριάδη και Κιτσοπούλου).
