Η επιστροφή των Μαρμάρων - Απαντήσεις

Α. Η συντάκτρια αφορμάται από την αναζωπύρωση του ζητήματος των «Ελγινείων» και εξετάζει από μιαν άλλη οπτική γωνία την άρνηση των Βρετανών για την επιστροφή των Μαρμάρων στη γενέθλια γη τους. Θεωρεί πως η συμπεριφορά τους είναι αποτέλεσμα της ανάγκης όλων των λαών να ανήκουν κάπου, να έχουν μιαν ιστορία κι έναν πολιτισμό, γεγονός που δικαιολογεί την προσπάθεια οικειοποίησης των ελληνικών Μαρμάρων. Καταληκτικά, τονίζει πως τα «Ελγίνεια» δεν έχουν ιδιοκτήτη, αλλά αποτελούν αναπόσπαστο τμήμα της γης που τα δημιούργησε και στην οποία πρέπει να επιστρέψουν. [84 λέξεις]

Β1. Το επιχείρημα του Νόουλ:

Π1: Έχομεν αυτές τις ωραίες αρχαιότητες.

Π2: Ο λαός μας μπορεί όποτε θέλει να τις θαυμάσει.

Συμπέρασμα: Δεν υπάρχει λόγος να τις μεταφέρουμε στην άλλη άκρη της Ευρώπης.

Ο συλλογισμός αυτός ως προς τη μορφή είναι έγκυρος, αφού το συμπέρασμα απορρέει με λογική αναγκαιότητα από τις προκείμενες. Ωστόσο, χαρακτηρίζεται αναληθής, από τη στιγμή που δεν έχει βάση η πρώτη προκείμενη. Ο Νόουλ θεωρεί δεδομένο πως τα Μάρμαρα ανήκουν στους Βρετανούς, γεγονός εντελώς παράλογο, αφού αποτελούν πολιτιστική κληρονομιά και δημιούργημα των Ελλήνων. Συνεπώς, το επιχείρημα δεν είναι ορθό.

Το επιχείρημα του Καβάφη:

Π1: Είμεθα κύριοι να διαθέσωμεν τα ημέτερα … τα ερείπια της Ακροπόλεως … άλλον λαόν.

Π2: Δεν υπάρχει παράδειγμα εν των κόσμω … ενός έθνους άλλου.

Συμπέρασμα: Ο λόρδος Έλγιν … απογύμνωνεν.

Ο Καβάφης αναφέρει χαρακτηριστικά ότι τα Μάρμαρα δεν είναι ανεξάρτητα αγάλματα αλλά τεμάχια ενός μοναδικού μνημείου, πολύ σημαντικού για το ελληνικό έθνος. Αναφέρει, επίσης, πως δεν υπάρχει παράδειγμα στην υπόλοιπη ιστορία να έχουν αγοραστεί από κάποιο δυνάστη τα εθνικά σύμβολα άλλου έθνους, διότι εδώ στην Ελλάδα ο Λόρδος Έλγιν τα απέκτησε παίρνοντας τη συγκατάθεση των Τούρκων. Οι προκείμενες του συγκεκριμένου συλλογισμού ανταποκρίνονται στην πραγματικότητα και αφού υπάρχει νοηματική συνάφεια μεταξύ τους και του συμπεράσματος, το συμπέρασμα είναι έγκυρο, άρα και ορθό.

Β2. «Τα Ελγίνεια Μάρμαρα δε θα εγκαταλείψουν ποτέ το Λονδίνο… Βρίσκονται εκεί όπου θα παραμείνουν, στην αίθουσα του Μουσείου, εκεί όπου όλοι μπορούν να τα βλέπουν δωρεάν», τονίζει με κατηγορηματικό, σχεδόν αυταρχικό ύφος ο διευθυντής του Βρετανικού Μουσείου. Το αξιοπερίεργο είναι πως μιλά με τόση αποφασιστικότητα για τα ελληνικά μάρμαρα, σα να έχει το δικαίωμα ως ιδιοκτήτης τους να καθορίζει την τύχη τους. Κατ’ αρχάς, τα μνημεία, που αποτελούν, πέρα από έργα τέχνης απαράμιλλης ομορφιάς, και απομεινάρια αξιοθαύμαστου πολιτισμού που φώτισε ολόκληρη της Ευρώπη και υπήρξε η αιτία της Αναγέννησης και του Διαφωτισμού, δεν ανήκουν σε κανέναν, δεν περιχαρακώνονται στα πλαίσια ιδιοκτησιακών και νομικών ζητημάτων, αλλά είναι άρρηκτα συνδεδεμένα με τον τόπο, στον οποίο δημιουργήθηκαν, τη γενέθλια γη τους. Επομένως, παραμένοντας στο Βρετανικό Μουσείο χάνουν το συμβολισμό που προηγουμένως είχαν λόγω της λειτουργικότητάς τους στο όλο τοπίο. Επίσης, ισχυρίζεται πως, εάν δεν είχαν μεταφερθεί στο Λονδίνο θα υφίσταντο άλλον έναν αιώνα φθοράς. Όμως αυτό δεν ισχύει, διότι την πραγματική φθορά την υπέστησαν αρχικά κατά τη μεταφορά στους στο Λονδίνο και κατά δεύτερο λόγο, από τις βαρβαρότητες των εκεί «συντηρητών» τους. Από την άλλη πλευρά, η δήλωσή του πως τα Μάρμαρα βρίσκονται εκεί όπου θα παραμείνουν, για να τα βλέπουν όλοι δωρεάν, υποβαθμίζει την αξία των ελληνικών Μαρμάρων, αφού ο ίδιος μοιάζει να τα αντιμετωπίζει ως εκθέματα, ως αντικείμενα προς εμπορική εκμετάλλευση. Το τελευταίο γίνεται περισσότερο αισθητό, από τη στιγμή που εισάγει το οικονομικό κριτήριο και το συνδέει με τον πολιτισμό. Οι αξίες, όμως, και τα ιδεώδη δεν πωλούνται ούτε αγοράζονται, αλλά διαδίδονται και αφομοιώνονται. Επομένως, η δωρεάν επίσκεψη είναι κάτι το δεδομένο, όχι όμως μια παραχώρηση. Βεβαίως, να σημειωθεί πως κάτι τέτοιο δεν τηρείται, εφόσον το «όλοι» περιορίζεται στους Βρετα-νούς, από τη στιγμή που οι ξένοι επισκέπτες του Μουσείου πληρώνουν κανονικότατα την είσοδό τους.

Β3. Η συντάκτρια εντάσσει την αρπαγή των Μαρμάρων σε μια γενικότερη συμπεριφορά των Ευρωπαίων, μια εσωτερική ανάγκη να ανήκουν κάπου, να έχουν καταγωγή. Αυτή την ανάγκη τούς καλύπτει ο ελληνικός τόπος, ο οποίος τους προσφέρει τη δυνατότητα «να κατασκευάσουν ένα φωτεινό μύθο για τις σκοτεινές τους ρίζες», όπως χαρακτηριστικά αναφέρει η συντάκτρια. Επομένως, η ίδια θεωρεί πως οι Άγγλοι κινούμενοι από την ανάγκη τους να έχουν παρελθόν και πολιτιστική προϊστορία, δημιουργούν την ψευδαίσθηση στον εαυτό τους, την οποία προσπαθούν να επιβάλλουν στους άλλους λαούς και κυρίως τον ελληνικό, ότι τα Μάρμαρα του Παρθενώνα δικαιωματικά τους ανήκουν. Άποψη η οποία εμφανώς τονίζεται από τον Τζάιμς Νόουλ. Η συντάκτρια, τέλος, πιστεύει πως τα «Ελγίνεια» δεν έχουν ιδιοκτήτες, αλλά αποτελούν αναπόσπαστο μέρος της γενέθλιας γης τους, της αθηναϊκής γης, γι΄ αυτό και η επιστροφή τους είναι απαραίτητη και δικαιολογημένη.

Β4. αναζωπυρώνεται = φουντώνει

συνονθύλευμα = σύμφυρμα (αμάλγαμα, κράμα)

απαράμιλλη = ασυναγώνιστη

οικειοποιηθούν = ιδιοποιηθούν

εδραιωμένη = παγιωμένη

Γ. Ενδεικτικό παράδειγμα:

Από: ……………… @ ………….gr

Προς: Jim @ ………………uk

ΘΕΜΑ: «Η επιστροφή των Μαρμάρων»

Αγαπητέ Jim,

Θυμάμαι πολύ καλά την επιμονή σου – σχεδόν εμμονή – να σου εκφράσω την άποψή μου, μπροστά στους υπόλοιπους φίλους σου, για τη μεγάλη μου «αγάπη», το θεό Διόνυσο, που εδώ και δύο αιώνες βρίσκεται εξορισμένος στο Βρετανικό Μουσείο. Ξέρω πως ήταν μία από τις προκλήσεις σου, στην οποία δεν μπόρεσα να ανταποκριθώ, καθώς βρισκόσουν σε θέση ισχύος, ενώ εγώ δεν ήμουν τίποτα άλλο παρά μια απλή επισκέπτρια στη χώρα ενός φίλου – ο οποίος δε χάνει την ευκαιρία να με πειράζει.

Σαράντα οχτώ ώρες, λοιπόν, μετά την επιστροφή μου στα πάτρια εδάφη, ανανεωμένη και με πλούσιο υλικό είμαι έτοιμη να απαντήσω στις απορίες σου. Όσο για τους φίλους της ευχάριστης παρέας μας, κατά την επίσκεψη στο Βρετανικό Μουσείο, είναι – φαντάζομαι – ώρα να βγουν από το σκοτάδι της αμάθειας, να γνωρίσουν επιτέλους τι είναι τα «Ελγίνεια» Μάρμαρα και να πάψουν να παριστάνουν τους «Αρειανούς» και μάλιστα όταν χαζεύουν το Διόνυσό μου.

Θα χρειαστεί η μηχανή του χρόνου να μας ταξιδέψει αρκετά πίσω, βαθιά στο παρελθόν, όταν στα στις αρχές του 19ου αιώνα κι ενώ η Ελλάδα βρισκόταν υπό Οθωμανική κατοχή, ο Λόρδος Έλγιν, Βρετανός πρεσβευτής στην Κωνσταντινούπολη, συγκροτεί μια ομάδα ανθρώπων, καλλιτεχνών και μη, που θα μεταβούν στην Ακρόπολη, ώστε να κάνουν αρχιτεκτονικά σχέδια, ύστερα από δωροδοκία Τούρκων αξιωματικών. Η τουρκική ηγεσία των Αθηνών, έπειτα από φήμες ενδεχόμενης στρατιωτικής δράσης των Γάλλων, διατάζει την ομάδα του Έλγιν να κατέβει από την Ακρόπολη. Η εκ νέου πρόσβασή τους στην Ακρόπολη, που οδήγησε στην καταστροφή των μνημείων, πραγματοποιήθηκε ύστερα από ειδική άδεια, το φιρμάνι, που λέγεται πως απέσπασε ο Έλγιν από το Σουλτάνο στην Πόλη.

Από τότε τα Μάρμαρα αυτά ξεριζώθηκαν από τη γενέθλια γη τους, ονομάστηκαν «Ελγίνεια» και στολίζουν με μία συγκαλυμμένη μελαγχολία αλλά και μεγαλοπρέπεια τις αίθουσες του Βρετανικού Μουσείου. Οι αγώνες για την επιστροφή τους αναρίθμητοι και τις περισσότερες φορές οργανωμένοι από τη φωτισμένη προσωπικότητα της Μελίνας Μερκούρη, Ελληνίδας η οποία με πάθος αφιερώθηκε στην αποκατάσταση της «πολιτιστικής αυτής ανταρσίας» από μέρους του Έλγιν. Κάθε προσπάθεια, όμως, συναντά το ηχηρό «όχι» των Βρετανών, οι οποίοι κατηγορηματικά αρνούνται την επιστροφή των Μαρμάρων. Μάλιστα, το πλέον τυπικό επιχείρημα των εκάστοτε κυβερνήσεων της χώρας σου είναι ότι ο Σουλτάνος είχε παραχωρήσει επίσημο έγγραφο στο Λόρδο Έλγιν, το οποίο αποτελούσε την επίσημη άδεια για την ομάδα που είχε συσταθεί από το Βρετανό πρεσβευτή, προκειμένου να μελετήσει τις μορφές, να επιθεωρήσει τα μνημεία που ήθελε να αντιγράψει ή να πάρει τμήματα επιγραφών ή μορφών. Σ’ αυτά, ο βρετανικός αντίλογος προσθέτει πως τα Μάρμαρα αποτελούν πλέον νόμιμη ιδιοκτησία του Βρετανικού Μουσείου και πως μια επικείμενη επιστροφή τους θα ήταν δυνατό να πυροδοτήσει μια ενδεχόμενη εκκένωση των μουσείων ανά τον κόσμο. Προς επίρρωση της παραπάνω παρωδίας προβάλλουν τη «δήθεν» αδιαφορία από μέρους των Ελλήνων για την πολιτιστική τους κληρονομιά, καθώς και την ακατάλληλη και εχθρική, για τα Μάρμαρα, αθηναϊκή ατμόσφαιρα, λόγω της ρύπανσης.

Παρόλ΄ αυτά, τα επιχειρήματα των υπόλογων για την αρπαγή των Παρθενώνειων Μαρμάρων αντα-ποκρίνονται αμυδρά στην πραγματικότητα. είναι ουσιαστικά εντελώς αβάσιμα και έωλα. Το περίφημο φιρμάνι που προτάσσει η βρετανική πλευρά αμφισβητείται έντονα, όχι μόνο από την ελληνική πλευρά αλλά και από Άγγλους καθηγητές, οι οποίοι μάλιστα δηλώνουν κατηγορηματικά ότι δεν υπάρχει τέτοιο νόμιμο έγγραφο παρά μόνο μια μετάφραση αυτού. Ακόμη, όμως, κι αν εξακριβωθεί η πιστότητα της μετάφρασης – κάτι εξαιρετικά αμφίβολο – δε νομιμοποιεί τις καταστροφές που προκάλεσε ο Έλγιν κατά τη απόσπαση των Μαρμάρων. Όσον αφορά τον ισχυρισμό ότι τα Ελγίνεια αποτελούν αγγλική ιδιοκτησία – εξωφρενικά παράλογη δήλωση – είναι οφθαλμοφανές πως το ζήτημα των ελληνικών γλυπτών αφορά τις δύο χώρες, Ελλάδα και Αγγλία, και σε καμία περίπτωση δεν ανάγεται σε νομική σχέση του Μουσείου και της Ελληνικής Κυβέρνησης.

Πέρα, όμως, από τη νομική διάσταση του θέματος, πρέπει να σου επισημάνω και την ηθική πλευρά. Τα Μάρμαρα αυτά αποτελούν απομεινάρια μιας αριστοτεχνικής αρχιτεκτονικής και γλυπτικής, τα ευγενέστερα και τελειότερα σύμβολα μιας χώρας, τη στιγμή που ακροβατούσε ανάμεσα στον εκτουρκισμό και τη διατήρηση της εθνικής της ταυτότητας και παράδοσης. πρόκειται για το σεβασμό μιας παγκόσμιας πολιτιστικής κληρονομιάς που δεν μπορεί να περιχαρακωθεί μέσα σε νομικά και ιδιοκτησιακά πλαίσια. Η Ελλάδα, άλλωστε, δεν προβάλλει τον εθνικισμό ή την υπεροψία ως λόγο επιστροφής των Μαρμάρων, αντίθετα τονίζει την επιτακτική ανάγκη της αποκατάστασης μιας αδικίας. Επομένως, υπερβολές τύπου, ότι θα εκκενωθούν πολλά ξένα μουσεία, δεν ευσταθεί. Όσο, δε, για την αδιαφορία των Ελλήνων και το εχθρικό περιβάλλον για τα Μάρμαρα, αρκεί να αναρωτηθεί κάποιος πώς είναι δυνατόν να ισχύει κάτι τέτοιο, τη στιγμή που αυτοί οι άνθρωποι κι αυτό το περιβάλλον τούς έδωσαν ζωή και με κάθε θυσία προσπάθησαν να τα διατηρήσουν παρά τις βαρβαρότητες του Τούρκων και τις λεηλασίες των ποικίλης προέλευσης εισβολέων.

Προσωπικά πιστεύω πως η απομάκρυνση των Μαρμάρων του Παρθενώνα αποτελεί ένα από τα μεγαλύτερα «εγκλήματα» της ανθρωπότητας, που αποδεικνύει αναμφισβήτητα την αδυναμία του ανθρώπου να συλλάβει το μεγαλείο και την αξία της τέχνης. Καθώς και το πόσο αυτά τα στοιχεία είναι συνυφασμένα με την ιστορία και την κουλτούρα ενός λαού. Συγκεκριμένα, τα Γλυπτά του Παρθενώνα αντανακλούν το αρχαίο ελληνικό πνεύμα και τις ύψιστες αρετές της δημοκρατίας, της ισότητας και της δημιουργίας που αυτό υπηρέτησε. Η θέση τους και η κατασκευή τους είναι απολύτως μελετημένες, ώστε να μη μειώνουν τη λειτουργικότητα κάθε μορίου της ύλης των μνημείων. Επομένως, καθετί αποκτά το νόημα για το οποίο δημιουργήθηκε, μόνο όταν βρίσκεται στο χώρο που γεννήθηκε. Τα Μάρμαρά μας, λοιπόν, στην ψυχρή αί-θουσα του Βρετανικού Μουσείου, χάνουν τη θέρμη και το πάθος της ελληνικής δημιουργίας και αποπνέουν μια βαθιά μελαγχολία μιας ψυχής που τοποθετήθηκε σε ξένο σώμα. Γιατί, στην ουσία, έτσι είναι. το ελληνικό σώμα αναζητά, διεκδικεί και τελικά θα ξανακερδίσει την κλεμμένη του ψυχή.

Πιστεύω να σε διαφώτισα και να ικανοποίησα την ερευνητική σου διάθεση. Αλλά πέρα από το αστείο της μικρής μας «κόντρας», σου μιλάω ειλικρινά πως μου έκανε ιδιαίτερη εντύπωση το γεγονός ότι οι υπόλοιποι της παρέας γνώριζαν ελάχιστα για το ιδιαίτερα σημαντικό ζήτημα των Μαρμάρων. Θα είχε πολύ μεγάλο ενδιαφέρον αν στα πλαίσια του σχολείου σου συζητούσατε το θέμα αυτό, τόσο για να ενημερωθούν όσοι δεν το γνωρίζουν, αλλά και για να ακουστεί κι ένας αντίλογος απαλλαγμένος από τα κρατικά συμφέροντα.

Ονειρεύομαι μια δεύτερη επίσκεψη στον αγαπημένο μου Διόνυσο, χωρίς να με ενοχλεί ο έρωτάς του για τη νεαρή Καρυάτιδα. Αυτή τη φορά, όμως, ελπίζω να μην υπάρξουν άλλοι «Αρειανοί» που να ρωτούν ποιος είναι ο Διόνυσος και τι είναι τα «Ελγίνεια». Θα εκραγώ. πίστεψέ με.

Περιμένω με ανυπομονησία νέα σου!