"Ο μικρός κομμωτής", Θ. Γρηγοριάδη

Διδακτικό σενάριο που σχεδιάστηκε και υλοποιήθηκε από την Πατσιατζή Ελένη, ΠΕΟ2, στο Ζάννειο Πρότυπο Λύκειο Πειραιά, στο β΄τετράμηνο του σχολικού έτους 2022-23, στο πλαίσιο του ερευνητικού προγράμματος "Ο ξένος, ο άλλος, ο διαφορετικός: Ταυτότητα και ετερότητα στη Λογοτεχνία"  https://xenos-allos-diaforetikos.edu.gr/index.php   .

 

 ΣΕΝΑΡΙΟ ΔΙΔΑΣΚΑΛΙΑΣ           

Ταυτότητα σεναρίου: Μελέτη λογοτεχνικού έργου με θεματική γύρω από την έμφυλη και φυλετική ετερότητα
Λογοτεχνικό είδος: Διήγημα
Τίτλος: «Ο μικρός κομμωτής»
Συγγραφέας: Θ.  Γρηγοριάδης

 Δημιουργός σεναρίου: Πατσιατζή Ελένη
Σχολείο: Ζάννειο Π. ΓΕΛ. Πειραιά
Γνωστικό αντικείμενο: Ν.Ε. Λογοτεχνία
Τάξη: Γ ́ Λυκείου
Εκτιμώμενη χρονική διάρκεια: 3  ώρες

Προαπαιτούμενες γνώσεις: Διάκριση βιολογικού-κοινωνικού φύλου

Υλικοτεχνική υποδομή: Φύλλα εργασίας 

Είδος διδακτικής πρακτικής: Ανακαλυπτική και διαλογική διδασκαλία, δημιουργική γραφή

Περιγραφή: Το συγκεκριμένο σενάριο διδασκαλίας υλοποιείται προκειμένου η σχολική τάξη, παράλληλα με τη λειτουργία της  ως αναγνωστικής κοινότητας , να προβληματιστεί γύρω από ζητήματα ετερότητας, με έμφαση τόσο στα έμφυλα στερεότυπα όσο και τα φυλετικά στερεότυπα (κεντρικό ήρωας Ρομά και «θηλυπρεπής»). Μέσω της αναγνωστικής απόλαυσης αλλά και της  ερμηνευτικής προσέγγισης οι μαθητές/-τριες καλούνται να προβληματιστούν για  ζητήματα της ανθρώπινης κατάστασης (αναζήτηση ταυτότητας, απώλεια, στιγματισμός) και να τοποθετηθούν σε ερωτήματα όπως «Ποιος είναι ο/η/το Άλλος/-η/-ο;». Αναμένεται η ανάγνωση να λειτουργήσει όχι μόνο ως αισθητική απόλαυση, ως   ερμηνευτική διαδικασία αλλά και ως πρό(σ)κληση στην ηθική της ανάγνωσης με την επαναφορά των συναισθημάτων και τη θυμική ανταπόκριση των  αναγνωστών/-τριών καθώς στο συγκεκριμένο πεζογράφημα οι ήρωες βρίσκονται στη φάση της ενηλικίωσης. Η μικτή διδακτική στρατηγική (διαλογική, ανακαλυπτική, δημιουργική γραφή) που επιλέγεται αναμένεται να συμβάλει στη διαμόρφωση όχι μόνο μιας σχολικής αναγνωστικής κοινότητας αλλά και μιας κοινότητας κοινωνικά ευαίσθητων ανθρώπων που δύνανται να δρουν με ενσυναίσθηση και συμπεριληπτικά τόσο όσον αφορά κοινωνικές ομάδες όπως οι Ρομά όσο και οι αποκλίνουσες από τα στερότυπα που συνδέονται με την ετεροκανονική νόρμα.

Σκοποθεσία: Σκοπός του σεναρίου είναι η συγκρότηση υποστηρικτικού και ευέλικτου
περιβάλλοντος μάθησης, με έμφαση στις διαδικασίες συνεργασίας προκειμένου να οικειωθούν οι μαθητές/-τριες με τα λογοτεχνικά κείμενα ως πολιτισμικά δημιουργήματα που προωθούν τον στοχασμό και τις βιωματικές εμπειρίες ώστε να βελτιώσουν/εμπλουτίσουν τις αναγνωστικές και ερμηνευτικές τους στάσεις και δεξιότητες αλλά και να αναστοχασθούν για τη δική τους στάση έναντι των Άλλων. Πιο συγκεκριμένα, επιδιώκεται η οικείωσή τους με κείμενα που αναδεικνύουν ζητήματα ετερότητας , ιδίως ως προς την έμφυλη ταυτότητα, προκειμένου να  ευαισθητοποιηθούν σε ζητήματα αποδοχής υποκειμένων με σεξουαλικό προσανατολισμό  που αποκλίνει από την ετεροκανονική νόρμα ή που η επιτέλεση του έμφυλου ρόλου τους  δεν ανταποκρίνεται στη κυρίαρχη κοινωνική νόρμα. Παράλληλα επιδιώκεται η συνειδητοποίηση ότι ο στιγματισμός υποκειμένων δύναται να αφορά πολλαπλές όψεις της ταυτότητάς τους (φύλο, φυλή).

Γενικοί στόχοι σεναρίου:
- Να εξελιχθεί η σχολική τάξη σε αναγνωστική κοινότητα και να απολαύσουν οι μαθητές/-τριες τη λογοτεχνική ανάγνωση

- Να ανιχνεύσουν τη σχέση του λογοτεχνικού κειμένου με την κοινωνία της εποχής, τις ηθικές αναζητήσεις και το ψυχολογικό υπόβαθρο των δρώντων προσώπων

 Ειδικοί στόχοι σεναρίου
- Να ερμηνεύσουν οι μαθητές/τριες τις επιλογές του συγγραφέα (χαρακτήρες, πλοκή, εκφραστικά μέσα) και να  αξιολογούν τη λειτουργία τους

- Να αποκτήσουν, μέσω της ανάγνωσης ενός λογοτεχνικού,  ευαισθησία για ζητήματα που σχετίζονται με τον σεβασμό των ανθρωπίνων δικαιωμάτων ιδίως σε περιπτώσεις όπου πολλαπλοί ρατσισμοί και στιγματισμοί δημιουργούν ένα σύνθετο πλέγμα περιθωριοποίησης(τσιγγανοφοβία, ομοφοβία)  

-Να  χρησιμοποιήσουν το εργαλείο της δημιουργικής γραφής για να εκφρασθούν σε γραπτό λόγο για όλα όσα τους/τις προβλημάτισαν

 Προσδοκώμενα αποτελέσματα:

Οι μαθητές και οι μαθήτριες αναμένεται να:

- Να καλλιεργήσουν τα αναγνωστικά αισθητικά κριτήρια τους και η λογοτεχνική ανάγνωση να τους προκαλέσει συγκίνηση

- Να διερωτηθούν για τον τρόπο με τον οποίο ο συγγραφέας μορφοποίησε και εξέφρασε τον κόσμο του

- Να καλλιεργήσουν το γλωσσικό τους αίσθημα και να αποκτήσουν επίγνωση των δυνατοτήτων τους στον γραπτό και προφορικό λόγο

- Να εξελιχθούν σε σκεπτόμενους αναγνώστες/-τριες, κοινωνικά εγγράμματους/-ες που  μετέχουν στον κοινωνικό βίο με συνείδηση ευθύνης και σεβασμό προς τον συνάνθρωπο, στα  δικαιώματα και στα έργα του ανθρώπου

- Να ευαισθητοποιηθούν και να  αποκτήσουν ενσυναίσθηση που θα επιτρέψει να λειτουργήσουν στο μέλλον περισσότερο συμπεριληπτικά τόσο στο πλαίσιο της σχολικής κοινότητας όσο και στο ευρύτερο κοινωνικό περιβάλλον τους

- Να συνειδητοποιήσουν τις πολλαπλές εκφάνσεις του ρατσισμού στην καθημερινότητα

 Διδακτική μεθοδοδολογία:

Στο παρόν σενάριο επιλέγεται η αναγνωστική ερμηνευτική, ως μέρος της θεωρίας της πρόσληψης. Πιο συγκεκριμένα, αναγνωρίζεται ότι το νόημα είναι αποτέλεσμα των προβολών  και προσδοκιών του αναγνώστη αλλά και του σχετικού ελέγχου των προβολών αυτών στο  κείμενο. Πρωταρχικός στόχος είναι να εκκινήσει διάλογος μεταξύ των μαθητών/-τριών με τους  τρόπους αναγνώρισης της πραγματικότητας που προτείνει το κείμενο ώστε να εκπαιδευθούν ως αναγνώστες/ -τριες. Κατά τη διαδικασία σύνθεσης των εργασιών τους οι μαθητές/-τριες αξιοποιούν προσωπικά αισθητικά κριτήρια και αναζητούν πιθανές ερμηνείες του  κειμένου. Με τον τρόπο αυτό οι μαθητές/-τριες, ερευνούν, παράγουν λόγο, βρίσκονται στο επίκεντρο της  μαθησιακής διαδικασίας ενώ ο/η εκπαιδευτικός λειτουργεί εμψυχωτικά καλλιεργώντας κλίμα  εμπιστοσύνης και σεβασμού μεταξύ των μελών της σχολικής τάξης.

Διδακτικές στρατηγικές : Προκειμένου να επιτευχθούν οι προαναφερθέντες στόχοι επιλέγεται μικτή διδακτική στρατηγική εποικοδομιστικής και κοινωνικοπολιτισμικής προσέγγισης. Οι μαθητές/αναγνώστες μαθήτριες/αναγνώστριες αλληλεπιδρούν με το κείμενο για να οικοδομήσουν νόημα.

 

                                                  Οργάνωση διδασκαλίας

1^η διδακτική ώρα

Στάδιο 1

 Πριν από την ανάγνωση (10΄)

Παρατήρηση του κειμένου (επεξεργασία τίτλου και πρώτες παρατηρήσεις, ένταξη σε κειμενικό είδος, διερώτηση μέσω κατευθυνόμενου διαλόγου για το τι αναμένουμε να διαβάσουμε).

Κυρίως αναγνωστικό στάδιο (20΄)

Ακολουθεί εκφραστική ανάγνωση από τον/ της διδάσκοντα/ διδάσκουσα. Ανά διαστήματα διακοπή της ανάγνωσης προκειμένου να διατυπωθούν ερωτήματα σχετικά με πιθανές άγνωστες λέξεις ή προβλήματα κατανόησης του κειμένου από τη σχολική τάξη.

Οι μαθητές/-τριες καλούνται να διαβάσουν εκ νέου το κείμενο κατ’ οίκον, να υπογραμμίσουν τα σημεία που θεωρούν σημαντικά για την εξέλιξη της πλοκής και την εξέλιξη των χαρακτήρων. 

 

2η διδακτική ώρα.

Στάδιο 2

Μεταναγνωστικό στάδιο

 Μετά από σύντομο  διάλογο για τυχόν απορίες μοιράζεται το Φύλλο Εργασίας και η τάξη εργάζεται πάνω σε αυτό (20΄).

3^η διδακτική ώρα

Στάδιο 3

Παρουσίαση εργασιών στην ολομέλεια της τάξης. Ακολουθεί  αυτό/ετεροαξιολόγηση μέσω διαλόγου

 

Αξιολόγηση

Η αξιολόγηση πραγματοποιείται κατά τη διάρκεια όλων των σταδίων της διδασκαλίας τόσο  ατομικά όσο και ομαδικά και ολοκληρώνεται με την παράδοση των φύλλων εργασίας.

Κριτήρια αξιολόγησης των μαθητών/-τριών είναι:

- Επικοινωνιακές δεξιότητες γραπτού και προφορικού λόγου

- Πληρότητα, δημιουργικότητα, φαντασία απαντήσεων

- Συνεργατικότητα, προθυμία, κριτική συμμετοχή στην παρουσίαση των άλλων

Ο/Η εκπαιδευτικός αυτοαξιολογείται πριν/κατά μετά την υλοποίηση του Δ.Σ. σχετικά με την  επίτευξη των στόχων, την αποτελεσματικότητα των δραστηριοτήτων που επέλεξε, τη  διαχείριση του χρόνου, την ενθάρρυνση/διασφάλιση της συμμετοχής και της συνεργασίας όλων  των μαθητών/-τριών.

 

 

ΦΥΛΛΟ ΕΡΓΑΣΙΑΣ

 «Ο μικρός κομμωτής» του  Θ. Γρηγοριάδη.

1.       Ποιες πληροφορίες δίνονται στις πρώτες παραγράφους του κειμένου για:

Τόπος

Χρόνος

Πρόσωπα

Επαγγέλματα γονέων ήρωα

 

2.       Ένα από τα θέματα που θίγονται στο διήγημα είναι αυτό της ενδοοικογενειακής βίας. Να καταγράψετε λέξεις/ φράσεις του κειμένου στις οποίες εντοπίζετε σχετικές αναφορές ή νύξεις

 

3.       Στο κείμενο συχνά γίνεται αναφορά στην κοινωνική ομάδα των Ρομά. Να καταγράψετε τα επαγγέλματα με τα οποία αυτοί ασχολούνται, τις συνθήκες διαβίωσης  και τα συναισθήματα που γεννούν στον ήρωα

 

4.       Να εντοπίσετε λέξεις/φράσεις που δηλώνουν ότι ο ήρωας βιώνει κοινωνική περιθωριοποίηση και στιγματισμό. Ποια είναι τα στοιχεία ετερότητας που φέρει;

 

 

5.       Σε καταγράψετε σημεία του κειμένου όπου εντοπίζετε αναφορές που σχετίζονται με ζητήματα έμφυλης ταυτότητας και σεξουαλικού προσανατολισμού. Θεωρείτε ότι η ενασχόληση με ανάλογα ζητήματα παραμένει ένα θέμα ταμπού;

 

6.       Ποιες μορφές ετερότητας εντοπίσατε στο κείμενο; Ποια η στάση του κοινωνικού συνόλου έναντι αυτών και ποια η στάση του ήρωα;

 

7.       Να επιλέξετε ένα διαφορετικό τίτλο για το κείμενο

 

 

8.       Να συντάξετε μια σελίδα ημερολογίου του Άντζελο (κι ας μην είχε πάει στο σχολείο, αφού ήταν Ρομά…) για την ημέρα που δέχθηκε επίθεση από τους συμμαθητές του ήρωα.

 

9.       Υποθέστε ότι ο ήρωας βρήκε τη διεύθυνση του Άντζελο και του έστειλε μια επιστολή. Να τη συντάξετε.

 

 

Στο video από το 2:43:48 παιδιά του Ζαννείου (φοιτητές και φοιτήτριες, πλέον) μοιράζονται την περυσινή εμπειρία τους από τη διδασκαλία επιλεγμένων λογοτεχνικών κειμένων κατά της ομοφοβίας  και της τρανσφοβίας (Κείμενα των Γρηγοριάδη και Κιτσοπούλου).