ΚΡΙΤΗΡΙΟ ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗΣ ΣΤΗ Ν. ΓΛΩΣΣΑ ΤΗΣ Γ' ΛΥΚΕΙΟΥ: "ΑΙΣΘΗΣΕΙΣ"

Αισθήσεις

Κάποτε ένας γέρων σοφός έγινε μάρτυρας μίας συζήτησης μεταξύ δύο εφήβων που παραλίγο θα κατέληγε σε συμπλοκή μεταξύ τους, αν δεν παρενέβαινε να λύσει τη διαφορά τους. Όπως συμβαίνει συνήθως με τις αυθόρμητες συζητήσεις, ο διάλογος μεταξύ των δύο εφήβων ξεκίνησε ήρεμα για κάποιο ζήτημα που προκάλεσε την προσοχή τους άσχετο προς το επίμαχο σημείο της αντιπαράθεσής των και, σιγά σιγά, ερώτηση στην ερώτηση και απάντηση στην απάντηση, κορυφώθηκε στο ερώτημα για το ποια από τις δύο αισθήσεις, η όραση ή η ακοή, είναι πολυτιμότερη για τη ζωή μας.

«Η όραση, ισχυριζόταν ο ένας έφηβος, «γιατί χάρη σε αυτήν απολαμβάνομε ό,τι ωραίο υπάρχει γύρω μας – τόσο τις ομορφιές της φύσης όσο και τα έργα της τέχνης – τα αγάλματα, τους ζωγραφικούς πίνακες, τις χορευτικές κινήσεις κ.ά.τ. Σκέφτεσαι πόσο μίζερη θα ήταν η ζωή μας, αν, βυθισμένοι στο πηχτό σκοτάδι, δεν βλέπαμε τίποτε άλλο από όλα αυτά;».

«Η ακοή», αντέτεινε ο άλλος έφηβος, «αφού έτσι μπορούμε να ακούμε τους γρύλους τη νύχτα, τα κελαηδίσματα των πουλιών, το θρόισμα των φύλλων, το κελάρυσμα του νερού στα ρυάκια και τα ποτάμια, τον ήχο του βιολιού και των άλλων μουσικών οργάνων, το νανούρισμα της μάνας, τα τραγούδια κ.λπ. Φαντάζεσαι πόσο απελπιστικά μόνοι θα ήμασταν χωρίς τη συντροφιά όλων αυτών των ηχητικών παραστάσεων;»

Καθώς οι δύο έφηβοι είχαν εξαντλήσει τα επιχειρήματα που διέθεταν για να υποστηρίξουν ο καθένας τη θέση του, κατέφυγαν στην ένταση της φωνής, προκειμένου να επιβάλουν ο ένας στον άλλο την άποψή του, δίχως και πάλι όμως να μπορέσει να επικρατήσει κανένας των. Το επόμενο βήμα που τους απέμενε, για να λύσουν τη διαφορά τους, ήταν να πιαστούν στα χέρια. Και θα το έκαναν κάτω από τη μεγάλη ψυχική φόρτιση που βρίσκονταν, αν δεν έμπαινε στη μέση ο γέρων σοφός, που, ως εκείνη την ώρα, παρακολουθούσε αμέτοχος τη σκηνή.

«Ακούστε», τους είπε, «ούτε ο ένας σας ούτε ο άλλος έχετε δίκιο να τσακώνεστε για το αν είναι η όραση ή η ακοή η πιο σπουδαία από τις αισθήσεις μας. Ο δημιουργός μάς προίκισε όχι με δύο αλλά με πέντε αισθήσεις, φροντίζοντας, παράλληλα, να τις ξεχωρίσει σε δύο κατηγορίες: σε εκείνες – συγκεκριμένα, την όραση και την ακοή – που μας εξασφαλίζουν καλύτερη ποιότητα ζωής, και σε εκείνες – ορισμένως, την όσφρηση, τη γεύση και την αφή – που είναι απαραίτητες για να ζήσουμε. Πράγματι, ένας τυφλός ή ένας κουφός δεν μπορεί να χαρεί όσα απολαμβάνει ένας αρτιμελής άνθρωπος. Παρόλ’ αυτά, όμως, και ο τυφλός και ο κουφός, όσο μίζερη κι αν είναι η ζωή τους, έχουν τη δυνατότητα να συνεχίσουν να ζουν.

Αντίθετα, είναι αδύνατον να ζήσει ένας άνθρωπος χωρίς γεύση, χωρίς όσφρηση ή χωρίς αφή. Θα τρώει αγκάθια και, ενώ θα κινδυνεύει να πεθάνει από ακατάσχετη αιμορραγία μέσα του, δε θα αισθάνεται το παραμικρό. θα εισπνέει δηλητηριώδη αέρια δίχως να συνειδητοποιεί τον επερχόμενο θάνατο. θα πιάνει ένα ηλεκτροφόρο σύρμα και δεν θα παίρνει είδηση το ρεύμα που, διαπερνώντας το κορμί του, θα τον στέλνει στον άλλο κόσμο. Αν, λοιπόν, η ζωή αποτελεί για τον καθένα μας το πολυτιμότερο αγαθό, τότε και από τις αισθή-σεις μας εκείνες που αξίζουν πιο πολύ δεν μπορεί να είναι η όραση ή ακοή, αλλά η γεύση, η όσφρηση και η αφή, άνευ των οποίων είναι αδύνατο να ζήσομε.

Και δεν είναι μόνον αυτός ο λόγος που η γεύση, η όσφρηση και η αφή υπερτερούν της όρασης και της ακοής. Εν αντιθέσει προς την όραση και την ακοή, οι αισθήσεις της γεύσης, της όσφρησης και της αφής μάς φέρνουν σε άμεση επαφή με τα πράγματα γύρω μας. Νιώθομε τη σκληρότητα του τραπεζιού, καθώς το αγγίζομε. μυρίζομε το άρωμα του λουλουδιού, καθώς αυτό περνάει εντός μας μέσω της μύτης μας. γευόμαστε τη γλυκύτητα του μελιού, καθώς αυτό ακουμπάει στη γλώσσα μας. κ.ο.κ. Απεναντίας, για να δούμε ή να ακού-σουμε κάτι, θα πρέπει να υπάρχει αυτό σε κάποια απόσταση από μας. διαφορετικά, αν το φέρομε πολύ κοντά στα μάτια μας ή στο αφτί μας, η όψη του και ο ήχος του αντίστοιχα, παραποιούνται.

Χάρη στην άμεση επαφή μας με την πραγματικότητα, που μας εξασφαλίζουν οι αισθήσεις της αφής, της όσφρησης και της γεύσης, τα πράγματα που αγγίζομε, μυρίζομε ή γευόμαστε φωλιάζουν μέσα μας. Γι’ αυτό και οι μνήμες μας για πράγματα που κάποτε αγγίξαμε, μυρίσαμε ή γευθήκαμε συμβαίνει να μας αναστατώνουν – είτε θετικά είτε αρνητικά, ανάλογα με τις περιστάσεις υπό τις οποίες πρωτοήρθαμε σε επαφή μαζί τους – σε μεγαλύτερη ένταση από όσο οι μνήμες για πράγματα που είδαμε ή ακούσαμε.

«Αν, παρά ταύτα», κατέληξε ο γέρων σοφός, απευθυνόμενος στους δύο εφήβους, «οι άνθρωποι εξακολουθούν να εκλαμβάνουν την όραση και την ακοή σαν τις πιο σημαντικές από τις αισθήσεις μας και να διαπληκτίζονται, όπως εσείς τώρα, ως προς το ποια από τις δύο είναι πολυτιμότερη για τη ζωή μας, τούτο συμβαίνει γιατί είναι απείρως πιο σύνηθες να χάσει κανείς την όραση ή την ακοή του από όσο να απωλέσει τη γεύση του, την όσφρησή του ή την αφή του. Υπάρχουν εκατομμύρια συνανθρώπων μας στον κόσμο που εί-ναι τυφλοί ή κουφοί, ενώ είναι ελάχιστοι εκείνοι που δε διαθέτουν όσφρηση, γεύση ή αφή – χωρίς να είμαι βέβαιος αν υπάρχουν και καθόλου. Και είναι γνωστό ότι εκείνο που κατέχομε και θεωρούμε δεδομένο πως δεν θα το χάσομε, το υποβαθμίζουμε κιόλας».

(Θ. Πελεγρίνης, Σφηνάκια, εκδ. Ελληνικά Γράμματα, σελ. 17)

Θέματα:

Α. Να συντάξετε την περίληψη του κειμένου (110-120 λέξεις).

Β1. Να σχολιάσετε σε μία παράγραφο το νόημα του παρακάτω αποσπάσματος: «Και είναι γνωστό ότι εκείνο που κατέχομε και θεωρούμε δεδομένο πως δεν θα το χάσομε, το υποβαθμίζουμε κιόλας».

Β2. Να επισημάνετε τη δομή και τον τρόπο ανάπτυξης της 6ης παραγράφου.

Β3. Να απαντήσετε σύντομα στα παρακάτω ερωτήματα:

α. Από ποιο περιστατικό ξεκινάει ο προβληματισμός και ποιο έχει για κεντρικό του θέμα;

β. Πόσες ενότητες – εικόνες μπορείτε να διακρίνετε στο κείμενο;

γ. Με ποιον τρόπο παρουσιάζει το θέμα του ο συγγραφέας και τι εντύπωση σάς δημιουργεί ο συγκεκριμένος τρόπος;

δ. Τι νομίζετε ότι εκπροσωπούν οι δύο νέοι και τι ο γέρων σοφός;

Β4. α. Να γράψετε από ένα συνώνυμο για τις λέξεις του κειμένου: συμπλοκή, εκλαμβάνουν, διαπληκτίζονται.

β. Να χρησιμοποιήσετε σε δικές σας προτάσεις τα παρακάτω ονοματικά σύνολα: επίμαχο σημείο, ψυχική φόρτιση.

Γ. Ο Οδυσσέας Ελύτης στο δοκιμιακό του έργο «Ο κήπος με τις αυταπάτες» υποστηρίζει πως «Δυστυχώς, οι άνθρωποι αποκτούν εύκολα μεγάλη παιδεία και σε ό,τι απαιτείται μονάχα εγκέφαλος, διαπρέπουν. Σε ό,τι όμως απαιτείται να μετέχουνε οι αισθήσεις, υπνώττουν». Με αφορμή την άποψη του Ελύτη, σε ένα αποδεικτικό δοκίμιο 500 λέξεων, να παρουσιάσετε τις απόψεις σας, αφενός, για το ρόλο των αισθήσεων στη ζωή του ανθρώπου και, αφετέρου, για τους λόγους που οι αισθήσεις μας «υπνώττουν».