ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ ΣΤΟ ΚΡΙΤΗΡΙΟ ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗΣ "ΣΑΝ ΠΙΝΑΚΑΣ ΤΟΥ ΑΡΤΣΙΜΠΟΛΝΤΟ"

Α. Το άρθρο αναφέρεται στις τρέχουσες εξελίξεις στην Ευρώπη. Η συντάκτρια επισημαίνει τη σπουδή της πλειοψηφίας των Ευρωβουλευτών να τεθεί σε ισχύ η συνθήκη της Λισσαβόνας, παρά τον πρόσφατο σκεπτικισμό για το ίδιο θέμα. Σημειώνει πως οι δυσκολίες εφαρμογής του Ευρωσυντάγματος σχετίζονται με τις διαφορετικές αντιλήψεις για την έννοια του ευρωπαϊκού πολιτισμού. Έτσι, άλλοι ισχυρίζονται πως η Ευρώπη απειλείται από την έξαρση του εθνικισμού και άλλοι την εκλαμβάνουν ως κοινή συνισταμένη του πολιτισμού μας. Η συντάκτρια αμφισβητεί την ύπαρξη ενός τέτοιου πολιτισμού και θεωρεί ευκαιριακές όποιες πολιτικές συμμαχίες διαμορφώνονται. Αντίθετα, πιστεύει πως μόνο η κοινή αντίδραση των λαών και η προσπάθειά τους για μια αξιοπρεπή διαβίωση, καθώς και η δυνατότητα συμβίωσης σε ένα πολυπολιτισμικό περιβάλλον εγγυώνται τη μελλοντική διαμόρφωση ενός κοινού ευρωπαϊκού πολιτισμού. (122 λέξεις)

Β1. Είναι πολιτικού περιεχομένου άρθρο, γραμμένο από δημοσιογράφο της εφημερίδας, και ανήκει στο είδος της ερμηνευτικής δημοσιογραφίας. Αναλυτικότερα:

- έχει επικαιρικό χαρακτήρα («Προχθές, … 2009», «Λίγους μήνες πριν … » ),

- έχει πληροφοριακό χαρακτήρα: πρόθεση της συντάκτριας είναι να πληροφορήσει τον αναγνώστη για την πρόσφατη πρωτοβουλία 525 Ευρωβουλευτών,

- απουσιάζει ο προσωπικός τόνος και είναι γραμμένο σε ουδέτερο ύφος με τη χρήση γ’ προσώπου και α’ πληθυντικού,

- έχει σύντομη έκταση (483 λέξεις),

- διαθέτει τίτλο με συνυποδηλωτική χρήση της γλώσσας (μια παρομοίωση),

- χρησιμοποιείται κατεξοχήν η αναφορική λειτουργία της γλώσσας,

- ακολουθεί τη δομή της «ανεστραμμένης πυραμίδας» (τίτλος: «Σαν πίνακας του Αρτσιμπόλντο…», περίληψη: «Προχθές … της Ένωσης»).

Β2. α. (i) «θα ενισχύσει … Ένωση»: επαναλαμβάνει αυτολεξεί την άποψη των Ευρωβουλευτών.

(ii) «γλώσσα»: για να τονίσει τη μεταφορική χρήση της λέξης «γλώσσα», που εδώ χρησιμοποιείται με την έννοια του κοινού κώδικα επικοινωνίας και συνεννόησης μεταξύ των Ευρωπαίων.

(iii) «κοινό ευρωπαϊκό πολιτισμό»: είναι καθαρά σχολιαστικό σημείο στίξης και χρησιμοποιείται για να προσδώσει ειρωνική χροιά στον όρο, του οποίου η συντάκτρια αμφισβητεί την ύπαρξη.

β. Η συντάκτρια μέσα στις παρενθέσεις εσωκλείει την προσωπική επικριτική της παρέκβαση (το προσωπικό της σχόλιο) στις απόψεις που διατυπώνονται από διάφορους για το παρόν και το μέλλον της Ευρώπης.

Β3. Στην 3η παράγραφο χρησιμοποιούνται 3 ερωτήματα (δύο στο ανάπτυγμα και ένα στην κατακλείδα). Τα δύο πρώτα είναι ρητορικά ερωτήματα, που ισοδυναμούν με αρνητική απόφανση, καθώς η συντάκτρια επιχειρεί έντεχνα να οδηγήσει τον αναγνώστη στη διαπίστωση πως η ύπαρξη κοινού οράματος που προϋποθέτει την εφαρμογή του Ευρωσυντάγματος είναι δύσκολα εφικτή, καθώς υπερισχύουν τα συμφέροντα των ισχυρών και οι πολίτες αδυνατούν να κατανοήσουν τις νέες ρυθμίσεις. Το τελευταίο ερώτημα παίζει ρόλο μεταβατικό («γέφυρα») στο θέμα της επόμενης παραγράφου.

Β4. διχόνοιες: παρανόηση

συγκυριακές: επικύρωση

συμμαχίες: επίμαχος

αξιοπρέπεια: διαπρεπής

κατάματα: ματόκλαδα

Γ. Ενδεικτικές απαντήσεις

Αντί προλόγου: Η νέα Ευρώπη χρειάζεται νέα µορφή εκπαίδευσης. Η όλο και στενότερη ένωση των λαών της Ευρωπαϊκής Ένωσης µπορεί να πραγµατοποιηθεί µόνο αν οι πολίτες κατανοήσουν την πολιτική, πολιτιστική κοινωνική και οικονοµική ζωή στα άλλα κράτη-µέλη. Η ευρωπαϊκή διάσταση της εκπαίδευσης αποτελεί, εποµένως, αναπόσπαστο τµήµα της παιδείας των αυριανών Ευρωπαίων πολιτών. Ωστόσο, η προσπάθεια προσέγγισης λαών οι οποίοι έχουν τις ίδιες πολιτιστικές καταβολές, αλλά διαφοροποιούνται, λόγω πoικίλων συνθηκών, στον τρόπο έκφρασής τους, πρέπει να γίνει λαµβάνοντας υπόψη κάποιες βασικές παραµέτρους. Μια βασική παράµετρος είναι εκείνη του εθνικού χαρακτήρα κάθε χώρας. Το κοινό πρότυπο που αναζητά η Ευρώπη για να ενωθεί µέσω αυτού, δεν πρέπει να βρίσκεται σε αντίθεση µε εκείνο που υπαγορεύεται από τις ιδιαίτερες πολιτιστικές, ηθικές, θρησκευτικές και κοινωνικές αξίες του κάθε λαού. Άρα, η ενσωµάτωση της ευρωπαϊκής διάστασης στη διδακτική πράξη πρέπει να γίνει διακριτικά και όχι σε βάρος των αρχικών σκοπών και στόχων που θέτει ένα εκπαιδευτικό σύστηµα.

Προσδιορισμός του όρου «Ευρωπαϊκή διάσταση στην εκπαίδευση»: η καλύτερη γνωριµία των λαών µεταξύ τους στο επίπεδο της γλώσσας, της ιστορίας και του πολιτισµού, η αµοιβαία κατανόηση ή αναζήτηση των χαρακτηριστικών που ενώνουν τους λαούς µεταξύ τους µε παράλληλη άµβλυνση των αντιθέσεων, η τόνωση των συγκλίσεων, ο σεβασµός των διαφορών, των ευαισθησιών και των ιδιαιτεροτήτων κάθε λαού, η καλλιέργεια των βαθύτερων πολιτισµικών δεσµών και αξιών που ενώνουν την Ευρώπη αποτελώντας ό,τι είναι γνωστό ως δυτικοευρωπαϊκός πολιτισµός.

Η αναγκαιότητα: Σε µια εποχή ραγδαίων κοινωνικών, πολιτικών και οικονοµικών εξελίξεων στην Ευρώπη, αλλά και στον κόσµο ολόκληρο, είναι επόµενο να επέρχονται ποικίλες ανακατατάξεις, σε κρατικό και διεθνικό επίπεδο, και να δηµιουργούνται έντονοι προβληµατισµοί για το τι µας επιφυλάσσει το µέλλον. Τα κράτη-µέλη της Ευρωπαϊκής Ένωσης εµφανίζουν λίγο ή πολύ "κρίση ταυτότητας", καθώς διανύουν το µεταβατικό στάδιο της διαµόρφωσης του "Ευρωπαίου πολίτη". Η διαµορφούµενη νέα πραγµατικότητα αποτελεί πρόκληση για όλους τους Ευρωπαίους, µε την έννοια ότι οφείλουν σε πνεύµα αγαστής σύµπνοιας και συνεργασίας να διαµορφώσουν τη διαπολιτισµική Ευρώπη, τη νέα εικόνα του Ευρωπαίου πολίτη, πίσω από την οποία θα βρίσκεται σε σταθερό υπόβαθρο η ταυτότητα του πολίτη κάθε κράτους.

Εφόδια:

(α) Η δηµοκρατική εκπαίδευση του ευρωπαίου πολίτη: η γνώση τόσο των κοινοτικών οργάνων και θεσµών όσο και των ιστορικών, πολιτιστικών, θρησκευτικών και γλωσσικών εκείνων στοιχείων που συνδέουν τα ευρωπαϊκά κράτη δεν µπορεί να νοηθεί ως αυτόνοµα διδασκόµενο γνωστικό αντικείµενο. Σε µια τέτοια περίπτωση η διάσταση αυτή θα έχανε την έννοια και τη λειτουργικότητά της. Η διαµόρφωση ευρωπαϊκής συνείδησης δεν µπορεί να αποτελέσει θέµα ιδιαίτερης διδασκαλίας. Η συνείδηση δε διδάσκεται. Διαµορφώνεται. Η διαµόρφωση αυτή προκύπτει από την ευαισθητοποίηση διαφόρων πτυχών της προσωπικότητας και την προβολή των κατάλληλων παραµέτρων και θεωρείται επιτυχηµένη, όταν συντρέχει και το ανάλογο διδακτικό κλίµα. Άρα, η ευρωπαϊκή διάσταση θεωρείται ως λειτουργικότερη και αποδοτικότερη, αν παρουσιαστεί και δι-δαχθεί ως σύνθετη έννοια µέσω διαφόρων γνωστικών αντικειµένων. Η διάχυση της ευρωπαϊκής διάστασης στα αναλυτικά προγράµµατα των µαθηµάτων τα οποία διδάσκονται οι νέοι της Ευρώπης, φαίνεται να είναι ο πιο ασφαλής και απoτελεσµατικός τρόπος δηµιουργίας µιας κοινής ευρωπαϊκής ταυτότητας. Παρέχοντας στους µαθητές γνώσεις σχετικές µε την Ευρωπαϊκή Ένωση, τα κράτη-µέλη και τις κοινές καταβολές τους µέσα από µαθήµατα όπως η Ιστορία, η Γεωγραφία, η Γλώσσα οι Κοινωνικές Επιστήµες, πετυχαίνεται η προβολή της Ευρωπαϊκής Ένωσης ως «όλου». Η κατανόηση της αδιαίρετης ενότητας του «όλου» θα οδηγήσει στη διαµόρφωση συνειδητοποιηµένων Ευρωπαίων πολιτών.

(β) Η διδασκαλία της Ιστορίας έχει ήδη απασχολήσει σοβαρά την Ευρωπαϊκή Ένωση και ιδιαίτερα την Επιτροπή Παιδείας του Συµβουλίου της Ευρώπης. Είναι κοινή η πεποίθηση των εταίρων ότι η κατάλληλη παρουσίαση του ιστορικού υλικού µπορεί να αποτελέσει τη βάση για την αµοιβαία κατανόηση και την καλλιέργεια κλίµατος εµπιστοσύνης ανάµεσα στους λαούς της Ευρώπης. Η διδασκαλία της ιστορίας παλαιοτέρων περιόδων θα βοηθήσει τη νέα γενιά να συνειδητοποιήσει τις κοινές ρίζες που συνδέουν τους Ευρωπαίους. Με έµφαση στη διδασκαλία της ιστορίας του 20ού αιώνα θα αποσαφηνίζει σε ευρωπαϊκό επίπεδο όχι µόνο τα αγαθά της δηµοκρατίας και τη σηµασία της συνεργασίας των λαών, αλλά και τα ολέθρια αποτελέσµατα και τα προβλήµατα που συσσώρευσαν στην Ευρώπη τα δικτατορικά καθεστώτα, ο εθνικισµός, η αποικιοκρατία. Ιστορία δεν είναι µόνον η περιγραφή πολεµικών συγκρούσεων µε στόχο την ανάπτυξη µιας κακώς εννοούµενης φιλοπατρίας, είναι η παρουσίαση και η ανάπτυξη των πολιτικών, οικονοµικών, κοινωνικών, πνευµατικών, καλλιτε-χνικών, επιστηµονικών και τεχνολογικών επιτευγµάτων µέσα από διαφορετικές πηγές πληροφόρησης, που επιτρέπει την ανάπτυξη της κριτικής σκέψης, της διαµόρφωσης άποψης χωρίς προκαταλήψεις και τον εντοπισµό των ποικίλων σκοπιµοτήτων, ανακριβειών και παραπλανητικών πληροφοριών που κρύβονται σε υποτιθέµενες αντικειµενικές παρουσιάσεις ιστορικών συµβάντων. Μέσα από την παιδεία των λαών της Ευρώπης πρέπει να εκλείψει η ιστορία του µίσους, χωρίς αυτό να σηµαίνει ότι η απαραίτητη "ιστορική µνήµη κάθε λαού θα καταλήξει σε ιστορική λήθη".

(γ) Άµεση προτεραιότητα πρέπει να αποτελέσει η ενίσχυση της διδασκαλίας των ξένων γλωσσών και ο σεβασµός της πολιτιστικής διαφοροποίησης και προστασίας γλωσσικών µειονοτήτων. Επιβάλλεται να τονιστεί η κοινωνικο-πολιτιστική διάσταση της γλώσσας µε στόχο την απόδοση της πολυγλωσσίας και της πολυπολιτισµικότητας σε µια δηµοκρατική κοινωνία. Τα γλωσσικά προβλήµατα του µέλλοντος µπορούν να αντιµετωπιστούν µόνο µε τη συστηµατική καλλιέργεια της µητρικής γλώσσας στο σχολείο και την όσο γίνεται νωρίτερα εντατική εκµάθηση δύο τουλάχιστον ξένων γλωσσών. Επιβάλλεται ακόµη να δοθούν κίνητρα για την εκµάθηση µιας από τις λιγότερο διαδεδοµένες γλώσσες της Ευρωπαϊκής Ένωσης, για να βγουν από το περιθώριο οι µητρικοί οµιλητές των λιγότερο διαδεδοµένων γλωσσών, να καταργηθούν ή έστω να περιοριστούν οι γλωσσικοί φραγµοί και να ενισχυθεί η συνείδηση για την Ευρώπη του αύριο. Για την αποτελεσµατικότερη διδασκαλία των ξένων γλωσσών είναι απαραίτητο να αξιοποιηθεί ο κοινός στις ευρωπαϊκές γλώσσες λεξιλογικός θησαυρός που προέρχεται από την αρχαία ελληνική και λατινική γλώσσα, πρόταση που έχει γίνει και από πολλούς ξένους ερευνητές.

Προϋποθέσεις:

- Η Ευρώπη, ως όλον, ως σύστηµα αρχών και αξιών και όχι µόνο ως νοµικό πρόσωπο ή οικονοµικό όργανο, θα πρέπει να µελετηθεί µέσω διαφόρων πτυχών θεώρησής της. Μια τέτοια θεωρητική θεµελίωση παραπέµπει σ' ένα µοντέλο εισχώρησης και εφαρµογής της έννοιας «ευρωπαϊκή διάσταση» στη διδακτική πράξη και πρακτική, το οποίο βασίζεται κυρίως στη διάχυση όρων και ιδεών που σχετίζονται µε το επιδιωκόµενο αποτέλεσµα, στα προγράµµατα διαφόρων γνωστικών αντικειµένων.

- Σηµαντικό παράγοντα στη διαδικασία προετοιµασίας των πολιτών αυτών απoτελεί ο εκπαιδευτικός. Μόνο ο άρτια επιστηµονικά καταρτισµένος εκπαιδευτικός, ο οποίος διακατέχεται από τις αξίες της ελευθερίας και της ισότητας, θα µπορέσει να θέσει γερά θεµέλια για την Ενωµένη Ευρώπη και να «μυήσει» τους µαθητές του στους πνευµατικούς θησαυρούς της.

Αντί επιλόγου: Η ευρωπαϊκή διάσταση στην εκπαίδευση δεν έχει προωθηθεί στο βαθµό που θα έπρεπε. Επιβάλλεται ακόµα να αναπτυχθεί αποτελεσµατικότερο σχέδιο δράσης ενάντια στο ρατσισµό, την ξενοφοβία, τον αντισηµιτισµό και την έλλειψη κοινωνικής ανοχής. Κρίνεται επίσης απαραίτητη η δηµιουργία περισσότερων Ευρωπαϊκών Κέντρων Νεότητας και η εντατικοποίηση του προγράμματος αδελφοποίησης σχολείων.