Εξέταση πηγών στο "Κρητικό Ζήτημα"
Τετάρτη 30 Μαρτίου 2011
Ιστορία Θεωρητικής Κατεύθυνσης (1)
[Στο δρόμο για την τελική επανάληψη]
Ερωτήσεις στο "Κρητικό Ζήτημα"
Τρίτη 29 Μαρτίου 2011
Γιώργος Ιωάννου, Μες στους προσφυγικούς συνοικισμούς
Δείτε από το Ψηφιακό Αρχείο της ΕΡΤ, την εκπομπή: "Η πρωτεύουσα των προσφύγων"
http://www.ert-archives.gr/V3/public/main/page-assetview.aspx?tid=7163&tsz=0&act=mMainView
Δευτέρα 28 Μαρτίου 2011
Κριτήριο αξιολόγησης για την Α' Λυκείου - ενότητα: "Αγάπη-έρωτας"
Ένα σκάνδαλο: η αγάπη
Από καιρό με τριβελίζει ένα θέμα• να το πω, να το γράψω. Το πλαγιοκοπώ, το μισολέω, το ψιθυρίζω εδώ κι εκεί. Αλλά δεν το θέτω ευθέως. Από ντροπή, από φόβο ή επειδή μας υπερβαίνει όλους, και τον γράφοντα και τους αναγνώστες. Τις ημέρες του Πάσχα στο νησί διάβασα δύο βιβλία, παράταιρα• και τα δυο με ώθησαν να ξεπεράσω τους ενδοιασμούς και να ακραγγίξω το θέμα. Ήταν ο πολυφίλητος Βαρδιάνος στα Σπόρκα, του νησιώτη Παπαδιαμάντη• και η «Ρευστή Αγάπη» του Ζίγκμουντ Μπάουμαν. Και τα δυο μιλούν για την αγάπη, ρητά ο Πολωνός, υπόρρητα ο Σκιαθίτης. Μιλούν για το μέγα σκάνδαλο, για το μυστήριο, για την ιδρυτική συνθήκη της ανθρωπινότητας. Ακούγοντας τις φωνές τους, αναθάρρησα. Και ιδού, παραθέτω, μοιράζομαι ήχους, εικόνες και στοχασμούς.
Όλη η αφήγηση, η οιονεί ηθογραφική, μιλάει για τη δύσκολη προσφορά της αγάπης, για τη συνύπαρξη μιαρών και νοικοκυραίων, για τη ζωή που αναδεικνύει δυσχέρειες και πάθη και τη ζωή που οικονομεί εντέλει τις κακίες και σκεπάζει και παρηγορεί. Όλοι κάτι δίνουν. Και στο τέλος, με απώλειες και με απουσίες, το μόλυσμα σκορπίζει, τα καράβια καθαρισθέντα αποπλέουν, και οι ερημίτες γυρνούν στην προσφιλή τους ερημία. Σαν αεράκι η ζωή.
Ο Πολωνός, τώρα. Θυμάται μια παλιά ιστορία: «Όταν ο σοφός ερμηνευτής του Ταλμούδ Ραββί Χιλέλ προκλήθηκε από έναν υποψήφιο προσήλυτο να εξηγήσει τη διδασκαλία του Θεού στο διάστημα που ο προκαλών θα μπορούσε να στέκεται στο ένα του πόδι, έδωσε ως μόνη πλην ολοκληρωμένη απάντηση, απάντηση που συνοψίζει το σύνολο των θείων εντολών, την πρόταση “αγάπα τον πλησίον σου ως σεαυτόν”». Σχολιάζει ο Μπάουμαν: «Η αποδοχή μιας τέτοιας εντολής συνιστά άλμα πίστεως• άλμα αποφασιστικό, διά του οποίου ο άνθρωπος (...) μετατρέπεται στο “αφύσικο” ον που είναι κάθε άνθρωπος – σε αντίθεση με τα ζώα (και με τους αγγέλους ακόμη), όπως παρατήρησε ο Αριστοτέλης». Συμπεραίνει: «Η αποδοχή του κανόνα να αγαπάς τον πλησίον σου είναι η γενέθλια πράξη της ανθρωπότητας».
Πόσο αποδεχόμαστε σήμερα τον «αφύσικο» κανόνα της αγάπης; Ποιος τολμά να μιλήσει δημοσίως για την αγάπη αν δεν είναι επαγγελματίας ιεροκήρυκας ή γκουρού; Ούτε στις μικρές ώρες του μεθυσιού... Μόνο στο ντιβάνι του ψυχοθεραπευτή, σαν φτάσουμε ραγισμένοι, μουσκεύουμε με δάκρυα τον απολεσθέντα κήπο και ικετεύουμε η αγάπη να μας τυλίξει ξανά• όπως μουσκεύουν οι εξομολογούμενοι και οι ασκητές• σαν τον Πασκάλ και τον Αυγουστίνο.
Αγάπη σημαίνει δόσιμο, δέσμευση, εξάρτηση• ηθική ευθύνη. Πόσο ντεμοντέ και αφελή ακούγονται... Ο Μπάουμαν σταχυολογεί ακούραστα από την τρέχουσα κληρονομιά, από συγγραφείς των νεότερων χρόνων, για να ξαναπεί τα μεγάλα αυτονόητα των μυστικών. Παραθέτει τον Καντ, τον Λέσινγκ, τον Φρόιντ, τον Λεβινάς, τον Χάιντεγκερ, την Άρεντ, τον Γκάνταμερ• από τον τελευταίο αλιεύει: η αμοιβαία κατανόηση παρακινείται από τη «συγχώνευση οριζόντων». Η συγχώνευση είναι αδιανόητη χωρίς κοινό χώρο, προσθέτει• κι εμείς τον βλέπουμε να συναντά από άλλους δρόμους την καθ’ ημάς αλληλοπεριχώρηση. Ο ένας προσφέρει χώρο στον άλλο, μπαίνει στη θέση του, τον συμπονά. Και οι δύο μαζί ανθούν.
Συμπάθεια, εμπάθεια, ενσυναισθησία, αλληλοπεριχώρηση – πόσα φανερώματα έχει αυτή η «αφύσικη» υπακοή στην ηθική επιταγή «αγάπα τον πλησίον σου ως σεαυτόν»... Και πόσο καίρια είναι η υπόμνηση της ακερδούς προσφοράς της θειας–Σκεύως, του πατέρα Νικόδημου και του ιατρού Βίλελμ Βουντ. Το βεβαιώνουν ο Λεβινάς, ο Γκάνταμερ και η Άρεντ...
(Ν. Ξυδάκης, «Η ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ”, 30-4-2006)
Θέματα:
Α. Να συντάξετε την περίληψη του δημοσιεύματος σε 90-100 λέξεις.
Β1. «Η αποδοχή του κανόνα να αγαπάς τον πλησίον σου είναι η γενέθλια πράξη της ανθρωπότητας»: Να σχολιάσετε σε μία παράγραφο το νόημα αυτή της πρότασης.
Β2. Ποια είναι η θεματική αφορμή του δημοσιεύματος και ποια η θέση του συντάκτη; Να τη διατυπώσετε με δικά σας λόγια.
Β3. Συμπάθεια: από το β΄ συνθετικό της λέξης να γράψετε άλλες πέντε σύνθετες λέξεις (εκτός από αυτές που υπάρχουν στο παρόν κείμενο).
Β4. Να αντικαταστήσετε κάθε υπογραμμισμένη λέξη με σημασιολογικά συγγενή της, ώστε να μην αλλοιωθεί το νόημα των προτάσεων μέσα στο κείμενο.
Γ. «Αν μιλώ τις γλώσσες των ανθρώπων και των αγγέλων, χωρίς όμως να έχω αγάπη, δεν είμαι τίποτε περισσότερο από χάλκινο όργανο που ηχεί ή κύμβαλο που αλαλάζει. Και αν είμαι προφήτης και γνωρίζω όλα τα μυστήρια και αν κατέχω κάθε γνώση και αν έχω όλη την πίστη, ώστε να μετακινώ τα όρη, δεν έχω όμως αγάπη, δεν είμαι τίποτα. Και αν μοιράσω όλα μου τα υπάρχοντα και αν παραδώσω το σώμα μου και καεί, αλλά δεν έχω αγάπη, σε τίποτε δεν ωφελεί. Η αγάπη μακροθυμεί, αγαθοποιεί. Η αγάπη δεν φθονεί, δεν αυθαδιάζει, δεν κομπορρημονεί, δεν ασχημονεί, δε ζητά ανταπόδοση, δεν οργίζεται, δε σκέπτεται το κακό. Δεν χαίρεται για την αδικία, αλλά συγχαίρει για την αλήθεια. Η αγάπη όλα τα ανέχεται, σε όλα πιστεύει, σε όλα ελπίζει, σε όλα υπομένει... ».
Με αφορμή τον ύμνο της αγάπης του Αποστόλου Παύλου, γράψτε μια επιστολή (450-550 λέξεων) στον/στην επιστήθιο α φίλο/η σας και διατυπώστε τις απόψεις σας για τα χαρακτηριστικά της πραγματικής αγάπης και τις αιτίες που διαστρέφουν το νόημα της αγάπης μεταξύ των ανθρώπων στην εποχή μας;
ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ
Α. Ο Ν. Ξυδάκης, με αφορμή δυο βιβλία που διάβασε και πραγματεύονταν την αγάπη, εξετάζει τη δύναμη του ανθρωπιστικού αυτού ιδανικού. Αρχικά παρουσιάζει το θέμα του βιβλίου του Παπαδιαμάντη και έπειτα του Ζ. Μπάουμαν και επισημαίνει πως διαβάζοντάς τα κατέληξε στο συμπέρασμα ότι η αγάπη νικά κάθε δυσκολία και συμβάλλει στην εξέλιξη της ανθρωπότητας. Στη συνέχεια εκτιμά πως στη σύγχρονη εποχή οι άνθρωποι δύσκολα μιλούν για αγάπη παρά μόνο όταν πλέον έχουν χάσει όσα αυτή προσφέρει. Τέλος, παρουσιάζει τα χαρακτηριστικά της αληθινής αγάπης και υπογραμμίζει τη σημασία της, ιδιαίτερα στη σύγχρονη σκληρή εποχή. [92 λέξεις]
Β1. «Η αποδοχή του κανόνα να αγαπάς τον πλησίον σου είναι η γενέθλια πράξη της ανθρωπότητας». Χωρίς την αληθινή αγάπη οι άνθρωποι γίνονται εγωιστές, απόμακροι, επιφυλακτικοί και ανασφαλείς. Δεν νιώθουν έτοιμοι να δώσουν κάτι από τον εαυτό τους στους άλλους, δεν θέλουν να μοιραστούν εμπειρίες καλές και κακές και αντιμετωπίζουν τη ζωή με μοναδικό γνώμονα την προσωπική επιτυχία και ανέλιξη. Γι’ αυτούς η συμπάθεια, η αλληλοκατανόηση και η αλληλοβοήθεια είναι λέξεις άγνωστες, έννοιες αδιάφορες. Όμως, κάτω από αυτές τις συνθήκες χάνεται κάθε δυνατότητα ουσιαστικής συνύπαρξης και συνεργασίας. Ο καθένας κλείνεται στον εαυτό του και ζει μόνο για τον εαυτό του. Επικρατεί φθόνος και απάθεια, με αποτέλεσμα να χαλαρώνουν οι κοινωνικοί και πολιτικοί δεσμοί, να μην εξελίσσεται η επιστήμη, να υποβαθμίζεται η ποιότητα ζωής και να καταδικάζεται η κοινωνία στη στασιμότητα.
Β2. Η θεματική αφορμή του άρθρου είναι δυο βιβλία του Παπαδιαμάντη και του Ζ. Μπάουμαν, τα οποία ο αρθρογράφος διάβασε στις διακοπές του και πραγματεύονταν το θέμα της αγάπης. Η θέση του συντάκτη είναι ότι όταν υπάρχει αληθινή αγάπη, ο άνθρωπος, και κατ’ επέκταση και η κοινωνία, μπορούν να εξελιχθούν. Μάλιστα, επειδή στη σύγχρονη εποχή έχει χαθεί η ουσία και έχει υπονομευθεί η αξία του ανθρωπιστικού αυτού ιδανικού, χρειάζεται περισσότερο από ποτέ οι άνθρωποι να αλλάξουν στάση και να επαναπροσδιορίσουν τη σημασία της αγάπης.
Β3. παθογένεια, ηδυπαθής. περιπαθής, απάθεια, παθολογία.
Β4. βασανίζει, κατηγορηματικά, αγαπητή, παροχή, ανθολογεί.
Γ. Ενδεικτικές απαντήσεις:
Ορισμός: Αγάπη είναι η συναισθηματική κατάσταση που μας οδηγεί να προσφέρουμε, ως αποτέλεσμα της ελεύθερης εκλογής μας, και δεν καθορίζεται από τις ανάγκες μας. Η αγάπη όμως είναι και φαινόμενο επικοινωνίας. Άλλες φορές γινόμαστε πομπός κι άλλες δέκτης αγάπης. Γι’ αυτό και είναι πολύ συνηθισμένο φαινόμενο ο ένας να ισχυρίζεται ότι αγαπά τον άλλο κι ο άλλος να το αμφισβητεί. Έτσι, από τη θέση του πομπού το κριτήριο της αγάπης είναι το συναίσθημα που νιώθουμε για τον άλλον. Από τη θέση του δέκτη το κριτήριο παύει όμως να είναι το συναίσθημά του, είναι πλέον η συμπεριφορά του προς εμάς.
Μορφές:
Η μητρική αγάπη: Η αγάπη της μητέρας προς το παιδί έχει δύο όψεις. Στη μικρή ηλικία αντιπροσωπεύει τη φροντίδα και την ευθύνη, που είναι απολύτως αναγκαίες για τη διαφύλαξη της ζωής του παιδιού και την ανάπτυξή του. Όσο όμως μεγαλώνει, η μητρική αγάπη μεταφράζεται στη στάση εκείνη που ενσταλάζει στο παιδί την αγάπη για τη ζωή, όχι μόνο την επιθυμία να παραμείνει ζωντανό. Η πραγματική ουσία της μητρικής αγάπης είναι η φροντίδα για την ωρίμανση του παιδιού και αυτό σημαίνει να θέλει την απομάκρυνσή του από αυτήν. Μόνο η γυναίκα που αγαπά πραγματικά, η γυναίκα που είναι πιο ευτυχισμένη όταν δίνει παρά όταν παίρνει, μπορεί να είναι μια μητέρα που αγαπά, όταν το παιδί βρίσκεται στο στάδιο του αποχωρισμού.
Η αγάπη του παιδιού: Εξαρτάται από τη μητρική κυρίως αγάπη και γίνεται αντιληπτή από τον γονιό, από τη στιγμή που άμεσα το παιδί δεν έχει την απόλυτη ανάγκη του γονιού. Η αγάπη του παιδιού τελικά εξαρτάται από το αν οι γονείς σεβάστηκαν το δικαίωμά του να γίνει ο άνθρωπος που η ίδια η φύση τού υπαγορεύει.
Η αδερφική αγάπη: Είναι αγάπη για όλες τις ανθρώπινες υπάρξεις, είναι η αίσθηση της ευθύνης, η φροντίδα, ο σεβασμός, η γνώση για κάθε ανθρώπινη ύπαρξη.
Η αγάπη για τον εαυτό μας: Χωρίς να ταυτίζεται με τον εγωισμό ή τον ναρκισσισμό, είναι συνυφασμένη με την αγάπη για οποιαδήποτε άλλη ύπαρξη και ταυτίζεται με την αρετή, την αξιοπρέπεια και τη γνώση του εαυτού μας. Ο άνθρωπος αγαπά τον εαυτό του, όταν τον βλέπει σωστά, αξιολογώντας ειλικρινά αυτό που βλέπει, αλλά και όταν ενθουσιάζεται και αποδέχεται την πρόκληση της προοπτικής για το τι μπορεί να γίνει.
Η ερωτική αγάπη: Αναφερόμαστε στην αγάπη που υπάρχει ανάμεσα σε δύο ανθρώπους που συνδέονται και ερωτικά, δηλαδή αισθάνονται και σωματική έλξη. Είναι η επιθυμία για πλήρη συνταύτιση και ένωση με ένα άλλο πρόσωπο. Οι πιο συνηθισμένες μορφές ερωτικής αγάπης είναι δύο: (α) Να αγαπήσουμε έναν άνθρωπο με τον οποίον για κάποιο χρονικό διάστημα είμαστε ερωτευμένοι. (β) Να αγαπήσουμε έναν άνθρωπο και στη συνέχεια να μας αναπτυχθούν και ερωτικά συναισθήματα για εκείνον.
Α΄ Ζητούμενο:
Προκαταρκτική διευκρίνιση πραγματική αγάπη είναι εκείνη που έχει σχέση με την ανθρώπινη πραγματικότητα, εκείνη που είναι ανθρωπίνως εφικτή, εκείνη που οι περισσότεροι άνθρωποι έχουν τη δυνατότητα να νιώσουν, χωρίς να είναι «ανώτεροι» ή «εκλεκτοί». Από την άλλη, υπάρχουν άνθρωποι που εξιδανικεύουν τόσο πολύ την αγάπη, ώστε οδηγούνται στο συμπέρασμα πως «αληθινή αγάπη δεν υπάρχει» και έτσι δεν μπορούν να αναγνωρίσουν την αγάπη που συναντούμε στην ανθρώπινη καθημερινότητα.
α. Αντέχει στις δοκιμασίες και στον χρόνο και, όπως τα ευγενή μέταλλα, δεν οξειδώνεται. Δεν είναι τόσο ευμετάβλητη, ακριβώς επειδή δεν στηρίζεται στην ανάγκη. Στον βαθμό που τα συναισθήματα μου προς έναν άνθρωπο απορρέουν από τις ανάγκες που μου καλύπτει, είναι πολύ φυσικό να συμβαδίζουν μ’ αυτές. Όσο μου καλύπτει τις ανάγκες μου, τα θετικά μου συναισθήματα υπάρχουν. Όταν πάψει να μου τις καλύπτει, ατονούν.
β. Είναι ανιδιοτελής, με την έννοια όχι ότι δεν πρέπει να έχουμε ανάγκες, αλλά να μην καθορίζεται η συμπεριφορά μας από κάποια ανάγκη μας. Αντίθετα, όταν τη συμπεριφορά μας απέναντι στους άλλους την καθορίζει ένα αναμενόμενο κέρδος, τότε η συμπεριφορά αυτή είναι ιδιοτελής και δεν μπορεί να χαρακτηριστεί σαν αγάπη.
γ. Η πραγματική αγάπη είναι το αποτέλεσμα της ελεύθερης εκλογής μας και όχι της αδυναμίας μας να δράσουμε διαφορετικά. Για παράδειγμα, όλοι θέλουμε έναν σύντροφο στη ζωή μας. Άλλο όμως είναι να δημιουργούμε μία σχέση επειδή το διαλέγουμε και άλλο επειδή δεν μπορούμε να ισορροπήσουμε συναισθηματικά από μόνοι μας. Στη δεύτερη περίπτωση, η «αγάπη» που πιθανόν να νιώσουμε για κάποιον άνθρωπο δεν είναι αποτέλεσμα της εκλογής μας, αλλά απορρέει από την επιτακτική μας ανάγκη να ισορροπήσουμε συναισθηματικά. Τότε είμαστε όμως ευάλωτοι στη συναισθηματική εκμετάλλευση, είτε σε βάρος μας είτε σε βάρος του άλλου.
δ. Η γνήσια αγάπη είναι εκδήλωση της δημιουργικότητας και συνεπάγεται φροντίδα, σεβασμό, ευθύνη και γνώση. Δεν είναι ένα πάθος, με την έννοια ότι κάποιος μάς προκαλεί συγκίνηση, αλλά μια ενεργητική προσπάθεια για την ανάπτυξη και την ευτυχία του αγαπημένου προσώπου, που έχει τις ρίζες της στην ικανότητά μας για αγάπη.
ε. Η ώριμη αγάπη είναι ένωση με τον όρο της διατήρησης της ακεραιότητας και της ατομικότητας. Στην ώριμη αγάπη συμβαίνει τούτο το παράδοξο: Οι δύο γίνονται ένας και ωστόσο παραμένουν δύο.
στ. Η πραγματική αγάπη στηρίζεται πάνω στην εμπιστοσύνη, στην πίστη και στην αποδοχή.
ζ. Η αγάπη χρειάζεται κάποιο χρόνο «επώασης», διαφορετικά δεν αποτελεί σταθερή συναισθηματική κατάσταση αλλά φευγαλέο συναίσθημα, έστω και έντονο. Γι' αυτό, ο άνθρωπος που αναζητά την αγάπη θα ανακαλύψει ότι η αγάπη είναι υπομονετική, η αγάπη περιμένει.
η. Η αγάπη είναι καθολική. Προσφέρεται ανεξαιρέτως σε όλους τους ανθρώπους χωρίς διακρίσεις. Αν ο άνθρωπος αγαπά μόνο ένα άλλο άτομο και είναι αδιάφορος προς τους άλλους συνανθρώπους του, η αγάπη του δεν είναι ακριβώς αγάπη αλλά μια συμβιωτική προσκόλληση ή ένας διογκωμένος εγωισμός.
θ. Ιδιαίτερα την ερωτική αγάπη χαρακτηρίζει: η συντροφικότητα, η αμοιβαία σεξουαλική έλξη, η αποδοχή, η αυτονομία, ο διάλογος και η επικοινωνία, η κοινωνικότητα, η υποχωρητικότητα, η συλλογικότητα στη λήψη των αποφάσεων, η συναισθηματική επαφή και η συναίσθηση.
Β΄ Ζητούμενο:
Ίσως καμιά λέξη δεν έχει τόσο κακοποιηθεί όσο η αγάπη. Ο Φρανσουά Βιγιόν, ο Γάλλος ρομαντικός ποιητής, θρηνολογούσε για το γεγονός ότι συνέχεια «ζητιανεύουμε την καημένη λέξη της αγάπης για να την ανακατέψουμε σε κακομαγειρέματα και σε πρόσκαιρες επιθυμίες». Στη σύγχρονη πραγματικότητα μια έννοια, όπως η αγάπη, αμφισβητείται έντονα, καθώς πληθαίνουν οι διαστρεβλώσεις της σημασίας της και αλλοιώνεται το νόημά της από ποικίλους παράγοντες:
Ο σύγχρονος άνθρωπος πιστεύει ότι πρέπει να απαλλαγεί από τις ονομαζόμενες παλιές αξίες, ότι πρέπει να είναι άκαμπτος, χωρίς να δείχνει τα πραγματικά του συναισθήματα, γιατί έτσι επιτάσσει ο σύγχρονος τρόπος ζωής. Μέσα στη συναισθηματική αυχμηρία των μοντέρνων καιρών μάθαμε να κρύβουμε καλά τα συναισθήματά μας και την αγάπη μας, για να μην γίνουμε τάχα ευάλωτοι. Τα δάκρυα κοντεύουν πια να εξαφανιστούν από τον πολιτισμό μας. Βέβαια, ένας άντρας δεν κλαίει ποτέ και μια γυναίκα θεωρείται «συναισθηματική», αν κλάψει. Έτσι, πρέπει όλοι μας να κλαίμε μόνοι ή να διακινδυνεύουμε να χαρακτηριστούμε «νευρωτικοί» ή «παράξενοι».
Ζώντας σε μια εποχή που τα πάντα αποκτούν εμπορική αξία, πολλοί πιστεύουν πως την αγάπη μπορείς να την αγοράσεις ή να την πουλήσεις. Υπάρχουν άνθρωποι διαθέσιμοι για αγοραπωλησία, σωματική και πνευματική, στο όνομα της αγάπης. Ωστόσο, απλώς ξεγελά τον εαυτό του όποιος πιστεύει ότι η αγάπη μπορεί πραγματικά να αγοραστεί. Μπορεί κάποιος να αγοράσει το σώμα κάποιου άλλου, τον χρόνο του, τα εγκόσμια υπάρχοντά του, αλλά δε θα μπορέσει να αγοράσει ποτέ την αγάπη του.
Η ιδιοτέλεια και το υπολογιστικό πνεύμα δεν αφήνουν να αναπτυχθεί η αγάπη. Πολύ λίγοι από εμάς είναι τόσο ισχυροί, ώστε να προσφέρουν χωρίς προσμονή ανταλλαγμάτων. Και αυτό, βέβαια δεν είναι τυχαίο, καθώς εξ απαλών ονύχων έχουμε μάθει να περιμένουμε κάποιο αντάλλαγμα για την κάθε μας προσπάθεια. Αλλά η αγάπη δεν ταυτίζεται με την ανταπόδοση. Είναι πραγματική αγάπη, μόνο όταν προσφέρεται χωρίς προσμονή ανταλλαγμάτων.
Πολλοί άνθρωποι, στο πλαίσιο της κτητικής κοινωνίας που ζούμε, νομίζουν πως η αγάπη δεν είναι πράξη και ενέργεια παρά μονάχα ένα πράγμα που μπορείς να το κατέχεις, όπως το αυτοκίνητο ή το σπίτι. Όταν η αγάπη βιώνεται με βάση το έχειν, κλείνει μέσα της τον περιορισμό, τη φυλάκιση, τον έλεγχο του αντικειμένου που κάποιος «αγαπά». Στραγγαλίζει, νεκρώνει, πνίγει, σκοτώνει, στερεί τη ζωή. Αυτό που οι άνθρωποι αποκαλούν αγάπη είναι μια κακή χρήση της λέξης, που κρύβει την πραγματικότητα: ότι ουσιαστικά δεν αγαπούν.
Άλλοι ξεχνούν πάλι ότι η αγάπη είναι παιδί της ελευθερίας και ποτέ της κυριαρχίας. Ταυτίζουν μάλιστα την αγάπη με μια ενεργητική ή παθητική μορφή συμβίωσης. Στην πρώτη περίπτωση, η αγάπη είναι μαζοχισμός, καθώς το άτομο ξεφεύγει από το συναίσθημα της μόνωσης με το να γίνει μέρος και αντικείμενο ενός άλλου προσώπου, τη δύναμη του οποίου διογκώνει. Αυτό το πρόσωπο είναι το παν, «εγώ δεν είμαι τίποτε παρά μόνο εφόσον είμαι κομμάτι του». Στη δεύτερη περίπτωση, η αγάπη γίνεται σαδισμός, από τη στιγμή που το άτομο, για να ξεφύγει από τη μοναξιά του, κάνει ένα άλλο πρόσωπο κομμάτι του δικού του εαυτού. Το σαδιστικό άτομο είναι τόσο εξαρτημένο από το υποταγμένο όσο και το τελευταίο από το πρώτο. Κανένας δεν μπορεί να ζήσει χωρίς το άλλον.
Άλλοι ξεχνούν πάλι ότι η αγάπη είναι παιδί της ελευθερίας και ποτέ της κυριαρχίας. Ταυτίζουν μάλιστα την αγάπη με μια ενεργητική ή παθητική μορφή συμβίωσης. Στην πρώτη περίπτωση, η αγάπη είναι μαζοχισμός, καθώς το άτομο ξεφεύγει από το συναίσθημα της μόνωσης με το να γίνει μέρος και αντικείμενο ενός άλλου προσώπου, τη δύναμη του οποίου διογκώνει. Αυτό το πρόσωπο είναι το παν, «εγώ δεν είμαι τίποτε παρά μόνο εφόσον είμαι κομμάτι του». Στη δεύτερη περίπτωση, η αγάπη γίνεται σαδισμός, από τη στιγμή που το άτομο, για να ξεφύγει από τη μοναξιά του, κάνει ένα άλλο πρόσωπο κομμάτι του δικού του εαυτού. Το σαδιστικό άτομο είναι τόσο εξαρτημένο από το υποταγμένο όσο και το τελευταίο από το πρώτο. Κανένας δεν μπορεί να ζήσει χωρίς το άλλον.
Τετάρτη 16 Μαρτίου 2011
Δευτέρα 14 Μαρτίου 2011
Πέμπτη 10 Μαρτίου 2011
Κριτήριο αξιολόγησης για ελευθερία-δημοκρατία και ολοκληρωτισμό
[Ολοκληρωτισμός]
Το Νοέµβρη 1965 βγήκε το µυθιστόρηµά µου «Το Λάθος», το τέταρτο βιβλίο µου. Πολύ πριν ξεκινήσω να το γράφω, το άρχισα το 1962, µε βασάνιζε το πρόβληµα «ολοκληρωτισµός»1. Τον ολοκληρωτισµό αγωνίστηκαν να συντρίψουν εκατοντάδες εκατοµµύρια άνθρωποι που ξεσηκώθηκαν στον Δεύτερο Παγκόσµιο Πόλεµο. Κύριος στόχος τους ήταν ο φασισµός, η λαίλαπα του ναζισµού, ο ολοκληρωτισµός γενικότερα, όπου κι αν βρίσκεται και µε οποιοδήποτε προσωπείο.
Αλλά τι απόγιναν οι θυσίες µιας ολόκληρης ανθρωπότητας που µε πάθος ελευθερίας πάλεψε τότε, µε το όραµα ενός µεταπολεµικού κόσµου χωρίς επιτέλους δυνάστες, χωρίς επιτέλους θύτες και θύµατα; Αλίµονο, η πραγµατικότητα που ήρθε αµέσως µετά το ολοκαύτωµα δεν ήταν καθόλου σε αρµονία µε το όραµα των αγωνιστών. Ο ολοκληρωτισµός ήταν πάντα εδώ - και είναι και σήµερα.
Με προβληµάτιζε επίσης η αδιαφορία που δείχνουν οι απρόσβλητοι από τον ιό του ολοκληρωτισµού για τη σκληρή µοίρα των άλλων. Η ελευθερία όµως είναι θέµα ζωής που αφορά τον κάθε άνθρωπο χωριστά αλλά και όλους µαζί. Δεν µπορείς να κοιµάσαι ήσυχος µε τη σκέψη ότι δεν είναι η δική σου ελευθερία που απαλλοτριώθηκε, ότι είναι του γείτονα. Δεν µπορείς, γιατί αύριο θα είναι η σειρά σου. Στο χώρο της ελευθερίας δεν υπάρχουν στεγανά να κρυφτείς, να γλιτώσεις. Ο ολοκληρωτισµός δρα όπως η ραδιενέργεια: διαχέεται παντού, και στην πιο απόµακρη γωνιά και στην πιο κρυφή κόχη, στο τέλος κανένας δεν µένει αλώβητος.
Αλλά και στις δηµοκρατίες µας, όσο τέλος πάντων είναι πράγµατι δηµοκρατίες, υπεισέρχεται ο ολοκληρωτισµός. Η προσωπική ζωή, οι πράξεις µας, η καθηµερινή συµπεριφορά µας, τα πάντα, ελέγχονται από ορατά και αόρατα κέντρα παρακολούθησης. Το άτοµο ολοένα και πιο συχνά, ολοένα και πιο βαθιά µαγκώνεται στα γρανάζια σκοτεινών µηχανισµών. Έστω και αν δεν µπορούµε κάθε στιγµή να εντοπίζουµε τη διείσδυση στη ζωή µας ολοκληρωτικών µικροβίων, όµως το αισθανόµαστε αυτό, το διαισθανόµαστε. Έτσι, µια ατµόσφαιρα υποψίας, αµοιβαίας καχυποψίας µάς τυλίγει σε δίχτυα στραγγαλιστικά, ένα κλίµα ανασφάλειας µας συνθλίβει µέχρι ασφυξίας. Και να σκεφτούµε ότι στις µέρες µας φοριέται πάρα πολύ καθετί που αφορά την ασφάλειά µας... κλειδαριές ασφαλείας, χρηµατοκιβώτια ασφαλείας, συστήµατα ασφαλείας, Συµβούλιο Ασφαλείας και, εννοείται, µυστικές υπηρεσίες ασφαλείας και στα ολοκληρωτικά καθεστώτα αλλά και στις δηµοκρατίες.
Δεν είναι µόνο οι διωγµοί που υφίστανται οι απλοί άνθρωποι, οι αυθαίρετες συλλήψεις, οι φυλακές, οι εξορίες, τα βασανιστήρια, η φυσική και η ψυχολογική βία, ο θάνατος, είναι και κάτι άλλο: µπροστά σε µια τέτοια ανελέητη πραγµατικότητα εµείς οι ίδιοι, τα θύµατα του τροµοκρατικού µηχανισµού της εξουσίας, υποχωρούµε σιγά σιγά στην καρδιά µας και στη συνείδησή µας, ο φόβος έρχεται και κατατρώγει τα πνευµατικά και ηθικά σπλάχνα µας, συµβιβαζόµαστε µε την τυραννία, οι ευγενείς ιστοί της ανθρώπινης αξιοπρέπειας και ακεραιότητας σαπίζουν, συνηθίζουµε τέλος τη συνήθεια.
Καταλήγουµε να προδίδουµε την ενδόµυχη ελευθερία, αυτήν την πεµπτουσία της ανθρώπινης περίπτωσης, αποστρέφουµε το πρόσωπό µας από την ίδια την ανάγκη για ελευθερία που την έχουµε έµφυτη, το ένστικτο της ελευθερίας νεκρώνεται, µηδενίζονται η πείνα και η δίψα για ελευθερία, οπότε µέγιστος προβάλλει ο κίνδυνος να έρθουν µια µέρα γενιές ολόκληρες που να µη νιώθουν τίποτα στη λέξη και στην έννοια ελευθερία, δεν θα 'χουν το αισθητήριο της ελευθερίας. Στο βάθος της πορείας της ανθρωπότητας διαφαίνεται µια τερατογονία, µια βιολογική διαστροφή, θα µπούµε σε µια νέα εποχή των παγετώνων. Αν δεν αγωνιζόµαστε χωρίς ανάσα για την προάσπιση της ελευθερίας, αν δεν προχωράµε µε αδιάσπαστη συνέπεια και µαχητικότητα σε αντίσταση, θα προκύψει ένας κόσµος που η αξία ελευθερία θα του είναι εντελώς ξένη.
[…] Με «Το Λάθος» θέλησα να δώσω ένα µήνυµα αισιοδοξίας, ότι ο ανθρώπινος παράγων, που τα ολοκληρωτικά συστήµατα τον περιφρονούν και στόχο τους έχουν να τον εξοντώσουν, είναι πάντα παρών και τελικά βγαίνει νικητής. Γιατί η ίδια η ζωή µε έµαθε ότι κανένας µηχανισµός-ιδεολογικός, θρησκευτικός, πολιτικός, οικονοµικός, τεχνοκρατικός, στρατοκρατικός,-κανένας µηχανισµός δεν θα κατορθώσει ποτέ να διαστρέψει τον άνθρωπο, που από τη φύση του είναι ελεύθερη προσωπικότητα, σε θλιβερό τηλεκατευθυνόµενο ροµπότ, δεν θα κατορθώσει ποτέ να σβήσει στις καρδιές την αγιασµένη φωτιά της ανθρωπιάς και της αλληλεγγύης.
Διασκευασμένο απόσπασμα από την αυτοβιογραφία του Αντώνη Σαμαράκη, «1919 –», εκδ. Καστανιώτη, Αθήνα, 1996, σσ. 88-92
1. Ολοκληρωτισμός: πολιτικό σύστημα που στηρίζεται στην παντοδυναμία του κράτους, παντοδυναμία που εκφράζεται με τη συγκέντρωση της εξουσίας, την αποθέωση της γραφειοκρατίας, τον ενισχυμένο και γενικευμένο κρατικό έλεγχο σε όλα τα επίπεδα οργάνωσης της κοινωνικής ζωής. Ο ολοκληρωτισμός χαρακτηρίζεται από τη μονοπωλιακή κατοχή της εξουσίας από ένα πολιτικό κόμμα, που τη διαχειρίζεται στο όνομα του «λαού» ή της «ιστορίας», προσωποποιούμενο από κάποιο δήθεν χαρισματικό ηγέτη. Το φαινόμενο του ολοκληρωτισμού χαρακτηρίζεται από πέντε βασικά σημεία: (α’) το μονοπώλιο ενός μόνο πολιτικού αρχηγικού κόμματος, (β’) μια κυρίαρχη ιδεολογία που χωρίζει την κοινωνία σε εχθρούς και φίλους, (γ’) τη μονοπώληση των Μέσων Μαζικής Επικοινωνίας, (δ’) τη χειραγώγηση του κράτους στους βασικούς οικονομικούς και επαγγελματικούς τομείς και (ε’) την ύπαρξη μηχανισμών καταπίεσης και τρομοκρατίας που αποτελούν τους μοναδικούς τρόπους διατήρησης της τάξης πραγμάτων. Κλασικές περιπτώσεις ολοκληρωτικών καθεστώτων θεωρούνται ο Φασισμός και ο Σταλινισμός.
Θέματα:
Α. Να γράψετε την περίληψη του κειμένου (100-120 λέξεις).
Β1. «Η ελευθερία όµως είναι θέµα ζωής που αφορά τον κάθε άνθρωπο χωριστά αλλά και όλους µαζί. Δεν µπορείς να κοιµάσαι ήσυχος µε τη σκέψη ότι δεν είναι η δική σου ελευθερία που απαλλοτριώθηκε, ότι είναι του γείτονα. Δεν µπορείς, γιατί αύριο θα είναι η σειρά σου»: να αναπτύξετε σε μία παράγραφο (70-80 λέξεων) το περιεχόμενο του παραπάνω αποσπάσματος.
Β2. «Στο χώρο της ελευθερίας δεν υπάρχουν στεγανά να κρυφτείς, να γλιτώσεις. Ο ολοκληρωτισµός δρα όπως η ραδιενέργεια: διαχέεται παντού, και στην πιο απόµακρη γωνιά και στην πιο κρυφή κόχη, στο τέλος κανένας δεν µένει αλώβητος»: Να επισημάνετε το είδος του συλλογισμού και να τον αξιολογήσετε. Τέλος, να εξηγήσετε τη σκοπιμότητα της χρησιμοποίησής του από το συγγραφέα.
Β3. Να σχολιάσετε τη χρήση των ρηματικών προσώπων στην τρίτη παράγραφο («Με προβλημάτιζε … η σειρά σου»).
Β4. α. Ποια είναι η κυριολεκτική σημασία των παρακάτω μεταφορικών λέξεων/εκφράσεων:
▪ η λαίλαπα του ναζισµού,
▪ οι ευγενείς ιστοί της ανθρώπινης αξιοπρέπειας και ακεραιότητας σαπίζουν,
▪ θα µπούµε σε µια νέα εποχή των παγετώνων.
β. Στις παρακάτω προτάσεις να αντικαταστήσετε τις υπογραμμισμένες λέξεις με συνώνυμές τους, ώστε να μην αλλοιώνεται το νόημα:
(i) Αλλά και στις δηµοκρατίες µας, όσο τέλος πάντων είναι πράγµατι δηµοκρατίες, υπεισέρχεται ο ολοκληρωτισµός.
(ii) Με προβληµάτιζε επίσης η αδιαφορία που δείχνουν οι απρόσβλητοι από τον ιό του ολοκληρωτισµού…
Γ. Ο Αντώνης Σαμαράκης υποστηρίζει πως ο ιός του ολοκληρωτισμού υπεισέρχεται και στις σύγχρονες δημοκρατίες. Ποια φαινόμενα ολοκληρωτικής νοοτροπίας θεωρείτε πως απειλούν τις δημοκρατικές κοινωνίες και πώς μπορεί, κατά τη γνώμη σας, ο δημοκρατικός πολίτης να προστατεύσει τις ελευθερίες του από καθετί που τις απειλεί. Το κείμενό σας να έχει τη μορφή ομιλίας στη Βουλή των Εφήβων.
[αύριο θα αναρτήσω τις απαντήσεις - θα ήθελα όμως και τις δικές σας προτάσεις στο θέμα της έκθεσης]
Τετάρτη 9 Μαρτίου 2011
ΜΑΡΙΑ ΠΟΛΥΔΟΥΡΗ, "Μόνο γιατί μ' αγάπησες"
1. Να αναφέρετε τρία (3) βασικά γνωρίσματα της ποίησης της Μαρίας Πολυδούρη και να τα επαληθεύσετε με τρία (3) αντίστοιχα παραδείγματα από το κείμενο.
2. Η ποίηση της Πολυδούρη είναι επηρεασμένη από το νεοσυμβολισμό και το νεορομαντισμό. Ποια γνωρίσματα του ποιήματος επιβεβαιώνουν αυτή τη διαπίστωση;
3. Η λέξη «ωραίος/α» επαναλαμβάνεται 4 φορές. Ποια σημασία έχει κάθε φορά;
4. α. Ποια είναι η μεταμορφωτική δύναμη της αγάπης;
β. Να βρείτε τέσσερα (4) διαφορετικά εκφραστικά μέσα με τα οποία δηλώνεται η δύναμη της αγάπης.
5. Να συσχετίσετε το ποίημα της Πολυδούρη με το παρακάτω απόσπασμα από το ποίημα του Τάσου Λειβαδίτη «Αγαπημένη μου». Ποιο νόημα δίνουν στην αγάπη οι δύο ποιητές;
Δος μου τα χέρια σου να κρατήσω τη ζωή μου.
Σ’ εύρισκα, αγαπημένη,
στο χαμόγελο όλων των αυριανών ανθρώπων.
Γιατί πριν μπεις ακόμα στη ζωή μου
είχες πολύ ζήσει μέσα στα όνειρά μου αγαπημένη μου.
Ύστερα ερχόταν η βροχή.
Mα έγραφα σ’ όλα μας τα χνωτισμένα τζάμια τ’ όνομα σου
κι έτσι είχε ξαστεριά στη κάμαρά μας.
Kράταγα τα χέρια σου
κι έτσι είχε πάντοτε η ζωή ουρανό κι εμπιστοσύνη.
Tα μαλλιά σου είναι μαύρα όπως μια νύχτα,
στο στόμα σου ανασαίνει ολάκερη η άνοιξη…
Όλα μπορούσανε να γίνουνε στον κόσμο αγάπη μου,
τότε που μου χαμογελούσες.
Στην πιο μικρή στιγμή μαζί σου,
έζησα όλη τη ζωή.
……………………………………
Ναι, αγαπημένη μου, πολύ πριν να σε συναντήσω
εγώ σε περίμενα. Πάντοτε σε περίμενα…
Κι όταν βρεθήκαμε για πρώτη φορά-θυμάσαι;-
μου άπλωσες τα χέρια σου τόσο τρυφερά
σα να με γνώριζες από χρόνια. Μα και βέβαια
με γνώριζες. Γιατί πριν μπεις ακόμα στη ζωή μου
είχες πολύ ζήσει μέσα στα όνειρά μου,
αγαπημένη μου…
Αγαπημένη, σου χρωστάω κάτι πιο πολύ απ’ τον έρωτα
εγώ σου χρωστάω το τραγούδι και την ελπίδα, τα δάκρυα
και πάλι την ελπίδα.
Στην πιο μικρή στιγμή μαζί σου, έζησα όλη τη ζωή.
Θάθελα να φωνάξω το όνομά σου, αγάπη, μ’ όλη μου τη δύναμη.
Να τ’ ακούσουν οι χτίστες απ’ τις σκαλωσιές
και να φιλιούνται με τον ήλιο
να το μάθουν στα καράβια οι θερμαστές
και ν’ ανασάνουν όλα τα τριαντάφυλλα
να τ’ ακούσει η άνοιξη και να ‘ρχεται πιο γρήγορα
να το μάθουν τα παιδιά για να μη φοβούνται το σκοτάδι,
να το λένε τα καλάμια στις ακροποταμιές,
τα τρυγόνια στους φράχτες…
Τρίτη 8 Μαρτίου 2011
Σάββατο 5 Μαρτίου 2011
Τελευταίος σταθμός (Θάνος Ανεστόπουλος)
Σβήνει το φως
από τα μάτια μου
κι όλα όσα έζησα
μπρος μου περνάνε.
Στέκομαι εδώ
στον τελευταίο σταθμό
με όλα όσα αγάπησα
και πήγαν χαμένα.
Δεν μετανιώνω πια
όλα ή τίποτα
δάσος και ερημιά
αυτή ήταν η ψυχή μου,
πάει πια.
Σαν νοσταλγώ
πουλιά με παν μακριά
πόνο δεν νιώθω πια
μόνο θυμάμαι.
Πάντα έλεγες
πως η ζωή είν’ στιγμές
κύμα που σκάει σ’ ακτές
κερί που λιώνει.
Δεν μετανιώνω πια
όλα ή τίποτα
δάσος και ερημιά
αυτή ήταν η ψυχή μου,
πάει πια.
Δεν κόβεται στα δύο η ζωή
είναι ήλιος και μαζί βροχή
κι ούτε για μια αιωνιότητα
δεν θ’ άλλαζα μια μέρα απ’ αυτή,
δεν κόβεται στα δύο η ζωή
είναι κόλαση, παράδεισος μαζί
κι αυτά που έζησα είτε άσχημα
είτε όμορφα ήσαν εγώ κι εσύ.
Δεν κόβεται στα δύο η ζωή
Είναι ήλιος και βροχή μαζί
Σβήνει το φως
από τα μάτια μου
κι όλα όσα έζησα
μπρος μου περνάνε.
Στέκομαι εδώ
στον τελευταίο σταθμό
με όλα όσα αγάπησα
και πήγαν χαμένα.
Δεν μετανιώνω πια
όλα ή τίποτα
δάσος και ερημιά
αυτή ήταν η ψυχή μου,
πάει πια.
Σαν νοσταλγώ
πουλιά με παν μακριά
πόνο δεν νιώθω πια
μόνο θυμάμαι.
Πάντα έλεγες
πως η ζωή είν’ στιγμές
κύμα που σκάει σ’ ακτές
κερί που λιώνει.
Δεν μετανιώνω πια
όλα ή τίποτα
δάσος και ερημιά
αυτή ήταν η ψυχή μου,
πάει πια.
Δεν κόβεται στα δύο η ζωή
είναι ήλιος και μαζί βροχή
κι ούτε για μια αιωνιότητα
δεν θ’ άλλαζα μια μέρα απ’ αυτή,
δεν κόβεται στα δύο η ζωή
είναι κόλαση, παράδεισος μαζί
κι αυτά που έζησα είτε άσχημα
είτε όμορφα ήσαν εγώ κι εσύ.
Δεν κόβεται στα δύο η ζωή
Είναι ήλιος και βροχή μαζί
Πέμπτη 3 Μαρτίου 2011
Σε αγαπώ γι’ αυτό που είσαι...
Έγραφα προ μηνός («Διαβάζοντας τον θυμό στις ζωές των άλλων», http: //blo. gr/4i2): «Και ξάφνου η σχέση διακόπτεται, απότομα. Το παιδί αναχωρεί απ' την εστία, μετακομίζει σε δικό του σπίτι, η επαφή αραιώνει ή χάνεται για μήνες, τα τηλεφωνήματα αραιώνουν, γίνονται με «απόκρυψη». Αυτή η διακοπή με πάγωσε πιο πολύ απ' όλα. Γιατί; Πώς; Τι θέλει να πει αυτή η διακοπή, η απόκρυψη, η απόσταση, η ρήξη;
Μπαίνω στη θέση του «διακοπέντος» γονιού: Τι έκανα στραβά; Τι κάνω λάθος; Μπορεί όλα να είναι λάθος, μπορεί και τίποτε. Είναι θυμός, είναι πλήξη, είναι αίσθηση αποκλεισμού; Τι θυμώνει τον νέο τόσο, που διακόπτει τη σχέση με το σπίτι του και ενώνει τον θυμό και το χνώτο του με συνομηλίκους όμοια θυμωμένους; Θέλει να αποδείξει ότι μπορεί να κάνει κάτι μόνος του, ενάντιο ίσως στον «σάπιο» κόσμο των μεγαλύτερων, των εξουσιών, των συστημάτων που τον ντρεσάρουν και τον αποκλείουν; [...]
Κάτι λείπει για να το καταλάβω ολόκληρο. Πιάνω κομματάκια μόνο, κομματάκια ενός θρυμματισμένου κόσμου, που παράγει απέραντο θυμό, βία, αυτοκαταστροφή, διακοπή σχέσεων και αποκλεισμό. Αυτοτροφοδοτούμενες παρέες οργισμένων νέων, αγέλες υπαρξιακά θυμωμένων, που επιστρέφουν στην κοινωνία τον δηλητηριώδη θυμό που τους έχει προξενήσει.»
Μερικές εβδομάδες αργότερα, έλαβα ένα μέιλ από το Λονδίνο. Με μια απάντηση: «Κανείς δεν μας είπε ποτέ «σε αγαπώ γι' αυτό που είσαι»». Πόνεσε ο λαιμός μου. Το παραθέτω:
«Καλημέρα σας,
Αρχικά να σας συστηθώ, με λένε Π., είμαι φοιτήτρια στα 24 (κάνω το μεταπτυχιακό μου στο Πανεπιστήμιο του Λονδίνου) και αναπόφευκτα έγινα κι εγώ ένας από αυτούς που «αναγκάστηκαν» να αφήσουν την πατρίδα επειδή «δεν υπάρχει» άλλος τρόπος επιβίωσης.
Mε αφορμή ένα σας κείμενο «Διαβάζοντας τον θυμό στις ζωές των άλλων» παίρνω το θάρρος να σας γράψω για τις ανησυχίες που βιώνετε κι εσείς σαν γονιός που προσφέρετε τα πάντα στα παιδιά σας, αλλά αναρωτιέστε γι' αυτή την απόσταση, την παύση επικοινωνίας και την οργή γύρω σας. Την αισθάνομαι κάθε μέρα, την κάνω πράξη συνειδητά πλέον και σας αποκαλύπτω ότι κρατώ απόσταση, γιατί πρέπει να δω τα πράγματα και να τα αξιολογήσω.
Από τέτοια καθημερινή οικογένεια προέρχομαι κι εγώ, υπερ-σπουδαγμένη, με όλες τις ευκαιρίες στα πόδια μου. Αλλά κάτι με τρώει πάντα από μέσα (οργή το λένε). Δεν με ρώτησε κανείς ποτέ αν εγώ ήθελα να τα κάνω όλα αυτά, οι γονείς μου με θωράκισαν με χαρτιά, γιατί αλλιώς δεν έχω στον ήλιο μοίρα.
Έτσι είναι; Μπορεί να είναι και έτσι, αλλά εμένα πάντα άλλα με ενοχλούσαν. Σκεφτόμουν ότι οι γονείς μου δεν με αποδέχονται αλλιώς, ότι πρέπει διαρκώς να διαπραγματεύομαι την αξία μου και να αποδεικνύω ότι αξίζω και θα πάω μπροστά. Αλλιώς ξέρετε τι θα ήμουν; Ένα από αυτά τα παιδιά που όταν τα ρωτάς «τι σπουδάζεις;» αυτά σου απαντάνε (δειλά) «τίποτα» κι εσύ τα λυπάσαι τα καημένα γιατί δεν τα κατάφεραν στη ζωή τους. Δεν πρόκοψαν και είναι τεμπελόσκυλα.
Έτσι φτάσαμε να αξιολογούμε τις ζωές μας; Και μετά μας φταίνε όλα; Το Διαδίκτυο; Τα ΜΜΕ; Τα παιδιά σας και όλοι μας στρεφόμαστε σ' εκείνους τους συνομήλικους που ασκούν τη μικρότερη κριτική πάνω μας και μας αποδέχονται όχι για τα πτυχία μας και τα κατορθώματά μας, αλλά γιατί υπάρχει ατόφια, καθαρή αγάπη και ανάγκη έκφρασης. Κάπως πρέπει να ακούσουν οι άλλοι αυτά που παράγει το κεφάλι μας. Με ορθόδοξα ή ανορθόδοξα μέσα. Είτε λέγεται ποίηση είτε λέγεται Πυρήνες της Φωτιάς.
Κανείς δεν μας είπε ποτέ «σε αγαπώ γι' αυτό που είσαι», γιατί δεν μας αφήσατε να γίνουμε αυτό που θέλουμε. Όσο καλό μας κάνετε με το να μας προστατεύετε, άλλο τόσο μας καταστρέψατε που δεν μας αφήσατε να πάρουμε τον δρόμο μας.
Να ανησυχείτε που κρατάνε απόσταση τα παιδιά σας, ίσως βρούνε τον δρόμο τους τελικά, κι ας θέλετε εσείς να τα τραβήξετε από το χέρι για να τα σώσετε και να τους δείξετε το σωστό. Αναρωτηθείτε μια στιγμή σε ποιον κάνετε καλό και αν τελικά στη ζωή το καλό και το κακό, το σωστό και το λάθος είναι απλά μέτρο για να αξιολογείτε τα πράγματα και να τα βάζετε σε κουτιά. Οι άνθρωποι δεν θέλουν στρατηγικές και πολιτικές χειρισμού, δείξτε και νιώστε ότι η αγάπη σας δεν έχει τόσα μέτρα και σταθμά.
Σας ευχαριστώ που με γεμίζετε με τόσο όμορφα κείμενα και σκέψεις. Ο Θεός να σας έχει καλά, συνεχίστε έτσι.
ΥΓ.: Εγώ πάντα χορεύτρια μπαλέτου ήθελα να γίνω («άλλα είναι εκείνα που αγαπώ, / γι' αλλού γι' αλλού ξεκίνησα / σαν να 'μουν άλλος κι όχι εγώ / μες στη ζωή πορεύτηκα» - το είπε κι ο Ελύτης).»
Ν. Ξυδάκης, εφημ. Η ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ, 27/2/2010
Τρίτη 1 Μαρτίου 2011
Γιώργος Σεφέρης, "Επί Ασπαλάθων"
Είναι το τελευταίο ποίημα του Σεφέρη και δημοσιεύτηκε στο Βήμα (23.9.71) τρεις μέρες μετά το θάνατό του στην περίοδο της δικτατορίας. Το ποίημα βασίζεται σε μια περικοπή του Πλάτωνα (Πολιτεία 614 κ.ε.) που αναφέρεται στη μεταθανάτια τιμωρία των αδίκων και ιδιαίτερα του Αρδιαίου. Ο Αρδιαίος, τύραννος σε μια πόλη, είχε σκοτώσει τον πατέρα του και τον μεγαλύτερο του αδερφό του. Γι' αυτό και η τιμωρία του, καθώς και των άλλων τυράννων, στον άλλο κόσμο στάθηκε φοβερή. Όταν εξέτισαν την καθιερωμένη ποινή που επιβαλλόταν στους αδίκους και ετοιμαζόταν να βγουν στο φως, το στόμιο δεν τους δεχόταν αλλά έβγαζε ένα μουγκρητό. "Την ίδια ώρα άντρες άγριοι και όλο φωτιά που βρισκόταν εκεί και ήξεραν τι σημαίνει αυτό το μουγκρητό, τον Αρδιαίο και μερικούς άλλους αφού τους έδεσαν τα χέρια και τα πόδια και το κεφάλι, αφού τους έριξαν κάτω και τους έγδαραν, άρχισαν να τους σέρνουν έξω από το δρόμο και να τους ξεσκίζουν επάνω στ' ασπαλάθια και σε όλους όσοι περνούσαν από εκεί εξηγούσαν τις αιτίες που τα παθαίνουν αυτά και έλεγαν πως τους πηγαίνουν να τους ρίξουν στα Τάρταρα". (Πλ. Πολιτεία 616).
--------------------------------------------------------------------------------
Ήταν ωραίο το Σούνιο τη μέρα εκείνη του Ευαγγελισμού.
πάλι με την άνοιξη.
Λιγοστά πράσινα φύλλα γύρω στις σκουριασμένες πέτρες
το κόκκινο χώμα και οι ασπάλαθοι
δείχνοντας έτοιμα τα μεγάλα τους βελόνια και τους κίτρινους ανθούς.
Απόμερα οι αρχαίες κολόνες, χορδές μιας άρπας που αντηχούν
ακόμη...
Γαλήνη
-Τι μπορεί να μου θύμισε τον Αρδιαίο εκείνον;
Μια λέξη στον Πλάτωνα θαρρώ,χαμένη στου μυαλού
τ'αυλάκια.
τ΄όνομα του κίτρινου θάμνου
δεν άλλαξε από κείνους τους καιρούς.
Το βράδυ βρήκα την περικοπή:
"τον έδεσαν χειροπόδαρα" μας λέει
"τον έριξαν χάμω και τον έγδαραν
τον έσυραν παράμερα τον καταξέσκισαν
απάνω στους αγκαθερούς ασπάλαθους
και πήγαν και τον πέταξαν στον Τάρταρο κουρέλι".
Έτσι στον κάτω κόσμο πλέρωνε τα κρίματά του
Ο Παμφύλιος ο Αρδιαίος ο πανάθλιος Τύραννος.
31 του Μάρτη 1971
Tι «δεν» είναι πια είδηση
της Μαριάννας Τζιαντζή
Σε λίγο θα πάψει να είναι είδηση το ότι ένας υπουργός αποδοκιμάστηκε έντονα σε μια δημόσια εκδήλωση, όπως συνέβη πρόσφατα με τον Θόδωρο Πάγκαλο στο Παρίσι και όπως είδαμε σε όλα τα δελτία. Είδηση πια θα είναι το ότι ένας εκπρόσωπος της κυβέρνησης έκανε μια δημόσια εμφάνιση «χωρίς» να τον γιουχάρουν. Επίσης είδηση θα είναι όχι οι ίδιες οι αποδοκιμασίες, αλλά η «απουσία» βίντεο που θα τις καταγράφει.
Κάποτε, το «νέο» ήταν ότι κάποιος φίλος ή γνωστός έπεσε θύμα κλοπής ή ληστείας. Τώρα πια δεν υπάρχει άνθρωπος στο κοντινό περιβάλλον μας που να «μην» του έχουν κλέψει το πορτοφόλι ή την τσάντα, που να μην του έχουν ανοίξει το σπίτι ή το αυτοκίνητο. Το ασυνήθιστο δεν είναι πια να «μη» σε έχουν κλέψει, αλλά το να σε έχουν κλέψει μόνο «μία» φορά και όχι περισσότερες.
Την περασμένη Παρασκευή το «Καλημέρα Ελλάδα» (ΑΝΤ1) του Γιώργου Παπαδάκη αναφέρθηκε σε μια διπλή δολοφονία με κίνητρο τη ληστεία στην Ελευσίνα. Κλειστά τα παραθυρόφυλλα, κλειστή και η λευκή αλουμινένια εξώπορτα της ισόγειας μονοκατοικίας όπου δύο αδέλφια, προχωρημένης ηλικίας, βρήκαν τον θάνατο από ασφυξία. Ενας αδελφός άνω των ογδόντα και η λίγο μικρότερη αδελφή του. Τα πτώματα ανακαλύφθηκαν πέντε μέρες αργότερα, όταν ανησύχησε ένας ανιψιός, που τους τηλεφωνούσε τακτικά.
Είδηση, λοιπόν, χωρίς φωτογραφίες, χωρίς πλάνα που να δείχνουν το αναστατωμένο σπίτι ή τα ίχνη πάλης. Ούτε καν ξέρουμε αν τα δύο αδέλφια είχαν χηρέψει και έσμιξαν στα γεράματα ή αν δεν παντρεύτηκαν ποτέ και πάντα ζούσαν μαζί, δεν ξέρουμε ποιος φρόντιζε τον άλλον, αν ήταν αγαπημένα ή τσακώνονταν διαρκώς σαν μικρά παιδιά, αν κάθε πρωί έβλεπαν την εκπομπή του κυρίου Αυτιά ή κάτι άλλο. Ξέρουμε μόνο ότι είχαν κοντά τους τουλάχιστον ένα πλάσμα που τους αγαπούσε: ένα σκύλο, ο οποίος, από την ημέρα του θανάτου τους, έχει σωριαστεί μπροστά στην εξώπορτα και δεν σαλεύει, δεν τρώει, ούτε νερό δεν πίνει. Τα πλάνα έδειχναν μόνο το περίλυπο σκυλί που είχε γίνει ένα με το πλακόστρωτο της εισόδου. Σήκωσε για λίγο το κεφάλι, κοίταξε προς την κάμερα και ύστερα το έκρυψε ανάμεσα στα πόδια του.
Σπαρακτική ήταν η εικόνα ή μάλλον σπαρακτικό ήταν αυτό που υπονοούσε η εικόνα. Δύο γεροντάκια που βρήκαν τον θάνατο μες στον φόβο. Δεμένα. Σήμερα τα «τιμημένα γηρατειά» έχουν γίνει φοβισμένα, τρομοκρατημένα γηρατειά - και αυτό που τα φοβίζει δεν είναι μόνο η έξαρση της εγκληματικότητας.
Πριν αποδώσουμε αυτήν την έξαρση στους «λαθρομετανάστες», ας αναλογιστούμε πόσοι ηλικιωμένοι, σε όλη την Ελλάδα, κοιμούνται χωρίς να τρέμουν από φόβο κάθε βράδυ, επειδή στο ίδιο ή στο διπλανό δωμάτιο ανασαίνει μια γυναίκα από την Ουκρανία, τη Βουλγαρία, τη Γεωργία, μια γυναίκα που, ενδεχομένως, έχει αφήσει τους δικούς της γονείς ή τα παιδιά της για να δουλέψει στον τόπο μας «χωρίς χαρτιά». Ετσι, εμείς κοιμόμαστε ήσυχοι τα βράδια, ξέροντας ότι οι γέροντές μας βρίσκονται σε καλά, έστω και «λαθραία» χέρια.
εφημ. Η ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ, 1/3/2010
Σχολείο δημοκρατίας το Διαδίκτυο
«Ψεκάστε, ψηφίστε, σκουπίστε», λένε όσοι ακολουθώντας τον Ρουσό ειρωνεύονται την αντιπροσωπευτική δημοκρατία. H άμεση δημοκρατία εμφανιζόταν για μεγάλο διάστημα ως ιδεώδες με μόνο αλλά μοιραίο μειονέκτημα το ανέφικτο της πραγματοποίησής της στις σύγχρονες πολυπληθείς κοινωνίες. Να, όμως, που στις μέρες μας το «ιδεώδες» αυτό έχει καταστεί από την τεχνολογία σχεδόν εφικτό. Αρκεί ένας υπολογιστής σε κάθε σπίτι με σύνδεση στο Διαδίκτυο, ώστε να μπορούμε να μετρούμε γρήγορα και ασφαλώς τη λαϊκή βούληση επί παντός ζητήματος. Στις σύγχρονες κοινωνίες η άμεση δημοκρατία μπορεί να πραγματοποιηθεί πιο εύκολα και από την αρχαία «πόλι»!
Το ζήτημα είναι αν θέλουμε αυτή την εξέλιξη, αν θεσμοί της άμεσης δημοκρατίας, όπως το δημοψήφισμα, εξασφαλίζουν την ενεργό συμμετοχή των πολιτών. H ειρωνεία είναι ότι άτυπα δημοψηφίσματα διεξάγονται καθημερινά. Υπάρχει κόσμος που κάθε μέρα, ιδιαίτερα με την προτροπή της τηλεόρασης, ψηφίζει το καλύτερο τραγούδι, τον πιο πολύτιμο ποδοσφαιριστή, το αν πρέπει να εκλέγεται ο μουφτής, αν πρέπει να έχει πυρηνικά το Ιράν κ.λπ. Σειρά δημοσκοπήσεων και ερευνών καταγράφουν με ακρίβεια τη λαϊκή βούληση πάνω σε κάθε ζήτημα και είναι βέβαιο ότι σήμερα όσο ποτέ άλλοτε οι διαθέσεις των πολιτών αποκαλύπτονται και επηρεάζουν. Δεν λέμε ότι οι πολιτικοί πορεύονται με βάση τις δημοσκοπήσεις και όχι με βάση αρχές και προγράμματα; Αν συμβαίνει αυτό, τότε η άμεση δημοκρατία θριαμβεύει, δεν έχουμε παρά να θεσμοθετήσουμε διαδικασίες που ήδη άτυπα υπάρχουν.
Το ότι κάτι δεν πάει καλά στην παραπάνω συλλογιστική φαίνεται από το γεγονός ότι εκφράζουμε αποδοκιμασία όταν λέμε πως οι πολιτικοί κάνουν ό,τι τούς υπαγορεύουν οι δημοσκοπήσεις ή ότι χαϊδεύουν τα αφτιά των πολιτών. H αποδοκιμασία μας εξηγείται από το ότι δεν δίνουμε μεγάλη αξία στις στιγμιαίες διαθέσεις των πολιτών, δεν δίνουμε μεγάλη αξία σε απόψεις που στηρίζονται στο θυμικό και όχι σε μια διαδικασία διαλόγου και στοχασμού. Το έλλειμμα της σύγχρονης δημοκρατίας δεν είναι ότι οι πολίτες δεν ακούγονται, αλλά ότι ο δημόσιος διάλογος είναι επιφανειακός, ότι όλα τα ζητήματα τίθενται δημοψηφισματικά υπό την μορφή άσπρου ή μαύρου, ενός ναι ή ενός όχι. Το έλλειμμα της σύγχρονης δημοκρατίας είναι η αδυναμία ουσιαστικής συμμετοχής των πολιτών, η οποία προϋποθέτει πληροφόρηση και σοβαρό διάλογο, προϋποθέτει την ουσιαστική διαμεσολάβηση των μαζικών ενώσεων, των κομμάτων, των οργανώσεων. Ο θρίαμβος των μορφών άμεσης δημοκρατίας αποδεικνύεται ολοένα και πιο πολύ θρίαμβος του λαϊκισμού.
O λαϊκισμός βεβαίως δεν αποτελεί φαινόμενο μόνο των τελευταίων χρόνων. Στη σύγχρονη, όμως, εποχή ευνοείται αφάνταστα από την τηλεόραση, η οποία έχει υποσκελίσει τα άλλα μέσα ενημέρωσης και έχει αναδειχθεί στο βασικό μέσο διεξαγωγής του δημόσιου διαλόγου. Δεν είμαι από αυτούς που βιάζονται να αναθεματίσουν συνολικά τη μικρή οθόνη, ούτε θέλω να γενικεύσω την ελληνική εμπειρία, η οποία είναι πέραν του καλού και του κακού. Σε πολλούς τομείς η προσφορά της τηλεόρασης είναι σημαντική, στον τομέα όμως του δημόσιου διαλόγου παραμένει ακόμη ασπρόμαυρη με μια, φοβάμαι, εγγενή αδυναμία στο να συλλάβει και να προβάλει χρώματα, πόσο μάλλον αποχρώσεις.
H φύση του συγκεκριμένου μέσου στηρίζεται στην παθητική παρακολούθηση του προγράμματος, χωρίς να δίνει καμιά δυνατότητα διαμόρφωσής του από τους θεατές. Συγχρόνως το μεγάλο κόστος επιβάλλει ένα ανελέητο κυνήγι τηλεθέασης, η οποία επιδιώκει την προσέλκυση τηλεθεατών με τον εντυπωσιασμό και με την απλούστευση. Όλα τα ζητήματα ακόμη και τα πιο σοβαρά, ακόμη και εκείνα που χρειάζονται εξειδικευμένες γνώσεις, εμφανίζονται απλουστευτικά ώστε να είναι εύληπτα από όλο και πιο πολλούς θεατές.
Το δημοψήφισμα, που κι αυτό από τη φύση του απλουστεύει, έρχεται να δέσει με την τηλεόραση και η θεσμοθέτησή του δεν αποτελεί παρά ψευδαίσθηση συμμετοχής. Ίσως να είναι χρήσιμο για τη λήψη αποφάσεων σε τοπικό επίπεδο ή στους κόλπους μαζικών οργανώσεων, όπου είναι πιο εύκολο να οργανωθεί ένας ουσιαστικός διάλογος. Μπορεί, π.χ., να χρησιμεύσει σε μια συνδικαλιστική οργάνωση όταν πρόκειται να πάρει μια μεγάλη απόφαση, όπως είναι η κινητοποίηση διαρκείας. Σε τέτοια περιορισμένα πλαίσια μπορεί να προωθήσει τη συμμετοχή και να ενισχύσει συνολικά τη δημοκρατία. Σε εθνικό επίπεδο, όμως, πολύ φοβάμαι ότι το μόνο που θα καταφέρει είναι να ενισχύσει τον λαϊκισμό και το θέαμα. Το μεγάλο ζητούμενο της σύγχρονης δημοκρατίας είναι η αναβάθμιση του δημόσιου διαλόγου και στο θέμα αυτό άλλα μέσα, όπως π.χ. το Ίντερνετ, μπορεί να αποδειχθούν καταλυτικά.
Το Διαδίκτυο, κατ’ εξοχήν διαδραστικό μέσο, αποτελεί το πιο μαζικό forum στην ιστορία της ανθρωπότητας με δυνατότητα όχι μόνο άμεσης, 24 ώρες το 24ωρο, επιλογής των πηγών, των πληροφοριών, της εικόνας και της μουσικής, αλλά, σε αντίθεση με την τηλεόραση, και διαμόρφωσης της πληροφορίας, καθώς και επικοινωνίας με οποιονδήποτε σε όλον τον πλανήτη. Απόδειξη, η φοβερή επιτυχία των δικτυακών ημερολογίων (blogs), τα οποία μπορεί να «ανεβάσει» στο Διαδίκτυο ο καθένας μας. Ήδη έχουν δημιουργηθεί περισσότερα από 30 εκατομμύρια και καθημερινά δημιουργούνται χιλιάδες νέα, με αποτέλεσμα για πρώτη φορά στην ιστορία της ανθρωπότητας να μπορεί ο οποιοσδήποτε να γίνει εκδότης των απόψεών του σε μηδενικό χρόνο και, πάλι σε μηδενικό χρόνο, αποδέκτης των απόψεων των άλλων. Το πεδίο του Διαδικτύου είναι σχολείο πραγματικά άμεσης δημοκρατίας και αποτελεί το μεγαλύτερο φόβο των αντιδημοκρατικών καθεστώτων, όπως αποδεικνύουν οι πρόσφατες συμφωνίες των μεγαλύτερων εταιρειών αναζήτησης δεδομένων Yahoo και Google με την κυβέρνηση της Κίνας: η δημιουργία εκ μέρους τους δικτυακών τόπων στην Κίνα τούς επιτράπηκε με τον όρο να λογοκρίνουν τα «ευαίσθητα» για το καθεστώς δεδομένα. H ελευθερία, επομένως, του Διαδικτύου, η δημιουργία ευρυζωνικών δικτύων και η όσο το δυνατόν φθηνότερη πρόσβαση σε αυτό μπορεί να τονώσουν τη δημοκρατία πολύ περισσότερο από κάθε δημοψήφισμα.
(Σταύρος Τσακυράκης, ΤΑ ΝΕΑ, 27/05/2006)
Θέματα:
Α. Να συντάξετε την περίληψη του κειμένου (120 λέξεις).
Β1. Να διατυπώσετε με δικά σας λόγια το θέμα του δημοσιεύματος και τη θέση του συντάκτη. Με ποια επιχειρήματα και τεκμήρια υποστηρίζει τη θέση του; Να καταγράψετε στο τετράδιό σας την όλη συλλογιστική πορεία που ακολουθεί.
Β2. α. Να επισημάνετε τη δομή και τον τρόπο ανάπτυξης της 2ης παραγράφου.
Β2. α. Να επισημάνετε τη δομή και τον τρόπο ανάπτυξης της 2ης παραγράφου.
β. Να σχολιάσετε τη συνοχή των περιόδων της 3ης παραγράφου.
Β3. Με ποια συλλογιστική πορεία (παραγωγική / επαγωγική) αναπτύσσεται η τελευταία παράγραφος; Να αιτιολογήσετε την απάντησή σας.
Β4. Να αντιστοιχίσετε τις λέξεις του παρακάτω πίνακα που έχουν ετυμολογική συγγένεια.
Στήλη Α’ Στήλη Β’
1. εφικτός α. σχήμα
2. προτροπή β. άφιξη
3. συμμετοχή γ. έγκριση
4. λογοκρίνουν δ. παρεκτρέπομαι
Γ. Πιστεύετε πως το Διαδίκτυο αποτελεί το καλύτερο μέσο προώθησης του διαλόγου, το οποίο μπορεί να τονώσει τη δημοκρατία; Συντάξτε ένα κείμενο για την ιστοσελίδα του σχολείου σας στο οποίο να αναφέρετε τα πλεονεκτήματα αλλά και τις τυχόν αδυναμίες αυτού του νέου τρόπου ανταλλαγής απόψεων.