ΘΕΜΑΤΑ ΠΡΟΣΟΜΟΙΩΣΗΣ ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΓΛΩΣΣΑΣ 2011 (1)

Γραμματισμένοι αγράμματοι

Μπορεί στην Ελλάδα ο αριθμός των οργανικά αναλφάβητων (αυτών που δεν έχουν φοιτήσει στο σχολείο και δεν ξέρουν γραφή και ανάγνωση) να είναι περιορισμένος, αλλά ο αριθμός των λειτουργικά αναλφάβητων (αυτών που έχουν φοιτήσει στο σχολείο, αλλά αδυνατούν να γράψουν ή να μιλήσουν σωστά ή μα καταλάβουν ένα κείμενο που διαβάζουν) δεν είναι καθόλου αμελητέος. Αυτό που δεν φαίνεται να έχει συνειδητοποιηθεί είναι ότι «οι γραμματισμένοι αγράμματοι» στην Ελλάδα είναι απροσδόκητα και ασυγχώρητα πολλοί.

Δάσκαλοι στα σχολεία, ιδίως καθηγητές της Μέσης, παραπονιούνται ότι υπάρχουν παιδιά, λόγου χάριν στο Γυμνάσιο, που δεν ξέρουν να διαβάσουν σωστά ένα κείμενο, παιδιά που συλλαβίζουν ή που κάνουν «χοντρά» ορθογραφικά λάθη, σαν να μην έχουν πάει σχολείο. Πανεπιστημιακοί διαπιστώνουν ότι υπάρχουν φοιτητές που είναι άξιο απορίας πώς έφθασαν στο πανεπιστήμιο με τέτοιες αδυναμίες και κενά στη γνώση και τη χρήση της γλώσσας. Γονείς παλαιότερων σχολικών γενεών διερωτώνται πώς μαθαίνουν τα παιδιά τους τη γλώσσα στο σχολείο, ώστε να εμφανίζουν τέτοιες αδυναμίες.

Ωστόσο, τόσο πολλά άτομα με έντονες γλωσσικές αδυναμίες (ορθογραφικές, γραμματικές, συντακτικές, σημασιολογικές) δεν αξίζει να γίνονται εύκολοι στόχοι λοιδορίας, ενίοτε και από άτομα που έχουν ανάλογες αδυναμίες, χωρίς να έχουν πάντα συνείδηση του πράγματος.

Αυτό που χρειάζεται και που είναι υποχρέωση κάθε πραγματικά ευαίσθητης Πολιτείας να προσφέρει είναι μία κατάλληλη υποστήριξη που θα βοηθήσει τους νέους να ξεπεράσουν τις όποιες γλωσσικές αδυναμίες τους και μάλιστα έγκαιρα, δηλαδή κατά τη διάρκεια της σχολικής φοίτησης ή λίγο αργότερα. Γιατί το ζήτημα δεν είναι να αποκτούμε ή να παρέχουμε τίτλους (ενδεικτικά, απολυτήρια, πτυχία κ.τ.ο.), αλλά να έχουμε ουσιαστική και επαρκή γνώση της γλώσσας μας, τέτοια που να μας επιτρέπει να εκφραζόμαστε δημιουργικά, ποιοτικά και αποτελεσματικά στην επικοινωνία μας.

Η γλωσσική εγγραμματοσύνη, το να έχεις δηλαδή επαρκή ικανότητα σε όλα τα πεδία χρήσεως της μητρικής σου γλώσσας, είναι αποτέλεσμα και γνώσεων και άσκησης και - κάτι που το ξεχνάμε συνήθως – αποτέλεσμα αγάπης για τη γλώσσα. Μίας αγάπης και μίας ευαισθησίας που μπορεί κανείς να αξιωθεί με ένα είδος «γλωσσικής φώτισης», μίας γλωσσικής χάρης που την αποκτάς, αν πλησιάσεις τη γλώσσα με αληθινή διάθεση μαθητείας, με διάθεση να της δοθείς, με ψυχική προετοιμασία για πολλή δουλειά και, συγχρόνως, με μεγάλη ταπείνωση και διάκριση, ότι πορεύεσαι σε ένα απέραντο δάσος όπου συνεχώς ανακαλύπτεις δέντρα λέξεων, φράσεων, σημασιών, τρόπων εκφράσεως, που δεν έχεις γνωρίσει, αλλά που έχεις τον πόθο να γνωρίσεις, παλεύοντας σκληρά «τον αγώνα της έκφρασης». Μία τέτοια γλωσσική φώτιση έρχεται δύσκολα, όταν αξιωθείς να έλθεις σε ουσιαστική επαφή με μεγάλα κείμενα, να γνωρίσεις μεγάλους συγγραφείς που μπορούν να σε συγκλονίσουν και γλωσσικά.

Ας μην το ξεχνάμε: το να κατέχεις τη γλώσσα σου δεν είναι ούτε απλό ούτε αυτονόητο. Είναι δύσκολο, λεπτό, σύνθετο, επίπονο και μακροχρόνιο εγχείρημα. Είναι έργο ζωής. Θέλει σύστημα, επιμονή, μέθοδο και μεράκι. Και πολλή δουλειά.

(Γ. Μπαμπινιώτης, Διαλογισμοί για τη γλώσσα και τη γλώσσα μας, εκδ. Καστανιώτη)

Θέματα
Α. Να συντάξετε την περίληψη του κειμένου (100-110 λέξεις).

Β1. «Γιατί το ζήτημα δεν είναι να αποκτούμε ή να παρέχουμε τίτλους (ενδεικτικά, απολυτήρια, πτυχία κ.τ.ο.), αλλά να έχουμε ουσιαστική και επαρκή γνώση της γλώσσας μας, τέτοια που να μας επιτρέπει να εκφραζόμαστε δημιουργικά, ποιοτικά και αποτελεσματικά στην επικοινωνία μας»: να σχολιάσετε το περιεχόμενο του αποσπάσματος σε μία παράγραφο 100 λέξεων.

Β2. Να επισημάνετε τρία χαρακτηριστικά γνωρίσματα επιστημονικού λόγου στο κείμενο που σας δόθηκε.
Β3.
α. Να γράψετε από ένα συνώνυμο των λέξεων: λοιδορίας, ικανότητα, εγχείρημα, πλησιάσεις, παρέχουμε.
β. Να γράψετε από ένα αντώνυμο των λέξεων: μακροχρόνιο, ευαισθησία, φώτιση, απλό, ταπείνωση.
Β4. α. Να γράψετε από έναν πλαγιότιτλο στη δεύτερη και την τέταρτη παράγραφο.
β. Να επισημάνετε το είδος της σύνταξης (ενεργητικής ή παθητικής) στην παρακάτω πρόταση. Στη συνέχεια, να την αναδιατυπώσετε με την αντίθετη σύνταξη: "Αυτό που δεν φαίνεται να έχει συνειδητοποιηθεί είναι ότι…"

Γ. Σε άρθρο που θα δημοσιευθεί στην εφημερίδα του σχολείου σας να αναφερθείτε στους λόγους που αναπαράγουν και συντηρούν το λειτουργικό αναλφαβητισμό και να προτείνετε τρόπους, ώστε η γλωσσική αγωγή των νέων να είναι αποτελεσματική. (500-600 λέξεις)