ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ απαντήσεις Νεοελληνικής Λογοτεχνίας 2015 (με ενσωματωμένες τις απαντήσεις της Κ.Ε.Ε. και με μοριοδότηση)

ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΗ μοριοδότηση απαντήσεων

Α1. (3Χ5=15)

Το έργο του Δ. Σολωμού  απηχεί πολύ συχνά και σε επίπεδο έκφρασης και σε επίπεδο λεξιλογίου και σε επίπεδο στιχουργικής επιρροές από το δημοτικό τραγούδι. Αυτές μπορούν να εντοπισθούν και στο ποίημα «Κρητικός» στα αποσπάσματα που έχουν δοθεί.

Πιο συγκεκριμένα:

1. Στο δημοτικό τραγούδι κυριαρχεί η χρήση του ιαμβικού δεκαπεντασύλλαβου. Σε αυτό το μέτρο είναι γραμμένος ο «Κρητικός» και μάλιστα, καθώς παρατηρεί ο Κ. Βάρναλης «Βλέπουμε τη συγγένεια του σολωμικού δεκαπεντασύλλαβου με τον όμοιο στίχο της λαϊκής προφορικής λογοτεχνίας… Κι ακόμα πιο στενή είναι με τον δεκαπεντασύλλαβο της γραφτής -κρητικής- λογοτεχνίας και κυρίως του Ερωτόκριτου» (σχολικό εγχειρίδιο, σελ. 294).  Μάλιστα, τηρείται και η αρχή της ισομετρίας. Κάθε στίχος, δηλαδή, απαρτίζεται από δύο ημιστίχια που τον χωρίζουν σε δύο σκέλη και το δεύτερο συμπληρώνει ή επεξηγεί το πρώτο.

Π.χ. 3 [20.] στ. 10  «Εσειότουν το ολοστρόγγυλο και λαγαρό φεγγάρι»

(μον. 5)

2. Ο ανώνυμος δημιουργός στα δημοτικά τραγούδια χρησιμοποιεί τη δημοτική γλώσσα με πλήθος ιδιωματικών στοιχείων. Τη δημοτική γλώσσα έχει επιλέξει να χρησιμοποιεί και ο Δ. Σολωμός σε μια προσπάθεια δημιουργίας «μιας πανελλήνιας ποιητικής δημοτικής γλώσσας αλλά και διάσωσης του ιδιωματικού γνωρίσματος της ποίησής στου, ως στοιχείου αυθεντικότητας» (Σ. Καββαδίας, σχολικό εγχειρίδιο σελ. 285).

Π.χ.4[21.] «Κι ανεί τς αγκάλες, μ’ έρωτα και με ταπεινοσύνη» ή: βαριόμοιρος, αδράξαν, φούχτες κ.ά.

(μον. 5)

3. Συχνή στο δημοτικό τραγούδι είναι η χρήση του σχήματος (κανόνα) των τριών. Στα αποσπάσματα από τον Κρητικό που έχουν δοθεί το συγκεκριμένο σχήμα το εντοπίζουμε στα σημεία (ένα από αυτά):

α.  4 [21.] στ. 13-16 ( Κάν…Κάνε…Κάν…)

β.  5 [22.] στ. 16-20 (Μήτε…μήτε…μήτε)

γ.  4 [21.] στ. 1-2 (κι εκείνα αναγαλλιάσαν, / Και την εχτινοβόλησαν και δεν την εσκεπάσαν)

(μον. 5)

Πρόσθετες επιρροές:

α. Προσωποποίηση των άψυχων φυσικών στοιχείων (απ. 3 [20.] στ. 6, απ. 4 [21] στ1. κ.ά.)

β. Μορφή Φεγγαροντυμένης αντίστοιχη με τις νεράιδες των δημοτικών τραγουδιών.

 («Κι από το πέλαο που πατεί χωρίς να το σουφρώνει, Κυπαρισσένιο ανάερα τ’ ανάστημα σηκώνει»).

γ. Παράσταση αδιανόητου καθ’ υπερβολήν (σχήμα αδυνάτου) (απ. 4 [21] στ. 7)

δ. Το μοτίβο με τις δοκιμασίες του ήρωα και την αντίστοιχη στέρηση αγαπημένων προσώπων που αυτές συνεπάγονται (4 [21] στ. 31-36).

Β1. (8+12=20)

Ο Β. Αθανασόπουλος αναφέρει πως στο ποιητικό τοπίο του Σολωμού  «…το φως μετουσιώνει τα σώματα που φωτίζει» όντας «ενέργεια του Θεού». Πράγματι, η βαθιά χριστιανική φύση του Δ. Σολωμού εκφράζεται μέσα από τη χρήση του ουσιαστικού «φως», ενός από τα ουσιαστικά που απαντώνται συχνά στα ποιήματά του.

Εισαγωγικά από το βιβλίο του καθηγητή:

 

Πιο συγκεκριμένα, στα δοθέντα αποσπάσματα εντοπίζουμε τα παρακάτω τέσσερα (4) σημεία:  (μον. 2Χ4=8)

1) 3 [20.] στ. 10-12 (ή στ. 10) «Εσειότουν… φεγγαροντυμένη»

2) 3 [20.] στ. 13 «Έτρεμε το δροσάτο φως στη θεϊκιά θωριά της»

3) 4 [21.] στ. 1-2 «Εκοίταξε … εσκεπάσαν»

4) 4 [21.] στ. 7-8 «Τότε από φως … λαμπυρίζει»

εναλλακτικά: οι στίχοι 7 και 8 μπορούν να γραφούν χωριστά, αρκεί να σχολιαστούν επαρκώς.

Σχολιασμός (3Χ4=12)

1) 3 [20.] στ. 10-12 (ή στ. 10) «Εσειότουν… φεγγαροντυμένη»

Το φως του φεγγαριού τρεμόπαιζε πάνω στην επιφάνεια της θάλασσας ρίχνοντας λάμψη σε όλα τα στοιχεία, ώστε να πραγματοποιηθεί με τρόπο μυστηριακό η επιφάνεια της Φεγγαροντυμένης.

2) 3 [20.] στ. 13 «Έτρεμε το δροσάτο φως στη θεϊκιά θωριά της»

Αξιοσημείωτα στη φράση «το δροσάτο φως» το σχήμα συναισθησίας (σύμφυρση δύο αισθήσεων, της αφής και της όρασης – επιρροή της ρομαντικής αισθητικής) και το οξύμωρο (το φως είναι πηγή θερμότητας, όχι δροσιάς). Ο χαρακτηρισμός δροσάτο προφανώς αποδίδεται, διότι πρόκειται για το φως του φεγγαριού που αντανακλάται πάνω στο νερό της θάλασσας, και άρα αποκτά συνειρμικά στη σκέψη του ήρωα την αίσθηση της δροσιάς. Με αυτά τα σχήματα λόγου ο Σολωμός προετοιμάζει τον αναγνώστη για τη θεϊκή φύση της οπτασίας.

3) 4 [21.] στ. 1-2 «Εκοίταξε … εσκεπάσαν»

Η θεϊκή υπόσταση της Φεγγαροντυμένης αποδεικνύεται πλέον από την καταλυτική επίδραση που ασκεί η παρουσία της στη φύση καθώς αρκεί το βλέμμα της ώστε τα αστέρια να αναγαλλιάσουν. Η Φύση, αγαπημένο θέμα της Επτανησιακής Σχολής,  προσωποποιείται και υποτάσσεται στη θεία επενέργεια.

Στον στ. 1 κοίταξε η γυναίκα τα άστρα κι εκείνα «αναγαλλιάσαν» (προσωποποίηση) μπροστά στη θεϊκιά της φύση. Η προσωποποίηση δείχνει ότι τ’ αστέρια αποτίουν φόρο τιμής στην οπτασία και γίνονται φορείς των ανθρώπινων συναισθημάτων (άμεση επικοινωνία της Φεγγαροντυμένης με τη φύση). Επίσης, η χαρά των αστεριών εκφράζεται με την παρήχηση του –α- (εννέα φορές).

Στον στ. 2 το φως των αστεριών μολονότι ήταν εκτυφλωτικό, δεν την κάλυψε, καθώς η ίδια ήταν ακόμα πιο φωτεινή.

(Συνυπάρχουν το φως των αστεριών που φωτίζουν και το φως της Φεγγαροντυμένης που φωτίζει και φωτίζεται. Το πρώτο είναι το φως της όρασης, το δεύτερο της ενόρασης.)

Το φως -αναπόσπαστο στοιχείο της Φεγγαροντυμένης- υποδηλώνει αγνότητα, φανερώνει τη θεϊκή υπόστασή της, και με την κλιμάκωσή του θα μετατρέψει το φυσικό περιβάλλον σε μεταφυσικό, κι από κει σε μη φυσικό.

4) 4 [21.] στ. 7-8 «Τότε από φως … λαμπυρίζει»

Το όραμα, με θετικά πια μόνο κατηγορούμενα (έρωτας, ταπεινοσύνη, ομορφιά, καλοσύνη) αλλάζει τη φύση σε ναό, τη νύχτα σε μέρα. Τότε η νύχτα πλημμυρίζει ουράνιο φως (σχήμα: αδιανόητο καθ’ υπερβολήν: εξαίρει την υπερφυσική δύναμη του οράματος) κι όλη η «χτίση» γίνεται ναός (μεταφορά): η φύση μεταμορφώνεται από κάτι υλικό σε έναν χώρο όπου η ψυχή μπορεί να λατρέψει το Θεό (χριστιανικός ανιμισμός). Η μεταφορά (στ. 8) δηλώνει την καθολική συμμετοχή της φύσης στην ατμόσφαιρα αγάπης που δημιούργησε η Φ. και στο σμίξιμο του ήρωα με την οπτασία. Η μεταφυσική εικόνα δημιουργεί μία ατμόσφαιρα θρησκευτικής μυσταγωγίας και εμφανίζει τη φύση ως χώρο λατρείας του Θεού. Συνεπώς, ο στίχος απηχεί την πανθεϊστική αντίληψη του Σολωμού, σύμφωνα με την οποία ο άνθρωπος μπορεί να λατρεύει τον Θεό όχι μόνο στην εκκλησία αλλά και στη φύση. Ο στίχος επιβεβαιώνει το φιλοσοφικό υπόβαθρο του ποιήματος.

Β2. α)

- χρονικά επίπεδα (απλή καταγραφή): 1Χ3=3

- στίχοι: 1Χ3 =3

- σχολιασμός: 2Χ3=6

ΣΥΝΟΛΟ: 12

Ο ποιητής, μέσα από την αφήγηση του κεντρικού επεισοδίου φροντίζει έντεχνα, με αναδρομές στο παρελθόν («αναλήψεις») και ανοίγματα στο μέλλον («προλήψεις»), να υφάνει ολόκληρη την ιστορία του ήρωα πριν και μετά το ναυάγιο (σχολικό εγχειρίδιο σελ. 287). Tα τρία χρονικά επίπεδα, σύμφωνα με τον καθηγητή Ε. Καψωμένο, του αποσπάσματος που δίδεται είναι τα ακόλουθα:

1ο χρονικό επίπεδο (το παρόν της αφήγησης): ό,τι συμβαίνει μέσα στη θάλασσα: ο χρόνος ναυαγίου και της θαυμαστής εμπειρίας (κύρια αφήγηση / επεισοδιακός / ευθύγραμμος χρόνος): στ. 1-4, 11-12, 15, 21-22.

2ο χρονικό επίπεδο (το απώτερο παρελθόν): αναδρομή στο παρελθόν, προϊστορία του ήρωα στην Κρήτη / ηρωικό παρελθόν του ήρωα (στ. 6, 16-20) 

3ο χρονικό επίπεδο: το παρόν του ήρωα ως ψωμοζήτη ή και πρόδρομη αφήγηση (στ. 5, 7-10, 13-14).

στ. 1	Εχαμογέλασε γλυκά στον πόνο της ψυχής μου,	1ο χ.ε.
2	Κι εδάκρυσαν τα μάτια της, κι εμοιάζαν της καλής μου.	1ο χ.ε.
3	Εχάθη, αλιά μου! αλλ’ άκουσα του δάκρυου της ραντίδα	1ο χ.ε.
4	Στο χέρι, που ’χα σηκωτό μόλις εγώ την είδα.-	1ο χ.ε.
5	Εγώ από κείνη τη στιγμή δεν έχω πλιά το χέρι,	3ο. χ.ε.
6	Π’ αγνάντευεν Αγαρηνό κι εγύρευε μαχαίρι	2ο χ.ε.
7	Χαρά δεν του ‘ναι ο πόλεμος τ’ απλώνω του διαβάτη	3ο χ.ε.
8	Ψωμοζητώντας, κι έρχεται με δακρυσμένο μάτι	3ο χ.ε.
9	Κι όταν χορτάτα δυστυχιά τα μάτια μου ζαλεύουν,	3ο χ.ε.
10	Αργά, κι ονείρατα σκληρά την ξαναζωντανεύουν,	3ο χ.ε.
11	Και μέσα στ’ άγριο πέλαγο τ’ αστροπελέκι σκάει,	1ο χ.ε. ή 3ο χ.ε.
12	Κι η θάλασσα να καταπιεί την κόρη αναζητάει,	1ο χ.ε. ή 3ο χ.ε.
13	Ξυπνώ φρενίτης, κάθομαι, κι ο νους μου κινδυνεύει.	3ο χ.ε.
14	Και βάνω την παλάμη μου, κι αμέσως γαληνεύει. –	3ο χ.ε.
15	Τα κύματα έσχιζα μ’ αυτό, τ’ άγρια και μυρωδάτα,	1ο χ.ε.
16	Με δύναμη που δεν είχα μήτε στα πρώτα νιάτα,	2ο χ.ε.
17	Μήτε όταν κροτούσαμε, πετώντας τα θηκάρια,	2ο χ.ε.
18	Μάχη στενή με τους πολλούς ολίγα παλληκάρια,	2ο χ.ε.
19	Μήτε όταν τον μπομπο-Ισούφ και τς άλλους δύο βαρούσα	2ο χ.ε.
20	Σύρριζα στη Λαβύρινθο π’ αλαίμαργα πατούσα.	2ο χ.ε.
21	Στο πλέξιμο το δυνατό ο χτύπος της καρδιάς μου	1ο χε.
22	(Κι αυτό μού τ’ αύξαιν’) έκρουζε στην πλεύρα της κυράς μου.	1ο χ.ε.

Αναλυτικότερα (με σχολιασμό)

Ο επεισοδιακός χώρος επανιδρύεται στην αρχή της ενότητας [22] και συντελείται η μετάβαση στο παρόν της αφήγησης (επεισοδιακός χρόνος). Η Φεγγαροντυμένη χαμογελά, δακρύζει, μοιάζει της κορασιάς (διότι ακριβώς είναι η ίδια η ουσία που αυτές οι δυο μορφές εκπροσωπούν μέσα στην πρόθεση του ποιητή) και τέλος εξαφανίζεται, αλλά όχι πριν νιώσει ο Κρητικός στην παλάμη του χεριού του, που είχε ικετευτικά απλώσει, ένα από τα δάκρυά της.

Το κατάλοιπο δάκρυ της στην παλάμη του Κρητικού ευνοεί καινούργια πάλι απόδραση – προβολή τώρα έξω και μπρος από τον επεισοδιακό χρόνο (παρέκβαση από τη διήγηση – πρόδρομη αφήγηση πληροφορητικού ενδιαφέροντος). Στον χρόνο αυτό ο Κρητικός αναφέρεται στη ζωή του μετά το ναυάγιο και τον ξεπεσμό του ηρωικού του ήθους. Το χέρι που δέχτηκε το δάκρυ δεν είναι πια το χέρι (3ο χρονικό επίπεδο) που αμέσως έψαχνε για μαχαίρι μόλις αντίκριζε Τούρκο (2ο επίπεδο). Αντί να το χρησιμοποιεί στη μάχη, «απλώνει του διαβάτη ψωμοζητώντας», του διαβάτη που κι αυτός μέχρι δακρύων συγκινείται από το αξιολύπητο θέαμα του Κρητικού, όπως και η θεϊκιά γυναίκα. Τώρα πια (3ο χρονικό επίπεδο) όνειρα σκληρά ξαναζωντανεύουν την καλή του μέσα σ’ άγρια πέλαγα κι αστροπελέκια (1ο χρονικό επίπεδο), έτσι που ξέφρενος ξυπνά (στ. 13-14, 3ο χρονικό επίπεδο). Αλλά μόλις βάλει την παλάμη του στο μέτωπό του, αμέσως γαληνεύει ο νους του. Το θείο δάκρυ τώρα τον προστατεύει από το κακό. Με τον στίχο 15 ξαναγυρίζουμε πρόσκαιρα στο χρονογραφικό τοπίο: ο ήρωας με ανανεωμένη δύναμη σχίζει τα κύματα, κι αυτή η απροσδόκητη και ανεξήγητη σωματική όρεξη τον επιστρέφει στις παλιές πολεμικές αναμνήσεις του (στ. 16-20: νέες πληροφορίες για τη ζωή του ήρωα στα πρώτα νιάτα του). Τέλος στους στ. 21-22 ο Κρητικός ξαναπιάνει τη διήγησή του και περιγράφει πόσο δυνατά χτυπούσε η καρδιά του όπως ακουμπούσε στην «πλεύρα» της αγαπημένης του ενώ κολυμπούσε, πράγμα που έκανε τις κινήσεις του ακόμη περισσότερο γιομάτες δύναμη. Η επιστροφή στον χρόνο της ιστορίας (1ο χρονικό επίπεδο) γίνεται μέσω του θεματικού μοτίβου της δύναμης, που τώρα αναφέρεται στο κολύμπι. Έτσι, ο δυνατός ήχος της καρδιάς του ήρωα, όταν κολυμπά δίπλα στην αγαπημένη του, δηλώνει την αγάπη του γι’ αυτήν αλλά και την εναγώνια προσπάθειά του να τη σώσει.

Β2. β)

Περιεχόμενο παρομοίωσης (4 μον.)

Σχόλιο σχολ. βιβλίου: "είδος πρωτόγονης (επιπλέουσας σε δοχείο με νερό) μαγνητικής βελόνας από καλάμι, δείκτης πυξίδας· αλεξικέραυνο (όπως ενδεχομένως στην υστερότερη παραλλαγή: «εγώ το σίδερο κι αυτή η πετροκαλαμίθρα»). Το φαινόμενο του μαγνητισμού αξιοποιήθηκε μεταφορικά για την έλξη μεταξύ ψυχών, πνευμάτων, σωμάτων σε πάμπολλα κείμενα ήδη από την αρχαιότητα".

συμπληρωματικά: Επειδή στη Ζάκυνθο, «πετροκαλαμίθρα» είναι το αλεξικέραυνο, η παραβολή μπορεί να δηλώνει ότι ο Κρητικός καλεί τη Φεγγαροντυμένη να παρέμβει εν είδει αλεξικέραυνου και να σώσει την αγαπημένη του από τα αστροπελέκια που πέφτουν κοντά της.

Λειτουργικός ρόλος παρομοίωσης (4 μον.)

Η παρομοίωση αισθητοποιεί τη μυστηριώδη επικοινωνία που πραγματοποιείται μεταξύ του οράματος και του ήρωα, καθώς και η Φ. φαίνεται να έλκεται από τον Κρητικό αλλά και ο Κρητικός από την οπτασία τόσο, ώστε εισέρχεται σε μια κατάσταση ύπνωσης και έκστασης, χωρίς να μπορεί να κινηθεί ή να μιλήσει. Εκείνος θα διασωθεί ενώ η κόρη όχι.

Εναλλακτικές απαντήσεις: 
- "Η παρομοίωση αυτή είναι σημαντική με ιδιαίτερα καίριο ρόλο στο κείμενο, καθώς μέσω αυτής καταδεικνύεται η ένταση του μεταφυσικής δοκιμασίας που βίωσε ο Κρητικός".  
- "Η μαγνητική έλξη δημιουργεί στον ήρωα ψυχική ταραχή και συγκίνηση, τον αναστατώνει και τον συγκινεί, ώστε τα μάτια του γεμίζουν δάκρυα και χάνεται το "παρόν" από μπροστά του. Ουσιαστικά βυθίζεται στο παρελθόν και τις μνήμες του".
- "Ο λειτουργικός ρόλος της παρομοίωσης είναι να εισαγάγει ένα επόμενο "επίπεδο" μετά το θαύμα της επιφάνειας και της φωτοχυσίας, αυτό της "επικοινωνίας" πλέον, μιας επικοινωνίας μαγνητικής".
- " Η προσήλωση της Φεγγαροντυμένης στον Κρητικό σαγηνεύει τον ήρωα, ο οποίος δεν επωφελείται από την νηνεμία αλλά αναλώνει πολύτιμο χρόνο στην προσπάθεια να αναγνωρίσει τη θεϊκή οντότητα, που του φαίνεται οικεία. Έτσι, η Φεγγαροντυμένη λειτουργεί ως αντίμαχος στον αγώνα του ήρωα να σωθεί".

Γ1. α) (3Χ5=15 μον.)

- Σχόλιο σχολ. βιβλίου: Στους στίχους 13-18 ανιχνεύονται απηχήσεις πλατωνικών και αριστοτελικών απόψεων για την αναγνώριση, στα πράγματα του κόσμου τούτου, ιδεών (προτύπων) που η ψυχή μας είχε αντικρίσει σ’ ένα προσωματικό της στάδιο. Η εξιδανίκευση της φεγγαροντυμένης, εντούτοις, συνδέεται και με ρομαντικές πηγές. // Άρα οι στίχοι αυτοί έχουν φιλοσοφικό υπόβαθρο. Το νόημα των στίχων είναι ότι ο Κρητικός δοκιμάζει βιώματα έκστασης λόγω του μεγάλου θαυμασμού προς την οπτασία και οδηγείται σε διαλογισμούς που τον συνδέουν μ’ αυτήν. Οι στίχοι αυτοί συνιστούν ένα είδος εσωτερικού μονολόγου, καθώς μας μεταφέρονται οι σκέψεις και οι εσωτερικές του αναζητήσεις, με αφορμή τη θέαση της Φεγγαροντυμένης. (3 μόρια)

- Με τον κανόνα των τριών –δάνειο από τα δημοτικά τραγούδια– ο Κρητικός αισθάνεται ότι κάπου την έχει ξαναδεί, αλλά τόσο μακριά στο παρελθόν, που δεν μπορεί να θυμηθεί πού. Μήπως του θυμίζει εικόνα στην εκκλησιά; Η πρώτη εκδοχή είναι πως ίσως έχει δει κι είχε θαυμάσει τη μορφή της ζωγραφισμένη σε κάποιο ναό (θρησκευτικό στοιχείο). (3 μόρια)

- Μήπως τον ιδανικό έρωτα που είχε δημιουργήσει ο λογισμός του; Η δεύτερη εκδοχή είναι πως ίσως την είχε πλάσει ο νους του σε κάποια ερωτική του φαντασίωση (ερωτικό στοιχείο). (3 μόρια)

- Ή μήπως του εμφανίστηκε σε όνειρο, όταν ακόμη βύζαινε το «γάλα της μητρός» του. Η τρίτη εκδοχή είναι πως ίσως την είχε ονειρευτεί όταν ακόμη ήταν βρέφος και τον θήλαζε η μητέρα του (στοιχείο μητρικής ασφάλειας και αγάπης). (3 μόρια)

- Ό,τι και να ’ναι, μοιάζει να αντιπροσωπεύει κάποια γλυκιά και από καιρό ξεχασμένη ανάμνηση. Κοινό χαρακτηριστικό και στις τρεις εκδοχές είναι το στοιχείο της άδολης αγάπης και λατρείας. Η Φεγγαροντυμένη ενεργοποιεί τη μνήμη του ήρωα κι ανασύρει εικόνες του παρελθόντος, τότε που ακόμη ήταν ευτυχής και ασφαλής, σε αντίθεση με την παρούσα δύσκολη κατάστασή του. Η αίσθηση αυτή που του προκαλεί συνιστά ένα ακόμη στοιχείο ισχυροποίησης των συναισθημάτων που θα αισθανθεί για εκείνη. Μια ανάμνηση παλιά, γλυκιά και ξεχασμένη (μεταφορές), που τώρα προβάλλει εμπρός του ξανά με όλη της τη δύναμη και ζωντάνια. Ο ήρωας δοκιμάζει βιώματα έκστασης λόγω του μεγάλου θαυμασμού για τη μορφή που τόσο επίμονα τον κοιτάζει και διατρέχει το παρελθόν του για κάποιο στοιχείο επαφής μεταξύ τους, για κάτι που θα δικαιολογούσε την άμεση και ισχυρή σύνδεση που ένιωσε μαζί της. (3 μόρια)

β) (2Χ5=10 μονάδες)

- Το δάκρυ μεταμόρφωσε τον παλιό πολεμιστή σε ευαίσθητο ριμαδόρο που τραγουδά τους καημούς και τα πάθη του στους δρόμους και απλώνει το χέρι του για να δεχτεί την ευσπλαχνική προσφορά των περαστικών. Αναζητά πλέον την ειρήνη και την αγάπη αλλά το χέρι του πλέον, σε εποχές μη αναγνώρισης κι εκτίμησης της δράσης των Αγωνιστών, γίνεται το χέρι ενός επαίτη κι όχι το χέρι ενός ληστή (αν θυμηθούμε την έκταση της ληστείας και της πειρατείας στα μετεπαναστατικά χρόνια). (2 μόρια)

- ολοκληρωτική μεταβολή του ήθους του ήρωα / συνειδητή μεταβολή (2 μόρια)

- επανιεράρχηση αξιών / ηθική τελείωση (2 μόρια)

- πληρότητα στην αγάπη του άλλου (2 μόρια)

- άρνηση της αγωνιστικής φύσης του και του εξοντωτικού ανταγωνισμού (2 μόρια)

Απόσπασμα από το βιβλίο του καθηγητή:

Δ1

αναλυτική μοριοδότηση:

1Χ5=5 για κάθε ομοιότητα και διαφορά.

2Χ5=10 για επαρκή σχολιασμό κάθε ομοιότητας και διαφοράς.

1Χ5=5 για κειμενικές αναφορές).

Σύνολο μονάδων: (5+10+5=20)

Α. ΟΜΟΙΟΤΗΤΕΣ

- Οι γυναικείες μορφές είναι άυλες/υπερβατικές (στοιχείο ρομαντισμού): Στον «Κρητικό» η μορφή αυτή είναι η φεγγαροντυμένη. Αναδύεται μέσα από το φως του φεγγαριού, κάνει όλη τη φύση να γαληνέψει, μετά από μια δυνατή καταιγίδα, και προκαλεί στον ήρωα έντονα συναισθήματα. Στο ποίημα του Κ. Καρυωτάκη η γυναικεία μορφή που πρωταγωνιστεί με την παρουσία της είναι η νεράιδα της θάλασσας. Πετιέται μέσα από τα βράχια (στ. 1), προκαλεί δέος στον αφηγητή (στ. 4) και τον οδηγεί, ενώ βρισκόταν έως τότε στο ακρογιάλι, να βουτήξει στη θάλασσα (στ. 12).

- Η εντυπωσιακή εξωτερική ομορφιά των γυναικείων μορφών επιδρά ακόμη και στη φύση: Στον «Κρητικό», η εμφάνιση της φεγγαροντυμένης κάνει την καταιγίδα να σταματήσει, το πέλαγος να πάψει να είναι φουρτουνιασμένο και τον ουρανό να γεμίσει αστέρια (3[20.], στ. 2-4). Η φεγγαροντυμένη επιβλήθηκε με την παρουσία της στο φυσικό περιβάλλον αναγκάζοντάς το να γαληνέψει (3[20.])

πρόσθετες ομοιότητες:

- φυσικό περιβάλλον: θάλασσα

- θεϊκή υπόσταση της γυναικείας μορφής (Ο Κρητικός κάνει μία πρώτη αναφορά στη «θεϊκιά θωριά της» (3[20.], στ. 13) και στο θεϊκό της πρόσωπο (4[21.], στ. 22), για να τονίσει λίγο πιο κάτω τη θεϊκή της φύση (4[21.], στ. 25). Παράλληλα, στο ποίημα του Καρυωτάκη, γίνεται αναφορά αρχικά στα θεία κάλλη της νεράιδας (στ. 9) και στη συνέχεια στα «μάτια της τα θεϊκά» (στ. 13).] )

- ομορφιά λουσμένη από το φως

- εξαφάνιση της γυναικείας μορφής

- οι ήρωες έλκονται ιδιαίτερα από τις γυναικείες μορφές που βρίσκονται στη  θάλασσα

	Β. ΔΙΑΦΟΡΕΣ
	Σολωμός	Καρυωτάκης
1) Φύση μορφών	Πνευματικότητα, εξιδανίκευση γυναικείας μορφής	Σαρκικότητα  / ηδονισμός
2) Χρόνος δράσης	Νύχτα	Μέρα
3) Η θέση του αφηγητή	Ο ήρωας κολυμπά στη θάλασσα	Ο ήρωας κρύβεται στο ακρογιάλι
4) Επικοινωνία προσώπων	Άμεση επικοινωνία Κρητικού-Φεγγαροντυμένης	Αποτυχία του ήρωα να αγγίξει την οπτασία. Απουσιάζει το στοιχείο της, έστω έμμεσης,  επικοινωνίας που βλέπουμε στον Κρητικό (χαμόγελο, δάκρυ)
5) Σκηνικό	Νηνεμία, γαλήνη (μοτίβο της σιγής του κόσμου)	Ταραγμένη θάλασσα
6) Τρόπος εμφάνισης των δύο μορφών	Η γυναικεία μορφή ξετυλίγεται από το φεγγάρι (ουράνια προέλευση)	Η γυναικεία μορφή ξεπροβάλλει από τα βράχια (γήινη προέλευση)
7) Η διάθεση των δύο γυναικείων μορφών 8) Επιρροή στον ήρωα	Θετική διάθεση / έρχεται για να βοηθήσει.  Η Φεγγαροντυμένη τροποποιεί το ήθος του ήρωα (το αγιασμένο δάκρυ)	Εμφανίζεται τρομαγμένη και όχι με πρόθεση να βοηθήσει. Η Νεράιδα δεν προκαλεί αλλαγή στον χαρακτήρα ή στη στάση του ήρωα.

Σχολιασμός 3η διαφοράς: Στον «Κρητικό», ο αφηγητής, όταν αντικρίζει τη μορφή της φεγγαροντυμένης, βρίσκεται ήδη μέσα στη θάλασσα και αγωνίζεται να σώσει την αγαπημένη του και να σωθεί και ο ίδιος. Καθ’ όλη τη διάρκεια της παρουσίας της φεγγαροντυμένης, ο αφηγητής Κρητικός παραμένει μέσα στη θάλασσα. Αντιθέτως, στο ποίημα του Καρυωτάκη, ο αφηγητής βρίσκεται αρχικά «κρυμμένος κάπου κει στο έρημ’ ακρογιάλι» (στ. 3). Ωστόσο, η εντύπωση που του προκαλεί η εμφάνιση της νεράιδας και η επιθυμία του να βρεθεί κοντά της είναι τόσο μεγάλες που τελικά βουτά στη θάλασσα (στ. 12), για να διαπιστώσει, όμως, ότι αυτή η εντυπωσιακή γυναικεία μορφή ήταν απλώς μια νεράιδα που χάθηκε στα κύματα.

Σχολιασμός 6ης διαφοράς: Η φεγγαροντυμένη του «Κρητικού» αναδύεται μέσα από το φως του φεγγαριού (3[20.], στ. 11). Με έναν τρόπο υπερβατικό, η ποιητική αφήγηση τονίζει από την πρώτη στιγμή τη θεϊκή φύση της φεγγαροντυμένης. Από την άλλη πλευρά, η νεράιδα στο ποίημα του Καρυωτάκη «από τα βράχι’ ανάμεσα πετιέται» (στ. 1). Η επιλογή αυτή επιδιώκει, ίσως, να υπογραμμίσει τη θαλασσινή προέλευση και υπόσταση αυτού του πλάσματος.

Σχολιασμός 7ης διαφοράς: Η φεγγαροντυμένη του «Κρητικού», αν και δεν μιλά, δείχνει από την πρώτη στιγμή που εμφανίζεται θετική διάθεση. Ανοίγει την αγκαλιά της «μ’ έρωτα και με ταπεινοσύνη» (4[21.], στ. 5) και δείχνει καλοσύνη (4[21.], στ. 6). Ειδικότερα, απέναντι στον Κρητικό «την κεφαλή της κλίνει» (4[21.], στ. 11) δείχνοντας συμπάθεια προς τον ήρωα. Μάλιστα, η συμπάθεια αυτή μοιάζει να κλιμακώνεται όταν, καθώς αποχωρεί και αφού έχει ακούσει την αφήγηση του Κρητικού για τα βάσανά του, του χαμογελά και ένα δάκρυ κυλάει από τα μάτια της (5[22.], στ. 1-3). Αντιθέτως, η νεράιδα στο ποίημα του Καρυωτάκη εμφανίζεται από την αρχή τρομαγμένη (στ. 2: «και βλέμματα ολόγυρα σκορπάει φοβισμένα»). Μάλιστα, αυτός ο φόβος της μοιάζει να διατηρείται, καθώς και λίγο πριν το τέλος της ποιητικής αφήγησης εμφανίζεται να κοιτά τον αφηγητή με φόβο στα μάτια (στ. 13: «τα μάτια της τα θεϊκά με φόβο με κοιτάζουν»).

Ευχαριστώ το "Φροντιστήριο Ξιφαράς" για τον σχολιασμό που δανείστηκα στο Δ1. 


Oι απαντήσεις και από το "Φωτόδεντρο"