Απαντήσεις Θεμάτων Λογοτεχνίας 2014

Οι ενδεικτικές απαντήσεις της ΚΕΕ

 

A1 . Στοιχεία θεατρικότητας είναι:     

• η συχνή χρήση διαλόγου μεταξύ των προσώπων, διαλόγων μάλιστα σε ζωντανή, ρέουσα, λαϊκή γλώσσα·
•  η συχνή εναλλαγή σκηνών κι επεισοδίων·
•  η παρουσία ποικίλων προσώπων σε ρόλους πρωταγωνιστών ή δευτεραγωνιστών·
• η περιγραφή λαϊκών δρωμένων (εν προκειμένω της υιοθεσίας) με παράθεση πλήθους λεπτομερειών που θα μπορούσαν να εκληφθούν και ως σκηνοθετικές οδηγίες του συγγραφέα
•  η εναλλαγή ανοιχτού και κλειστού χώρου· 
•  οι κινήσεις προσώπων.

  Στα δοθέντα αποσπάσματα μερικά χαρακτηριστικά παραδείγματα των παραπάνω μπορούν να θεωρηθούν:

α) «-Ποιος από σας…. παρ' ημίν»: Στο απόσπασμα αυτό βλέπουμε πλήθος προσώπων (πατέρας, σύζυγός του, συγγενείς)  που παρακολουθούν το δρώμενο και την ιεροτελεστία , σύμφωνη με το εθιμικό δίκαιο της εποχής, της πράξης της υιοθεσίας ενώ ο διάλογος υπογραμμίζει τη θεατρικότητα του κειμένου.

β) «Η είσοδός του….. μεγαλοφώνως»: Πλήθος λεπτομερειών καταγράφονται σχετικά με το τελετουργικό της υιοθεσίας συνιστώντας εν δυνάμει «σκηνοθετικές» οδηγίες αλλαγής σκηνικού.

γ) «Οι μικροί των….. αδελφούς μου»: Η ταχύτατη μετάβαση της αφήγησης στην β΄ υιοθεσία με παράλληλη έντονη δράση των προσώπων συνιστά ένα ακόμη στοιχείο θεατρικότητας του δοθέντος κειμένου.

δ) Τό κακότυχο! ἀνεφώνει ἡ μήτηρ μου, κύπτουσα συμπαθητικῶς ἐπί τῆς μορφῆς τοῦ νηπίου...

(κίνηση προσώπου)

Β1. Η γλώσσα που χρησιμοποιεί στα διηγήματά του ο Γ. Βιζυηνός, μια γλώσσα πλούσια και υψηλού ήθους, χαρακτηρίζεται από την εναλλαγή στοιχείων λόγιων στα αφηγηματικά μέρη, σχετιζόμενων άμεσα με τις σπουδές του, τη διασύνδεσή του με Φαναριώτικους κύκλους αλλά και με το κυρίαρχο πρότυπο των χρόνων του γλωσσικού ζητήματος,  με στοιχεία λαϊκά, ενίοτε και ιδιωματικά στα διαλογικά μέρη, όπου επιλέγει να χρησιμοποιήσει μια πολύ ζωντανή, άμεση και γοητευτική γλώσσα. Αν και ο ίδιος υπερασπιζόταν τη δημοτική γλώσσα (π.χ στο διήγημά  του «Διατί η μηλέα δεν έγινε μηλιά»), η έμφυτη μετριοπάθειά του τον οδήγησε σε ένα γλωσσικό δυϊσμό (αφηγηματικά μέρη/καθαρεύουσα - διαλογικά μέρη/δημοτική), που συναντούμε και στον σύγχρονό του Αλ. Παπαδιαμάντη.

α) Παράδειγμα χρήσης δημοτικής γλώσσας σε διαλογικά μέρη με παράλληλη χρήση ιδιωματισμών της Θρακιώτικης υπαίθρου («σε το λέγω», «θα σε φέρω»),  «-Δος του πίσω το…. σπίτι μας».

β) Παράδειγμα χρήσης της καθαρεύουσας στα αφηγηματικά μέρη:

«΄Ηδη αυτή η….. εδικούς της»: Στο συγκεκριμένο χωρίο η μετριοπαθής καθαρεύουσα συνυπάρχει με εκκλησιαστικούς όρους, κοινής όμως χρήσης και από τους απλούς ανθρώπους της υπαίθρου που τους γνώριζαν λόγω του έντονου θρησκευτικού τους συναισθήματος ( π.χ « σαρξ εκ της σαρκός της»)

Β2 α. Στο απόσπασμα αυτό είναι σαφής η χρονική επιτάχυνση που χρησιμοποιείται από τον αφηγητή. Το ασύνδετο σχήμα συμπυκνώνει σε μόλις τέσσερις ρηματικούς τύπους παθητικού αορίστου όλες τις ευεργεσίες που έλαβε το υιοθετημένο κορίτσι από την οικογένεια του αφηγητή. Με τον τρόπο αυτό ο συγγραφέας επιτυγχάνει να  παραλείψει γεγονότα επουσιώδη για την εξέλιξη της πλοκής αλλά και να δηλώσει με έμμεσο, διακριτικό αλλά και σαφή τρόπο την αντιπάθειά του για το κορίτσι αυτό, του οποίου ούτε και το όνομα δεν θεωρεί αναγκαίο να καταγράψει. Τα γεγονότα που παραλείπονται έχουν συμβεί κατά το διάστημα της μακρόχρονης απουσίας του, δεν είναι αυτόπτης μάρτυρας (ετεροδιηγητικός αφηγητής) και δεν κρίνει αναγκαία τη λεπτομερή καταγραφή τους, κάτι που θα κούραζε τον αναγνώστη και θα μείωνε το ενδιαφέρον του με την παράθεση ανούσιων λεπτομερειών. Ο προσεκτικός αναγνώστης πίσω από τον επιθετικό προσδιορισμό «ξένον» και το επίρρημα «αληθώς» μπορεί να διακρίνει την απέχθεια του αφηγητή και των αδελφών του για το υιοθετημένο κορίτσι.

Β2 β. Στο απόσπασμα αυτό η μητέρα επιχειρεί να πείσει τον Γιωργή ότι το κορίτσι της β΄ υιοθεσίας είναι πραγματική αδελφή του ώστε να επιτύχει τη μη απομάκρυνσή του από τους κόλπους της οικογένειας. Γνωρίζοντας πως η θέση της είναι δύσκολη επιχειρεί να τον πείσει παραθέτοντάς του επιχειρήματα που βασίζονται στο θυμικό και όχι στην επίκληση στη λογική, για να κάμψει την αντιδράσεις του. Εμμένει στη δική της αυθεντία, καθώς εκείνη γνωρίζει γεγονότα που εκείνος αγνοεί λόγω της απουσίας του και εστιάζει σε λέξεις που σχετίζονται με τη μητρότητα («σπάργανα», «κούνια», «το έβαζα στο βυζί»), για να τονίσει την ψυχική της σύνδεση με το κορίτσι από τη βρεφική του ηλικία  και να γίνει κατανοητή από τον μορφωμένο Γιωργή η εύλογη αγωνία της για την τύχη του παιδιού αυτού. Επίσης, δίνει πληροφορίες για γεγονότα που δεν γνωρίζει ο αφηγητής λόγω της ξενιτιάς του. Τέλος, προετοιμάζει το έδαφος για την εξομολόγηση, αφού η ανάγκη της εξωτερίκευσης βιωμάτων και σκέψεων αρχίζει να διαμορφώνει τη στάση της Δεσποινιώς ώς την τελική αποκάλυψη.

Γ1. Στο απόσπασμα αυτό ο αφηγητής ως αυτόπτης μάρτυρας περιγράφει μια τραγική ανθρώπινη στιγμή, αποδεικνύοντας την ψυχογραφική δεινότητα του συγγραφέα. Η εικόνα του δυστυχισμένου ζευγαριού αντιπαραβάλλεται με την εικόνα της θριαμβεύουσας αλλά και γεμάτης αγωνία για την τελική έκβαση Δεσποινιώς. Από τη μία, ένα ζευγάρι που με θλίψη και συντροφικότητα αντιμετωπίζει την απώλεια του παιδιού του (προσοχή στη σωματοποίηση των συναισθημάτων), το οποίο δεν δύναται, λόγω της φτώχειας του, να αναθρέψει και, από την άλλη, η χήρα ("έτρεμεν εκ του φόβου") που αποκτά έτσι ένα ακόμη κορίτσι για να το αναθρέψει με την εργασία αυτής και των γιων της. Το πρότυπο του pater familias γκρεμίζεται («ωχρός») από τη δυναμική, εργαζόμενη, επίμονη Μιχαλιέσσα. Η Δεσποινιώ είναι κι αυτή φορτισμένη συγκινησιακά, αλλά ο φόβος της είναι μήπως κάποιος, κατά τη διάρκεια του εθιμικού τελετουργικού, προβάλλει αντίρρηση στην υιοθεσία. Η λέξη «-Εγώ!-» που καταγράφεται, αν και αναφέρεται σε ένα φανταστικό πρόσωπο που ποτέ δεν μίλησε, ουσιαστικά χαρακτηρίζει την εγωκεντρική συμπεριφορά και την εμμονή της Δεσποινιώς να επιτύχει τον στόχο της υιοθεσίας ανεξάρτητα από το ψυχικό κόστος τόσο για την οικογένεια του κοριτσιού όσο και για τη δική της. Ο λακωνικός και λιτός τρόπος διατύπωσης της πρότασης  – κατακλείδας επιτείνει τη δραματικότητα της στιγμής χωρίς μελοδραματισμούς και καταγράφει δυναμικά τη σύγκρουση των συναισθημάτων των προσώπων.

Δ1

Ομοιότητες:

-Υιοθεσία βρέφους

- Φτώχεια, οικονομική δυσπραγία

- Φύλο υιοθετημένου παιδιού (κορίτσι)

- Πράξη ανθρωπισμού - «μυστήριο»

- Άνθρωποι από κατώτερα οικονομικοκοινωνικά στρώματα, παρά τις οικονομικές δυσχέρειες,  εμπλέκονται στη διαδικασία της υιοθεσίας.

- Αναφορά στα «σπάργανα»  και στον θηλασμό, δηλ. στον τρόπο με τον οποίο φρόντιζαν οι παραδοσιακές κοινωνίες τα βρέφη.

 κ.ά.

Διαφορές

- Επιμονή Δεσποινιώς vs Διστακτικότητα Τάσου.

- Δημόσιος χαρακτήρας υιοθεσίας στην κοινωνία της επαρχίας vs Ιδιωτικός χαρακτήρας υιοθεσίας στο αστικό κέντρο.

-  Ιδιοτέλεια Δεσποινιώς (ανάγκη εξιλέωσης) vs Ανιδιοτέλεια Τάσου.

- Η Δεσποινιώ στηρίζεται οικονομικά και στα εισοδήματα των γιων της vs ο Τάσος είναι μόνος του.

κ.ά.
 ..............................................................................................................................................
- Οι απαντήσεις από το 'Φωτόδεντρο' (Πολίνα Μοίρα)
- Οι απαντήσεις από τον 'Latistor' (Κων. Μάντη)
- Οι απαντήσεις από την Άντα Στριφτόμπολα (εδώ)
- Οι απαντήσεις από το αρισμαρί (Εύα Στάμου)