ΑΦΗΓΗΜΑΤΙΚΕΣ ΤΕΧΝΙΚΕΣ ΣΤΟΝ "ΚΡΗΤΙΚΟ"

A. Ο αφηγητής – το είδος της αφήγησης

Ο «Κρητικός» είναι το μόνο ποίημα του Σολωμού όπου από την αρχή μέχρι το τέλος μιλάει ένας ε-πινοημένος αφηγητής, που, αντίθετα, με τους περισσότερους ήρωές του, μένει ζωντανός έως το τέλος για να πει την ιστορία του. Την αφήγηση εδώ δεν τη διεκπεραιώνει ο ποιητής ή ένας τρίτος παρατηρη-τής. Την αναλαμβάνει σε πρώτο πρόσωπο και σε όψιμο χρόνο ο ήρωας της σύνθεσης.

Ως προς το είδος της αφήγησης μπορεί να χαρακτηριστεί μονόδραμα, με την έννοια πως είναι η αναπαράσταση ενός δράματος με ένα χαρακτήρα. Είναι μια πρωτοπρόσωπη αφήγηση δραματοποιημέ-νη: ένας λόγος που αφηγείται μια εμπειρία αποκαλυπτική για την ανθρώπινη συνείδηση δεν μπορεί παρά να είναι ένας πολυεπίπεδος απόλογος: έκθεση μιας περιπέτειας (αφήγησης έπους, περιπέτειας), δραματοποίηση (τραγωδία) και φιλοσοφία (ως πηγή αυτοσυνείδησης). Με άλλα λόγια, το ποίημα είναι σαν μια εξομολόγηση του ποιητικού ανθρώπου που μας αποκαλύπτει μια καινούρια ολότελα αίσθηση του λυρικού, παρόμοια με εκείνη που αποκάλυπταν σύγχρονα άλλοι κορυφαίοι ευρωπαίοι ποιητές.

B. Η οργάνωση του αφηγηματικού χρόνου

Η αφήγηση δεν παρακολουθεί συνεχώς τα επεισόδια στη χρονογραφική τους διαδοχή, αρχίζοντας δηλ. από ένα αφετηριακό σημείο (το ναυάγιο) και καταλήγοντας, δίχως ανακοπές, ευθύγραμμα, στο τέλος της ιστορίας (στο θάνατο της κόρης). Κάθε τόσο η ευθύγραμμη αυτή πορεία ανακόπτεται και στα διάκενά της αναπτύσσονται αναδρομές και προβολές. Ενώ ο Κρητικός αρχίζει τη διήγησή του αναφερόμενος στην ακτή που ξεχωρίζει εκεί πέρα μακριά και ορκίζεται σε ό,τι είναι για αυτόν πιο ιερό πως ό,τι πει θα είναι αληθινό, σ’ αυτό το σημείο κάνει μια παρέκβαση (προβολή στο μέλλον) με την αναφορά του στη Δευτέρα Παρουσία. Ύστερα από την παρένθεση αυτή στο μέρος 20, η διήγηση του Κρητικού επιστρέφει στην καταιγίδα που είχε αρχίσει να περιγράφει στο 18. Στο 4 [21] στ. 31 – 36, διακόπτεται η διήγηση για την εμφάνιση της φεγγαροντυμένης και ακολουθεί μια αναδρομή του Κρητικού στα βάσανά του από τους Τούρκους. Στους στ. 37/8 επανέρχεται στο αφηγηματικό παρόν και απευθύνει επίκληση στη γυναικεία οπτασία. Στην αρχή του 5 [22] ο Κρητικός συνεχίζει την ιστορία χωρίς διακοπή. Μόλις χάθηκε όμως η οπτασία και προτού νιώσει στην παλάμη του ένα από τα δάκρυά της, η διήγηση διακόπτεται από μια παρέκβαση, που αποτελεί πρόδρομη αφήγηση στη νέα του κατάστασή του, μετά τη σωτηρία του: απλώνει το χέρι του στο διαβάτη ψωμοζητώντας. Τώρα πια όνειρα σκληρά ξαναζωντανεύουν την καλή του μέσα σ’ άγρια πέλαγα κι αστροπελέκια, έτσι που ξέφρενος ξυπνά. Επιστρέφει λοιπόν στο σημείο που κολυμπούσε, αλλά αμέσως η μνήμη του ξεφεύγει σε εικόνες από το ηρωικό του παρελθόν στην Κρήτη – αναδρομική αφήγηση (5 [22] στ. 15 – 20). Αμέσως μετά (5 [22] στ. 21) ξαναπιάνει τη διήγησή του και περιγράφει πόσο δυνατά χτυπούσε η καρδιά του όπως ακουμπούσε στα πλευρά της αγαπημένης του ενώ κολυμπούσε, πράγμα που έκανε τις κινήσεις του ακόμη περισσότερο γιομάτες δύναμη. Μέχρι το τέλος του ποιήματος η διήγηση είναι γραμμική, χωρίς να διακόπτεται από αναχρονίες (αναδρομές ή προλήψεις).

Χαρακτηριστικά δομής στον "ΚΡΗΤΙΚΟ" του Δ. Σολωμού

I. Η τριπλή σύνθεση: αποδίδεται ολοκληρωμένο το φάσμα της εσωτερικής ζωής του ήρωα: αγάπη για την πατρίδα, χριστιανική πίστη και έρωτας για τη γυναίκα. Με τον τρόπο αυτό συνδέεται ο πατριωτισμός με το θρησκευτικό στοιχείο και τον ερωτισμό.

II. Ο κανόνας των τριών: ένα επαναλαμβανόμενο χαρακτηριστικό της δομής του ποιήματος είναι η – σύμφωνα με την παράδοση των δημοτικών τραγουδιών – σύνθεση των στοιχείων ανά τρία. Όχι μόνο τρεις κεραυνοί πέφτουν στο πρώτο μέρος, αλλά κι ο Κρητικός ομνύει τρεις φορές ότι η ιστορία του είναι αληθινή. Όταν προσπαθεί να θυμηθεί πού είχε ξαναδεί τη «φεγγαροντυμένη», αμφιβάλλει ανάμεσα σε τρεις δυνατότητες. Έπειτα πάλι, όταν περιγράφει πόσο δυνατό νιώθει το χέρι του μετά που χάθηκε η οπτασία, λέει ότι τώρα ήταν πιο δυνατό από τρεις περιπτώσεις στο παρελθόν. Τέλος, όταν μας λέει ότι τίποτα δεν μπορεί να συγκριθεί με το μαγικό ήχο, μας δίνει τρεις «αποφατικές» παρομοιώσεις, για να μας υποβάλει ήχους γλυκούς που δεν έχουν τη δύναμη εκείνου του ήχου. Εξάλλου, αξίζει να επισημανθεί πως υπάρχει μια διαβάθμιση σε μερικές από αυτές τις ομάδες των τριών: στους όρκους ο θάνατος της αγαπημένης είναι σίγουρα ο πιο βαρύς, ενώ καθεμιά από τις παρομοιώσεις που μόλις αναφέραμε είναι μακρύτερη από την προηγούμενη (4, 6 και 8 στίχοι αντίστοιχα).

III. Η συνύφανση πραγματικών και φαντασιακών στοιχείων: στο σημείο συνάντησης φυσικού και μεταφυσικού επιπέδου βρίσκεται η ιδεατή σύνθεση, η νέα διάσταση της ύπαρξης. Χαρακτηριστικό παράδειγμα είναι η αποκαλυπτική στιγμή της Έσχατης Κρίσης, που, όπως παρουσιάζεται από τον ποιητή, αποτελεί επεξεργασία του μοτίβου της συντέλειας του κόσμου (σύνδεση θανάτου με ανάσταση, υποχώρηση του γήινου κόσμου και προβολή της παραδείσιας ζωής και της εξιδανικευμένης αγάπης).

IV. Η σύνθεση αντιθετικών ζευγών:

(α) φυσικός κόσμος vs ιδεατός κόσμος,

(β) η φύση ως έκφραση της άλογης βίας (π.χ. καταιγίδα) vs η φύση ως έκφραση αρμονίας (αρχέτυπο του κάλλους και του αγαθού),

(γ) έντονη κίνηση (τρικυμία) vs απόλυτη ακινησία

(δ) έρωτας vs θάνατος vs ανάσταση

(ε) σωτηρία ήρωα vs θάνατος κόρης

(στ) ο αποπνευματωμένος ήρωας vs οι εκκοσμικευμένες ψυχές των αναστημένων

(ζ) οι προσπάθειες του ήρωα να σώσει την αγαπημένη του vs η φύση (καταιγίδα), το όραμα της Φεγγαροντυμένης και το άκουσμα του γλυκύτατου ήχου. Η φύση ως αντίμαχη δύναμη παραλύει με την υπεροχή της την αντίσταση ενάντια στα εμπόδια που η ίδια προβάλει, αλλά και διαβρώνει την ηθική θέληση με το ακαταμάχητο κάλεσμά της για ζωή. Με τον τρόπο αυτό ο ήρωας «αφομοιώνεται» και το αγωνιστικό πνεύμα του εξουδετερώνεται, με αποτέλεσμα την απώλεια της κόρης.

V. Η λειτουργία των αντισταθμισμάτων: το θετικό έχει ως αντίβαρό του το αρνητικό και το αντίστροφο. Η χαρά φέρνει τη λύπη, η ευτυχία τη δυστυχία, η σωτηρία την απώλεια κ.λπ. Ο ήρωας υψώνεται σε ανώτερη ζωή, γιατί μπόρεσε να δει το θαύμα και να νιώσει θαυμασμό κι έτσι κατακτά το ποιητικό χάρισμα. Η αγαπημένη του όμως χάνεται.

VI. Κυκλική δομή: οι προσπάθειες για τη διάσωση της κόρης κατά το ναυάγιο – ο θάνατος της κόρης.

Διονύσιος Σολωμός, Ο ποιητής της Επανάστασης

http://www.ert-archives.gr/V3/public/pop-view.aspx?tid=7359&tsz=0&act=mMainView

Η επεξεργασία των κύριων θεμάτων στον "ΚΡΗΤΙΚΟ" του Δ. Σολωμού

Η ποίηση του Σολωμού επικεντρώνεται γύρω από τα μεγάλα θέματα που απασχόλησαν φιλοσόφους και ποιητές μέσα στους αιώνες: ελευθερία, φύση, θρησκεία, θάνατος και έρωτας. Επειδή στα ποιήματά του η ελευθερία θριαμβεύει ενάντια στη φύση και η θρησκεία ενάντια στο θάνατο, θα εξετάσουμε αυτές τις τέσσερις έννοιες ανά ζεύγη:

(i) Φύση και ελευθερία: Απ’ όλ’ αυτά τα θέματα η ελευθερία ήταν το πιο επίκαιρο την εποχή του Σολωμού, που ήταν μια εποχή αγώνων για ελευθερία πνευματική, ιδεολογική και πολιτική σε πολλές χώρες. Ο ορισμός που έδινε ο Σολωμός στην ελευθερία, όπως και ο τρόπος που επεξεργαζόταν το θέμα εξελίχτηκαν σημαντικά στη διάρκεια της ποιητικής του πορείας. Στον «Ύμνο» η ελευθερία θεωρείται κίνητρο και αποτέλεσμα για τον αγώνα ενός λαού να κερδίσει την ανεξαρτησία του από τον ξένο ζυγό. Εδώ η ελευθερία νοείται πρώτα ως πολιτική έννοια και εισάγεται σαν θεά που πράττει, μιλάει και που σ’ αυτήν απευθύνεται ο ποιητής. Αλλά όπως βλέπουμε στη μετέπειτα ποίησή του («Ελεύθεροι πολιορκημένοι»), η ελευθερία δεν σταματά εκεί: είναι κάτι για το οποίο ακατάπαυτα πολεμά κάποιος. Οι υπερασπιστές του Μεσολογγίου συμμετέχουν στον αγώνα για να ελευθερωθεί η Ελλάδα από τους Τούρκους. Όταν όμως συνειδητοποιούν ότι δεν έχουν καμιά ελπίδα να κερδίσουν την υλική μάχη, σκοπός του δικού τους αγώνα γίνεται η απελευθέρωση της ψυχής τους από το ζυγό των καταναγκαστικών υλι-κών δυνάμεων (κι αυτό περιλαμβάνει και τις δικές τους επιθυμίες) κι η ελευθερία που αναζητούν είναι πια μια καθαρά πνευματική αξία.

Η φύση παρουσιάζεται ως θέμα παρά ως πηγή εικονοπλαστικής, ιδιαίτερα στις ενότητες του «Πει-ρασμού» στους «Ελεύθερους πολιορκημένους» (Β2 και Γ6) και στον «Πόρφυρα». Και στα δύο ποιήματα παρουσιάζεται η πάλη του ανθρώπου να σπάσει τα δεσμά της εξάρτησής του από τον υλικό κόσμο. Για το Σολωμό η φύση ήταν και Παράδεισος και Κόλαση, αλλά, επειδή ήταν δύσκολο να ξεχωρίζει αυτές τις δύο όψεις, προτιμούσε να ατενίζει τη φύση με σκεπτικισμό, σαν μια πιθανή απειλή για την πνευματική ελευθερία του ανθρώπου. Στον «Κρητικό» η φύση είναι μοτίβο κεντρικό και δομικό της αφήγησης και της σχέσης του ήρωα μαζί της. Σχέσης διαλεκτικής που διαδραματίζεται ως διάλογος βαθιάς αντινομίας, με τη βούληση την ηθική του ήρωα οικτρά να δοκιμάζεται και παρ’ όλ’ αυτά να μην ενδίδει, αλλά πιο πολύ να ενδυναμώνεται βαθιά μέσα του η προσήλωση στην ιδέα του «υψηλού».

(ii) Θάνατος και θρησκεία: Στον αναγνώστη του Σολωμού κάνει εντύπωση το πόσο συχνά περιγράφει το θάνατο φανταστικών, ιστορικών ή γνωστών προσώπων ή το γεγονός πως όλα τα μεγάλα του έργα τελειώνουν με θάνατο, όπως της αρραβωνιαστικιάς του Κρητικού. Το μοτίβο του θανάτου του ήρωα ή της ηρωίδας συνδέεται με την εμφάνισή τους μπροστά στο θρόνο του Θεού, για να κριθούν, την ύστατη ημέρα. Στην ενότητα [19] του «Κρητικού», ένας απλός υπαινιγμός στο θάνατο της αρραβωνιαστικιάς του στο στίχο 4 («Μα την ψυχή που μ’ έκαψε τον κόσμο απαρατώντας») κάνει τον Κρητικό να φανταστεί ότι ενώνεται μαζί της ξανά κατά την Έσχατη Κρίση (στ. 5-18). Αφού μετά το θάνατο χρόνος πια δεν υπάρχει, ο σωματικός θάνατος του καθενός οδηγεί αμέσως στην ανάστασή του, που λαμβάνει χώρα την ίδια στιγμή με την ανάσταση όλων των νεκρών, αφού έχει πια καταστραφεί ο υλικός κόσμος κι έχει έρθει η βασιλεία του Θεού.

(iii) Έρωτας και αγνότητα: Ο έρωτας και ο θάνατος είναι στενά δεμένοι στη ρομαντική ποίηση. Στον «Κρητικό» ([22], στ. 50), ο αφηγητής, στη μάταιη προσπάθειά του να μεταδώσει την εντύπωση που προκαλούσαν οι μαγικοί ήχοι που ακολούθησαν την εξαφάνιση της «φεγγαροντυμένης», καταλήγει πως ακόμη και ο έρωτας κι ο θάνατος δεν είναι τόσο ισχυροί σαν τούτους τους ήχους («Μόλις είν’ έτσι δυνατός ο Έρωτας και ο Χάρος»). Το θέμα, άλλωστε, του «Κρητικού» εν μέρει είναι η ανθρώπινη και θεϊκή αγάπη: χάνει εκείνος τη γήινη αγάπη του, για να του χαριστεί το όραμα της ουράνιας ευδαιμονίας, γιατί ο έρωτας για την αρραβωνιαστικιά του του έδωσε τη δυνατότητα πέρα από αυτή να δει κάτι από το θεϊκό στοιχείο. Τέλος, στο Σολωμό ο έρωτας είναι πάντα αγνός. Μια από τις εικόνες που επανέρχονται συχνά, όταν περιγράφει τις ψυχές που παρουσιάζονται να κριθούν στη Δευτέρα Παρουσία, είναι τα τρεμάμενα λουλούδια, που συμβολίζουν (κι αποδεικνύουν σ’ όποιον τα κοιτάζει) ότι η γυναίκα που πλησιάζει έχει κρατήσει την παρθενία της. Η κόρη στον «Κρητικό», αν και είναι του ήρωα η αρραβωνιαστικιά, είναι απόλυτα αγνή, γιατί «της τρέμουν τα λουλούδια / Στη θύρα της Παράδεισος», όταν η ψυχή της πάει για να κριθεί ([19], στ. 11/12). Και είναι ακριβώς αυτή αγνότητα του έρωτα του Κρητικού γι’ αυτήν που του δίνει το όραμα του θείου.

Ελευθερία, θρησκεία, αγνότητα. Αυτοί είναι οι σύμμαχοι του ανθρώπου ενάντια στις δυνάμεις της φύσης που δρουν και μέσα και έξω από αυτόν, στον περιβάλλοντα κόσμο. Οι περισσότεροι ήρωες του Σολωμού έχουν εμπλακεί σ’ αυτό τον αγώνα και, με το δικό του τρόπο ο καθένας, βγαίνουν νικητές.

Ποιητικά τεχνάσματα στον "ΚΡΗΤΙΚΟ" του Δ. Σολωμού

i. Λογοτεχνικό είδος: Η επιθυμία του Σολωμού, όπως την εκφράζει στους στοχασμούς του πάνω στους «Ελεύθερους Πολιορκημένους» για ένα «είδος μειχτό, αλλά νόμιμο», μπορεί να συνδέεται με την προσπάθειά του να συνδυάσει διάφορα γνωστά λογοτεχνικά είδη σε ένα μόνο έργο (το λυρικό, το δραματικό και το αφηγηματικό). Στον «Κρητικό» ο Σολωμός προχώρησε στη δημιουργία ενός δραματικού μονολόγου. Είναι ο Κρητικός που μιλάει σε όλη τη διάρκεια του ποιήματος χωρίς καμιά αφηγηματική εισαγωγή. Διηγείται την ιστορία του, αλλά με τόσα άλματα μπρος πίσω στο χρόνο, που η προσοχή του αναγνώστη εγκαταλείπει την «ιστορία» κι αφοσιώνεται στον τρόπο που αυτή λέγεται. Αν διαβάσει κάποιος το ποίημα σαν δράμα, τότε ίσως ψάξει για ενδείξεις σχετικές με την προσωπικότητα του Κρητικού. Όμως μπορεί να διαβαστεί και σαν λυρικό ποίημα, αφού παρουσιάζει τη συγκίνηση που αισθάνεται ο ίδιος ο Κρητικός (χρήση α’ ενικού). Οπότε το ποίημα έχει στοιχεία και από τα τρία είδη.

ii. Όνειρα και οράματα: Ένα ποιητικό τέχνασμα που ο Σολωμός χρησιμοποιεί είναι να παρουσιάζει μια πράξη σαν να την έβλεπε είτε ο ίδιος είτε ο ήρωας σε όνειρο ή σε όραμα. Αυτό το λογοτεχνικό τέχνασμα έχει πίσω του μια μακριά ιστορία και το τελειότερο παράδειγμα είναι ίσως η Θεία Κωμωδία του Ντάντε, που είναι όλο μια μεγάλη διήγηση του οράματος του ποιητή, όταν επισκέφθηκε την Κόλαση, το Καθαρτήριο και τον παράδεισο. Ο ρόλος που παίζουν τα οράματα στο έργο του Σολωμού δε διαφέρει από το ρόλο των ονείρων. Το όραμα της «φεγγαροντυμένης» στον «Κρητικό» αποκαλύπτει στον ήρωα κάποια δική του αλήθεια: σε ένα είδος έκστασης, βλέπει αυτό που είναι ίσως το θείο αντίστοιχο της αρραβωνιαστικιάς του ή την αθάνατη ψυχή της, όπως ανεβαίνει από το άψυχο κορμί της στον ουρανό. Από τότε ζει πάντα με την ανάμνηση αυτού του οράματος, που τον οδηγεί να δει τη ζωή του σαν προετοιμασία θανάτου, αφού ξέρει ότι, όταν πεθάνει, θα ενωθεί ξανά και με την αγαπημένη του και με αυτήν τη θεία οπτασία, που στην ουσία είναι ένα και το αυτό.

iii. Η αρχή των ποιημάτων: Ο Σολωμός ήθελε μερικά από τα ποιήματά του να αρχίζουν ex abrupto (απότομα), δηλ. χωρία καμιά εισαγωγή, ώστε να δουλέψει σκληρά ο αναγνώστης για να συλλάβει, α-κόμη και να παραγάγει νόημα. Στον «Κρητικό» η ενότητα που δηλώνεται με τον αριθμό 18 στις εκδό-σεις, στην πραγματικότητα είναι η πρώτη ενότητα του ποιήματος. Ο ποιητής σχεδίαζε ν’ αρχίζει το ποίημα με τον «Κρητικό» και την αγαπημένη του να βρίσκονται ήδη στο πέλαγος, μέσα στην τρικυμία, χωρίς καμία επεξήγηση για το ποιοι ήσαν και πώς βρέθηκαν εκεί (ίσως μόλις μια αναφορά για το ότι είχαν ναυαγήσει). Υπάρχουν όμως αρκετές ενδείξεις στο ποίημα, για να ζωντανέψει στο μυαλό του ο αναγνώστης τις πιο σημαντικός περιστάσεις που προηγήθηκαν και ακολούθησαν το κρίσιμο συμβάν της θύελλας. Σκοπός του ποιητή ήταν να αφαιρέσει από τα ποιήματα κάθε άχρηστο επεξηγηματικό υλικό, για να έχει το υπόλοιπο όχι μόνο μεγάλη περιεκτικότητα και ένταση, αλλά κι ένα μυστήριο που θα γοήτευε τους αναγνώστες του και θα τους καλούσε να συμμετάσχουν στην ποίησή του.

iv. Προσωποποίηση και επίκληση: Το 18ο αι. οι αφηρημένες έννοιες συχνά προσωποποιούνται, που σημαίνει ότι περιγράφονται σαν να είχαν ανθρώπινα ή και θεϊκά χαρακτηριστικά. Οι ποιητές συχνά απευθύνουν το λόγο σ’ αυτές τις προσωποποιημένες έννοιες. Ο Σολωμός και την προσωποίηση αφηρημένων εννοιών χρησιμοποιούσε συχνά και την επίκληση στο στόμα κάποιου ήρωα, αντί να απευθύνεται στα πράγματα ο ίδιος. Στο δεύτερο στίχο του «Κρητικού» ο αφηγητής μιλάει στο αστροπελέκι και λέει: Αστροπελέκι μου καλό, για ξαναφέξε πάλι! Αφού περιμένει το αστροπελέκι να τον ακούσει και να τον υπακούσει, ο Κρητικός υποθέτει ότι αυτό έχει ανθρώπινες ή θεϊκές ιδιότητες.

v. Παρομοίωση και μεταφορά: Η παρομοίωση χρησιμοποιείται στη νεοκλασική ποίηση, ενώ η ρομαντική ποίηση, που τείνει να είναι πιο λυρική, προτιμά συνήθως τη μεταφορά. Η παρομοίωση δηλώνει ότι κάτι είναι σαν κάτι άλλο, ενώ η μεταφορά ταυτίζει δύο αντικείμενα ή αναφέρεται στο ένα αντί για το άλλο. Ακόμη κι όταν ο Σολωμός χρησιμοποιεί μεταφορές στην ώριμή ποίησή του, αυτές είναι συνήθως σύντομες αι γενικά τείνουν να είναι ένα ουσιαστικό μέρος της έκφρασης και όχι μια διακοσμητική προσθήκη. Έτσι, στις δύο παρομοιώσεις στους στίχους [20] 2-4 του «Κρητικού»:

Κι η θάλασσα, που σκίρτησε σαν το χοχλό που βράζει,

Ησύχασε και έγινε όλο ησυχία και πάστρα,

Σαν περιβόλι ευώδησε κι εδέχτηκε όλα τ’ άστρα

βρίσκουμε τουλάχιστον δύο μεταφορές: «η θάλασσα… σκίρτησε» και «η θάλασσα… εδέχτηκε όλα τ’ άστρα». Αυτές οι μεταφορές – που υποβάλλουν την αγριάδα της θάλασσας και μετά την απέραντή της γαλήνη – περιγράφουν τη θάλασσα να τινάζεται ψηλά (ίσως σαν άγριο ζώο που επιτίθεται) και την επόμενη στιγμή σαν ένα τρυφερό πλάσμα που δέχεται τα άστρα στην αγκαλιά του (από μια πιο πραγ-ματιστική άποψη, τα άστρα καθρεφτίζονται στης θάλασσας την απαστράπτουσα επιφάνεια). Και στις δύο περιπτώσεις η θάλασσα παρομοιάζεται με κάτι (βραστό ή χοχλαστό νερό και ένα περιβόλι), ενώ στη μεταφορά συγκρίνεται με δύο πράγματα. Το παιχνίδι εδώ ανάμεσα στην παρομοίωση και τη μετα-φορά πετυχαίνει μια πιο πολύπλοκη δομή απ’ ό,τι καταφέρνουν οι μάλλον χαλαρές και κοινότοπες παρομοιώσεις του «Ύμνου». Γενικά, η έκφραση στην ώριμη ποίηση του Σολωμού είναι εξαιρετικά με-ταφορική.

Οι μεταφορές του, μάλιστα, συχνά δημιουργούν μια σχέση μεταξύ τους μέσω λεκτικών συνειρμών, με αποτέλεσμα τη δημιουργία ενός πολύπλοκου σχεδίου. Ένα εξαιρετικό παράδειγμα της πολυπλοκό-τητας των μεταφορών του Σολωμού βρίσκεται στους στίχους [21] 17-24 του «Κρητικού», όπου περιγράφει την εντύπωση που έκανε στο νου και το σώμα του Κρητικού το θέαμα της «φεγγαροντυμένης»: «Ήτανε μνήμη παλαιή… τη μιλιά μου». Ας δούμε πρώτα την εσωτερική και την εξωτερική εικόνα. Η γυναίκα της οπτασίας ήταν μια παλιά ανάμνηση που πρόβαλε από μέσα του και τώρα στέκεται μπροστά του σαν το νερό που το μάτι βλέπει να ξεπηδάει ξαφνικά από βαθιά μέσα στο βράχο έξω στο φως του ήλιου. Τότε ο Κρητικός – μαζί κι ο ποιητής – πηδούν από το μεταφορικό μέσο της παρομοίωσης (που μ’ αυτή συγκρίνεται η ανάμνηση της οπτασίας) στην κυριολεκτική δράση, αφού η μεταφορική αναφορά στο μάτι και στο νερό που ξεπηδάει, στον τρίτο στίχο, κάνει να τρέχουν δάκρυα αληθινά από τα μάτια του Κρητικού. Ο Κρητικός συνεχίζει λέγοντας ότι από τα δάκρυα δεν μπορούσε πια να τη δει, αν και ήξερε ότι εκείνη βρισκόταν ακόμη εκεί, αφού ένιωθε («άκουγα») τα μάτια της να τρυπούν τα σωθικά του και να καταλαβαίνουν τις μύχιες σκέψεις του, που η εκστατική του κατάσταση τον εμπόδιζε να τις εκφράσει με λόγια. Φαίνεται ότι, ακριβώς επειδή μπορεί να «ακούσει» τα μάτια της μέσα του, δεν μπορεί να προφέρει λόγια. Αυτός ο παράδοξος και πολύπλοκος μεταφορικός λόγος, που συνδέει το μέσα με το έξω και συγχέει το ορατό με το λόγο, μεταδίδει αυτή την εκτός του κόσμου τούτου κατάσταση στην οποία βρίσκεται ο Κρητικός.

vi. Εικονοπλαστική και συμβολισμός: Αυτό που κάνει εντύπωση είναι η επιμονή του να χρησιμοποιεί εικόνες που προέρχονται από τον κόσμο της φύσης και του σύμπαντος. Τα ουσιαστικά που ακολουθούν συναντώνται συχνά: αέρας, άστρο, αστέρι, φως, ουρανός, κόσμος, γη, νερό, θάλασσα και πέλαγο, όπως και τις λέξεις που δείχνουν τη φύση σε άγριες στιγμές της (αστραπή, αστροπελέκι κ.λπ.). Αντίθετα, τα συχνότερα επαναλαμβανόμενα επίθετα είναι: καθαρός, δροσάτος, δροσερός και γλυκός. Αναφέρονται πότε στη φύση, πότε στον ηθικό κόσμο των ανθρώπων, αλλά οπωσδήποτε δηλώνουν καλοσύνη και αγνότητα. Συχνά εμφανίζονται επίσης ονόματα που αναφέρονται σε μέρη του ανθρώπινου σώματος και κυρίως στο μάτι, το χέρι και τη φωνή. Θα μπορούσε εύκολα να συμπεράνει κάποιος απ’ όλ’ αυτά ότι ο Σολωμός συγκεντρώνει την προσοχή του στη θέση του ανθρώπου μες στο σύμπαν και στην αναμέτρησή του με τα στοιχεία της φύσης. Στον «Κρητικό» ιδιαίτερα παρατηρούμε πολύπλοκους σχεδιασμούς που δημιουργούν οι εικόνες ματιών και χεριών. Μερικούς συσχετισμούς του ματιού τους χρησιμοποιεί έντονα στο ποίημα: η όραση σε αντιπαράθεση με την ομιλία και την ακοή, τα δάκρυα με το θαλασσινό και το γλυκό νερό.

Ιδιαίτερο ενδιαφέρον – γιατί μαρτυρούν την ιδέα του Σολωμού ότι ο ποιητής είναι αυτός που απο-καλύπτει αλήθειες – παρουσιάζουν οι εικόνες που έχουν σχέση με «ξετύλιγμα». Συχνά περιγράφει κά-ποιο αντικείμενο (ακόμη και το ανθρώπινο σώμα) που αποκαλύπτει μια κρυμμένη όψη που ως τότε ήταν μέσα εκεί φυλακισμένη. Έτσι, λέξεις όπως «μυστήριο» και «κρυφός» συχνά επαναλαμβάνονται. Η πιο καθαρή περιγραφή μιας τέτοιας ανάδυσης του κρυφού είναι η περιγραφή της εμφάνισης της «φεγγαροντυμένης» στους στ. [20], 9-12: Όμως κοντά στην κορασία… μια φεγγαροντυμένη. Η λέξη-κλειδί εδώ είναι το «ξετυλίζει»: ο Κρητικός έχει την εντύπωση ότι πρόκειται για κάτι κρυμμένο που ξαφνικά βγαίνει μέσα από το φεγγαρόφωτο.

Μια από τις πιο έντονα συμβολικές μορφές στην ποίηση του Σολωμού είναι η «φεγγαροντυμένη», που εμφανίζεται ξανά και ξανά. Έχει σχέση με τον έρωτα, αλλά το βαθύτερο νόημά της δεν είναι καθόλου εύκολο να οριστεί. Ο ρόλος της είναι ιδιαίτερα σημαντικός στον «Κρητικό», όπου διδάσκει τον άντρα ότι ο επίγειος έρωτας δεν είναι παρά ο δρόμος που, ακολουθώντας τον, μπορεί κανείς να φτάσει τον ουράνιο έρωτα.

Η θάλασσα έχει κι αυτή συμβολική σημασία. Δεν είναι απλή σύμπτωση ότι ο Λάμπρος, η Μαρία και η κόρη τους, όλοι, αυτοκτονούν με πνιγμό, ενώ την αρραβωνιαστικιά του Κρητικού και τον κολυμβητή στον «Πόρφυρα» τους βρίσκει ο θάνατος στη θάλασσα. Ο Σολωμός αναμφίβολα περιγράφει τις δοκι-μασίες των ηρώων του στον «Κρητικό» και στον «Πόρφυρα» να εκτυλίσσονται στη θάλασσα, γιατί ήθελε να τους δείξει μακριά από το οικείο τους περιβάλλον. Και οι τρεις ήρωες είναι όχι μόνο εξόριστοι από το νησί τους, αλλά και δεν βρίσκουν σταθερή γη να σταθούν, αφού δεν είναι έτοιμοι για τις εμπειρίες που πρόκειται να αντιμετωπίσουν. Το όραμα της υπερφυσικής γαλήνης, την οποία και ο Κρητικός και ο Άγγλος νιώθουν στο πέλαγος, γίνεται ακόμη πιο εντυπωσιακό, αν το συγκρίνει κάποιος με τη συνήθως άγρια θάλασσα στην ποίηση του Σολωμού. Έτσι, η θάλασσα, ανοίκεια όπως είναι, γίνεται το τέλειο σκηνικό για τον αγώνα μεταξύ ζωής και θανάτου που δίνουν οι δύο ήρωες.

AΣΚΗΣΕΙΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΝΟΤΗΤΑ "ΕΙΔΗΣΗ" ΤΗΣ Β΄ ΛΥΚΕΙΟΥ

I.1.1. Αφού διαβάσετε τις ακόλουθες σχολιασμένες ειδήσεις, να τις αποδώσετε όσο το δυνατόν αντικειμενικότερα και συντομότερα, αφαιρώντας κάθε σχόλιο.

(α) Οι γκραφιτάδες μαθητές «στασίασαν» στο σχολικό συγκρότημα «υψίστης ασφαλείας» της Γκράβας. Μετατρέπουν το δαιδαλώδες σχολικό συγκρότημα με προδιαγραφές φυλακής ανηλίκων σε έκθεση γκράφιτι. Με τα έντονα χρώματά τους χλευάζουν αυτούς που συνέλαβαν την ιδέα να τα εγκλωβίσουν ανάμεσα σε τόνους μπετόν και σιδήρου. Και με αυτοσχέδιες «βόμβες» χρωμάτων εξορίζουν το γκρίζο των τοίχων. Το φρούριο έμελλε ν΄ αλωθεί εκ των έσω από κάτι παιδιά με φαρδιά παντελόνια, που βιάζονται να μεγαλώσουν για να φύγουν από δω.

(β) Ένα αποτρόπαιο έγκλημα διαπράχτηκε στην Ελλάδα, καθώς οι φωτιές που ξέσπασαν στη χώρα από άκρη σε άκρη κατέκαψαν μέχρι τώρα γη συνολικής έκτασης πάνω από 1.200.000 στρέμματα, απογυμνώνοντας την κυριολεκτικά από το φυσικό της πλούτο.

(γ) Σκηνές από την ταινία του Γαβρά Mad City έζησε χθες όλη η χώρα. Το κράτος παράλυτο, η αστυνομία σε πλήρη αποδιοργάνωση και η τηλεόραση κυριαρχούσα, σε ρόλο διαπραγματευτή, ψυχολόγου και κοινωνικού λειτουργού, να συνομιλεί επί ώρες σε ζωντανή σύνδεση με τον επικίνδυνο κακοποιό.

I.1.2. Να διαμορφώσετε τις ειδήσεις που ακολουθούν, προσθέτοντας κάθε φορά το δικό σας αρνητικό σχόλιο, το οποίο μπορεί να εκφράζει, ανάλογα με το περιεχόμενο της είδησης, από απλή αποδοκιμασία έως αγανάκτηση.

(α) Μια νέα βομβιστική επίθεση στην Αλγερία είχε ως αποτέλεσμα να σκοτωθούν, το βράδυ της Παρασκευής, 26 άνθρωποι και να τραυματισθούν 125, εκ των οποίων οι 39 βρίσκονται σε κρίσιμη κατάσταση. Η επίθεση, που αποδίδεται από τις αρχές στους φανατικούς ισλαμιστές, σημειώθηκε την Παρασκευή στην κεντρική αγορά της πόλης Τιαρέ, 350 χλμ. Νοτιοδυτικά του Αλγερίου.

(β) Η ακριβής αιτία του θανάτου της Ολυμπιονίκου και κατόχου των ρεκόρ κόσμου των 100 και 200 μ. Φλόρενς Γκρίφιθ – Τζόινερ, δεν θα καθορισθεί, πριν περάσουν εβδομάδες.

(γ) Ο πόλεμος μεταξύ των κυβερνητικών δυνάμεων και των ανταρτών έχει οδηγήσει σε λιμό το Σουδάν, που αναμένεται να θρηνήσει τους προσεχείς μήνες 3,5 εκ. νεκρούς.

(δ) Τον περασμένο μήνα, δύο συμμορίες έκαναν την εμφάνισή τους στη Γαλλία, η μία στη Νότο και η άλλη στο Βορρά. Και οι δύο όμως παρουσίαζαν το ίδιο παράδοξο: ήταν συμμορίες κοριτσιών.

I.1.3. Να διαμορφώσετε τις ειδήσεις που ακολουθούν, προσθέτοντας κάθε φορά το δικό σας επιδοκιμαστικό σχολιασμό, που θα δηλώνει απλή επιδοκιμασία, έκπληξη ή ενθουσιασμό, ανάλογα με το περιεχόμενο κάθε είδησης.

(α) Τα υπουργεία Δημοσίας Τάξεως και Οικονομικών επικηρύσσουν τους εμπρηστές προσφέροντας αμοιβή 20 εκ. δρχ σε όποιον δώσει πληροφορίες που οδηγούν στον εντοπισμό τους.

(β) Οι ομάδες της Πρέμιερ Λιγκ στην Αγγλία είναι υποχρεωμένες από φέτος να παρέχουν τουλάχιστον το 1% της χωρητικότητας των γηπέδων τους σε φιλάθλους με σωματικά προβλήματα, κατασκευάζοντας ειδικά διαμορφωμένες και ασφαλείς θέσεις.

(γ) Στη δημιουργία Πάρκων Κυκλοφοριακής Αγωγής σε όλους τους νομούς της χώρας, για την εκπαίδευση και την εξοικείωση των παιδιών ηλικίας μέχρι 15 ετών, στους κανόνες οδικής κυκλοφορίας και ασφάλειας, προχωρεί το Υπουργείο Μεταφορών.

I.1.4. Σχολιάστε με κρίση, με επίθετο, με επίρρημα, με τη σειρά των λέξεων, με σημείο στίξης, αντίστοιχα, το γεγονός: «Η κυβέρνηση απέρριψε τα αιτήματα των απεργών».

I.1.5. Να διαμορφώσετε καθέναν από τους ακόλουθους τίτλους, που εκφράζουν υπαινιγμούς και σχόλια, έτσι ώστε να αποδίδουν την αντίστοιχη είδηση με τρόπο ουδέτερο.

1. Άναψε νέες φωτιές η πυρκαγιά στον Ταΰγετο.

2. Ψηφιακή T.V.: Η κυβέρνηση αγνόησε τις διαμαρτυρίες και έδωσε γη και ύδωρ στα συμφέροντα.

3. Το «τέρας» του πληθωρισμού βρυχάται.

4. Τα… δασοκτόνα νομοσχέδια υπεύθυνα για τις πυρκαγιές.

5. Φορολογία- βρόχος για 585.000 Έλληνες.

I.1.6. Αφού διαβάσετε τις σύντομες ειδήσεις που ακολουθούν, να διατυπώσετε αντίστοιχους τίτλους χρησιμοποιώντας σημεία στίξης, για να δηλώσετε το σχολιασμό που αναφέρεται στις παρενθέσεις.

(α) Χιλιάδες γυναίκες της Τουρκίας, οπαδοί του Ισλάμ, αναγκάζονται να βγάζουν τα παραδοσιακά μαντίλια και να βάλουν περούκες για να μην εκδιωχθούν από τα πανεπιστήμια και να μην αποταχθούν από τις δημόσιες υπηρεσίες όπου εργάζονται. Οι Τούρκοι στρατηγοί είναι αμήχανοι, οι έμποροι περούκας, όμως, τρίβουν τα χέρια τους. (Σχόλιο: έκπληξη)

(β) Σπανίζουν οι επόπτες – ναυαγοσώστες, που είναι απαραίτητοι σε παραλίες αλλά και σε πισίνες.

(Σχόλιο: ειρωνεία και αποδοκιμασία)

(γ) Ένα νέο φάρμακο δίνει ελπίδες για τη θεραπεία του καρκίνου του μαστού. (Σχόλιο: αμφιβολία)

(δ) Τις δύο τελευταίες σχολικές περιόδους, σύμφωνα με τη Διεύθυνση Τροχαίας Αττικής, 3 μαθητές έχασαν τη ζωή τους πηγαίνοντας ή φεύγοντας από το σχολείο, 17 τραυματίστηκαν σοβαρά και 43 ελαφρά. (Σχόλιο: αγανάκτηση)

(ε) Παιδί των «φαναριών» ο 12χρονος Α.Λ. βρήκε και παρέδωσε στην αστυνομία τσάντα που περιείχε 200.000 δρχ. (Σχόλιο: επιδοκιμασία)

Βραδύτητος εγκώμιον

Ας θυμηθούμε άλλη μια φορά τον Σαρλό στο έργο του «Μοντέρνοι καιροί». Όχι μόνο το αξέχαστο επεισόδιο του ανθρωπάκου που τρέχει απελπισμένα, με τα χέρια τεντωμένα, κυνηγώντας το μπουλόνι που πρέπει να βιδώσει στη φευγάτη αλυσίδα συναρμολόγησης. Υπάρχει σ’ εκείνη την ταινία ένα άλλο επεισόδιο, ίσως ακόμα πιο πυκνό και σαφές στο νόημά του. Η σκηνή στην οποία ο Σαρλό επιλέγεται ως πειραματόζωο για μια δοκιμή της μηχανής «εργατο-ταΐστρα», που του φέρνει αυτόματα το φαγητό στο στόμα, αλλά και την πετσέτα για να σκουπιστεί και του αλλάζει το πιάτο και του προσφέρει το ποτήρι. Θυμάστε την κατάληξη εκείνης της υπόθεσης; Το ακατάσχετο θέαμα της τρελής μηχανής που αστοχεί να ταΐσει, να σκουπίσει, να μοιράσει το φαγητό και ο ανθρωπάκος ο Σαρλό εξαντλημένος.

Αν όμως το σκεφτούμε καλά, δεν είναι η μηχανή που αστόχησε ή είναι ακόμη ατελής. Είναι η ανθρώπινη πράξη του «τρέφεσθαι» που δεν επιδέχεται επιτάχυνση. Χρειάζεται επιβραδύνσεις. Τρέφεται με «βραδύτητες». Θυμάμαι από παιδί όταν έτρωγα και η διαπεραστική φωνή του πατέρα μου με ξάφνιαζε, ενώ ήμουνα συνεπαρμένος από ένα φανταστικό ποδοσφαιρικό παιχνίδι, στο οποίο εγώ, σαν τερματοφύλακας, έσωζα την ομάδα μου από τα αμέτρητα γκολ. Ο πατέρας μου με επανέφερε στο δικό του χρόνο, το χρόνο του ρολογιού.

Και για αντίθεση, μια άλλη ανάμνηση: η απόλαυση που νιώθει κανείς όταν σιγοπίνει αργά το ποτήρι το κρασί, προσέχοντας να μην ξοδέψει πολύ γρήγορα την ικανοποίηση που του δίνει. Ή οι υπέροχες χαρές που δίνει η άσκοπη πε-ριπλάνηση, το να χάνεσαι σε ένα μονοπάτι ή σε ένα δάσος, ή η χαρά της στάσης ύστερα από τη μακρά ανάβαση. Ακόμη και οι ορθολογικές ανακαλύψεις της επιστήμης από πόσες χρονοτριβές έχουν γίνει; Η περιπλάνηση στα μονοπάτια του νου, στους λαβύρινθους της έρευνας, πριν να βρεθεί – από ένα ίχνος - η άκρη του νήματος. Ακόμη και η μικρή ιστορία του Νεύτωνα μου φαίνεται παραδειγματική. Ο Νεύτων που ανακαλύπτει το νόμο της βαρύτητας, καθώς κοιμάται ξαπλωμένος στο χορτάρι και το μήλο από το δέντρο πέφτει πάνω στο μέτωπό του. Εγώ δεν θέλω να καταργηθεί η τα-χύτητα. Εγώ υποστηρίζω τη διαπλοκή, το μείγμα ταχύτητας και βραδύτητας από το οποίο αποτελείται η ζωή. Και φοβάμαι το τέλος, την κατάπνιξη μιας ζωτικής και θαυμάσιας διάστασης.

Άλλη μια παιδική ανάμνηση: τα ξέφρενα τρεχαλητά, ο άπειρος ιδρώτας, η απερίγραπτη χαρά του τρεξίματος. Αλλά και οι πελώριες βραδύτητες, οι ανεξήγητοι σταθμοί, οι πτώσεις. Και το να μένει αφηρημένος, βυθισμένος σε σκέψεις, εγκαταλειμμένος σε ένα εσωτερικό γεγονός που σε απορροφάει, σε ακινητοποιεί. Και οι μακρές εσωτερικές περιπλα-νήσεις, οι διαδρομές που σημαδεύονται από τη φαντασία, ενώ είμαστε ξαπλωμένοι σε ένα κρεβάτι ή στο χορτάρι. Δεν είναι αυτή μια αναντικατάστατη μουσική της ζωής; Ο Ίταλο Καλβίνο σε ένα από τα γοητευτικά του «Αμερικάνικα μαθήματα» επαναλαμβάνει το λατινικό ρητό Festina lente (Σπεύδε βραδέως).

Ωστόσο, και αυτή η συμβουλή φαίνεται να είναι μια σύσταση υπέρ της ταχύτητας. Κατά κάποιον τρόπο, η βραδύτητα εμφανίζεται επιβοηθητική της ταχύτητας. Και εγώ σκέφτομαι ένα σύμπλεγμα της βραδύτητας, που προσπαθεί να ανιχνεύσει το πιθανό (αβέβαιο) πεδίο της ως διάσταση του ανθρώπινου. Φοβάμαι τη μονομέρεια της απόλυτης ταχύτητας. Και έπειτα, στο βάθος, δεν πιστεύω ότι είναι δυνατή. Με εξαίρεση την περίπτωση της μηχανής. Η μηχανή βλέπει τη βραδύτητα σαν ένα εχθρό, σαν μια απόλυτη απαξία. Δεν αντέχει το σταμάτημα, την περιπλάνηση, την αναμονή.

Τώρα έχουμε επινοήσει τη μηχανή της «ταχείας παραγωγής» που δεν σταματάει ποτέ και διαρκώς ανατρέχει από την κατανάλωση στο προϊόν. Και γι’ αυτό η μηχανή αξιώνει να εργαζόμαστε το Σάββατο, ίσως ακόμη και την Κυρια-κή, για να μπορεί να λειτουργεί γρήγορα, χωρίς ανάπαυλα, το μηχανικό σύμπαν. Παύει, - ή θα έπαυε - έτσι ο κοινός χρόνος όχι μόνο της ανάπαυσης, αλλά και της συνάντησης των αισθημάτων, της ψυχαγωγίας, της προσευχής. Μου έ-κανε εντύπωση το ότι ακόμη και ορισμένοι ιερείς επικρότησαν αυτήν την κατάπνιξη της συγκινησιακής και κοινοτικής διάστασης, αυτή την ολική υποταγή στο ρυθμό και στην ταχύτητα της μηχανής.

Μπροστά σε αυτούς τους ακρωτηριασμούς ισχυροποιείται η επιθυμία να υψώσουμε τη σημαία της βραδύτητας, της ειδικής διάστασης που αυτή ανακαλεί, των ανακαλύψεων που μόνο αυτή μπορεί να δώσει, του παράξενου, κρυφού πλούτου φέρνει μαζί της. Δεν είμαι λουδίτης. Πιστεύω όμως στην ανωτερότητα της ανθρώπινης ύπαρξης σε σχέση με τη μηχανή και για το λόγο ότι η ανθρώπινη ύπαρξη γνωρίζει τους λεπτούς δρόμους, τις περιπλανήσεις, ακόμη και τις εξαιρετικές αδράνειες της βραδύτητας, που είναι όμως τόσο πλούσιες σε ανακαλύψεις. Γνωρίζει ακόμη και το ανώφε-λο, τη σιωπή καμιά ταχύτητα και κανένας αγώνας δρόμου δεν μπορεί να δώσει.

Αν πάρουμε κάποια απόσταση από αυτό τον κόσμο των μηχανών, τότε και ορισμένες ταξινομήσεις, ορισμένες ιεραρχίες φωτίζονται με ένα άλλο φως. Ακόμη και τον κύριο τόπο της ταχύτητας, τον αθλητισμό, μπορούμε να τον δούμε σε μια άλλη οπτική. Ας δοκιμάσουμε να «ανασυνθέσουμε» ακόμη και τους χρόνους και τους τρόπους ενός ποδοσφαι-ρικού παιχνιδιού: με το διαρκές τρέξιμό του, μέχρι παροξυσμού, αλλά και με τις στάσεις του, από όπου αναδύονται οι αιφνίδιες επιταχύνσεις, οι απρόβλεπτοι αιφνιδιασμοί. Ή οι παράλογες ταχύτητες των μητροπόλεων, η ασθμαίνουσα κούρσα όλων με τις μεγάλες ταχύτητες, με την προσωποποιημένη κινητικότητα (ο καθένας και μια μηχανή) που καταλήγει στην παράλυση των αστικών κέντρων. Οι ταχύτατοι χρόνοι μετασχηματίζονται τότε σε απλή αναμονή, σε κενή και αδρανή βαρύτητα. Ή η απόλυτη ταχύτητα της ηλεκτρονικής επικοινωνίας, που διαπλέκεται παράξενα με τη μεγάλη μοναξιά του καιρού μας.

Με τρομάζει ένας μονοδιάστατος κόσμος και αυτή η δαιμονοποίηση της ταχύτητας που βρίσκεται μέσα στη φύση των πραγμάτων αλλά και στην ιδεολογία αυτού του τέλους του αιώνα. Οι «αργοί» είναι αδύναμοι και γι’ αυτό είναι κάτι για το οποίο πρέπει να ντρέπονται και να κρύβονται. Η αργοπορία είναι «καθυστέρηση». Τέτοια είναι η ιδεολογία αυτού του αιώνα μας.

Χρειαζόμαστε ένα εγχείρημα που να ανατρέπει αυτόν τον κοινό νου. Χρειαζόμαστε μια κάποια συνετή βραδύτητα που θα υψώσει το ανάστημά της απέναντι στην ταχύτητα, που θα αναμετρηθεί ισότιμα μαζί της και θα διεκδικήσει μάλιστα μια νέα σχέση. Κάποτε υπήρχε η «Ένωση των δικαίων». Σήμερα θα μπορούσε να υπάρξει μια «Ένωση των αργών». Η βραδύτητα επομένως όχι σαν ένα κενό, μια απουσία, μια καθυστέρηση. Αλλά ως κάτι το μεστό. Γιατί στο βάθος γι’ αυτό πρόκειται: για τα περιεχόμενα, τις έρευνες, τις ανακαλύψεις που φέρνει μαζί της η βραδύτητα.

Για τους «αργούς» συνήθως λένε σήμερα ότι είναι «χασομέρηδες», ότι είναι «κενοί». Ίσως είναι καιρός να διεκδικήσουμε τη διαφορετικότητα τού να είναι κανείς αφηρημένος, που είναι τελικά η διεκδίκηση της έντασης μιας ζωής, η οποία δεν μπορεί να μετρηθεί με ποσοτικά κριτήρια, δεν είναι μια γραμμική διαδρομή, αλλά αποτελείται από τρεξίματα και αργοπορίες. Και δεν είναι σίγουρο ότι οι αργοπορίες είναι σε κάθε περίπτωση απώλειες χρόνου. Μπορεί να είναι η παράξενη διαδρομή μιας φωτεινής σύλληψης, που μόνο έτσι, με αυτόν τον αμφίβολο και αργό βηματισμό, μπορεί να βγει από το σκοτάδι.

(Πιέτρο Ινγκράο, εφημ. «Ελευθεροτυπία»)

Θέματα:

Α. Συμπτύξτε το παραπάνω δοκίμιο που δημοσιεύτηκε στον Τύπο σε ένα δικό σας κείμενο 120 λέξεων.

Β1. Επιβεβαιώστε το σωστό ή το λάθος με βάση το κείμενο:

1. Κατά το συγγραφέα, η ζωή είναι απόρροια της σύνθεσης ταχύτητας και βραδύτητας.

2. Ο συγγραφέας θεωρεί ότι η ταχύτητα ευνουχίζει την ανθρώπινη ύπαρξη.

3. Ο συγγραφέας υποστηρίζει πως είναι φανατικός εχθρός της τεχνολογικής ανάπτυξης.

4. Η αργοπορία είναι ένας διαφορετικός δρόμος, για να προσεγγίσει κάποιος το στόχο του.

Β2. Να βρείτε τα δομικά στοιχεία της 3ης § και να επισημάνετε τον τρόπο ανάπτυξής της.

Β3. Γράψτε δύο ουσιαστικά με πρώτο συνθετικό το επίθετο «ταχύς» (όχι ομόρριζα μεταξύ τους) και δύο επίθετα με πρώτο συνθετικό το επίθετο «βραδύς» (όχι ομόρριζα μεταξύ τους).

Β4. Συμπληρώστε τα κενά με ένα από τα παρακάτω επίθετα:

κεκτημένη, κινηματογραφική, ιλιγγιώδης, αστραπιαία, πλήρης.

 Η απόδραση των κρατουμένων από τις φυλακές έγινε με …………… ταχύτητα. Γι΄ αυτό και κανείς από τους φύλακες δεν τους αντιλήφθηκε.

 Το πλοίο μόλις βγήκε από το λιμάνι ανέπτυξε ………… ταχύτητα.

 Παρακολουθώ με κομμένη την ανάσα τα αγωνιστικά αυτοκίνητα που τρέχουν με ………… ταχύτητα.

 Παρόλο που είναι παντρεμένη, εξακολουθεί να χρησιμοποιεί το πατρικό της επίθετο από ………… ταχύτητα.

 Όλες οι ενέργειες για την ελληνοποίηση του αθλητή έγιναν με ………… ταχύτητα.

Γ. Συντάξτε ένα αποδεικτικό δοκίμιο 500 λέξεων με θέμα:

«Η σύγχρονη εποχή κινείται στο φρενιτιώδη ρυθμό της διαρκούς επιτάχυνσης. Η ταχύτητα, όχι μόνο των μηχα-νών και της τεχνολογικής αλλαγής αλλά και της ανθρώπινης δράσης, αντιπροσωπεύει μια κεντρική αξία». Αφού αναφέρετε δραστηριότητες στη ζωή του σύγχρονου ανθρώπου στις οποίες αποθεώνεται η ταχύτητα, να καταγράψετε τις συνέπειες που επιφέρουν οι γρήγοροι ρυθμοί στη ζωή μας. Με ποια επιχειρήματα θα υπερασπίζατε εσείς την αξία της βραδύτητας;

Το Πείραμα Συμμόρφωσης / The Asch Conformity Experiment (Greek Subs)

How To Maintain Classroom Discipline - Good And Bad Methods Training Edu...