Κριτήριο αξιολόγησης για τον κοινωνικό ρατσισμό - η "κατασκευή" της είδησης: Πρόταση: να δοθεί στους μαθητές, αφού ολοκληρωθεί η διδασκαλία της ΕΙΔΗΣΗΣ

Πολιτισμός κατά ρατσισμού

Κάθε φορά που μιλάμε για «άτομα με ειδικές ανάγκες» εκείνο που φανερώνεται είναι το ηθικό, αισθητικό, πολιτισμικό σύστημα αξιών που θεμελιώνει την κοινωνία μας. Η Κίνηση Πολιτών Κατά του Ρατσισμού επιχείρησε σε ένα εξαιρετικό τριήμερο που διοργάνωσε με θέμα «Ο πολιτισμός κατά του ρατσισμού» να μιλήσει με το δικό της τρόπο για τα ζωτικά αυτά ζητήματα.
Παραδομένοι καθώς είμαστε στην ηγεμονία του κανονικού, όταν αναφερόμαστε στον ανάπηρο, είναι συνήθως μέσα από μια εικόνα ελλειμματικότητας. Όχι διαφορετικός αλλά κατώτερος. Άλλος. Εξώκοσμος. Η τηλεόραση αναπαράγει και εντείνει τα στερεότυπα. Το άτομο με ειδικές ανάγκες προβάλλει σαν ένα ανυπεράσπιστο παιδί που, όταν δεν το αγνοούμε, πρέπει να το προστατεύσουμε ή να το δαιμονοποιήσουμε. Οίκτος, απαξίωση, απώθηση, άρνηση. Αρνούμενοι τον ανάπηρο, είναι σαν να απομακρύνουμε από τον ορίζοντά μας την έλλειψη, το γήρας, τη φθορά. Ασυνείδητα είναι σαν να καθησυχάζουμε τον εαυτό μας «εμείς είμαστε πλήρεις, αψεγάδιαστοι».
Η εκδήλωση που οργανώθηκε τέλη Μαΐου στο Μουσείο Ιστορίας του Πανεπιστημίου Αθηνών προσέφερε μια μοναδική ευκαιρία ανατροπής των βάναυσων αυτών στερεοτύπων. Τα ίδια τα άτομα με ειδικές ανάγκες μάς ταξίδεψαν στο μακρινό ταξίδι των δυνατοτήτων τους. Στο βίντεο που παρουσίασε η πρόεδρος της Εταιρείας Προστασίας Σπαστικών παρακολουθήσαμε τις δημιουργικές τους δυνατότητες. Στο Καλλιτεχνικό και Βιωματικό Σεμινάριο του Προγράμματος Ανοιχτή Σκηνή, για πέντε μέρες Άγγλοι, Ιρλανδοί, Σκοτσέζοι, Έλληνες, καλλιτέχνες, εκπαιδευόμενοι, ασθενείς, ακροατές, ανάπηροι και αρτιμελείς συμμετέχουν στην πρόκληση μιας συνδημιουργίας στο Χορό, το Θέατρο, τη Μουσική, τη Σκηνογραφία, την Αφήγηση. Το στοίχημα κερδίζεται. Οι διαχωρισμοί και οι ταμπέλες καταργούνται. Μόνο μια ιδιότητα παραμένει και κατισχύει. Εκείνη του δημιουργού.
Στη συνέχεια η εκδήλωση γέμισε από τη ζωντανή μουσική του συγκροτήματος «Αέρικα». Μια ομάδα παιδιών από το Ίδρυμα Θεοτόκος που εδώ και 10 χρόνια δουλεύει με τον εκπαιδευτικό Κ. Α. Το μπουζούκι, οι κιθάρες, τα τύμπανα, οι εξαίσιες μουσικές, οι μαγικές φωνές. Το μεράκι και η επιμονή και η ομαδική δουλειά και η αγάπη της μουσικής έκφρασης που λυτρώνει και σώζει και υπερβαίνει τις αναπηρίες και όλα τα σκεπάζει. Όλα.
Η δημιουργία δεν είναι προνόμιο της ευρύτερης ομάδας. Ανθεί με έναν μοναδικό τρόπο και εκεί, στην περιφέρεια. Εκεί όπου εδράζεται η λεγόμενη διαφορά. Δεν μπορεί να υπάρξει δημιουργία, κουλτούρα, πολιτισμός, χωρίς τον «άλλον», τον «διαφορετικό». Αν αποκλείσεις το στοιχείο του «άλλου» στον πολιτισμό, έχασες τον πολιτισμό. Η κουλτούρα του διαφορετικού είναι αναγκαία, για να μπορέσει να υπάρξει η κουλτούρα του ομοίου. Η κουλτούρα, όπως και το «εγώ», δεν συγκροτείται μέσα στον καθρέφτη αλλά μέσα στο βλέμμα του άλλου. Σήμερα που η πολιτιστική έκφραση απειλείται από τον εγκλωβισμό της είτε σε εθνικιστικά στερεότυπα, είτε σε εισαγόμενους κανόνες, δεν μπορεί να υπάρξει πολιτισμός χωρίς να αφουγκράζομαι αυτό το «άλλο», χωρίς να επιτρέπω στο «άλλο» να ακουσθεί, να ομιλεί και να δημιουργεί.
Η ενθάρρυνση ενός τέτοιου βλέμματος δεν είναι μόνον θέμα ανθρωπιστικής πρακτικής, είναι προάσπιση και ανάπτυξη της ίδιας της έννοιας της κουλτούρας. Με αυτή την έννοια, η εκδήλωση της Κίνησης Πολιτών Κατά του Ρατσισμού δεν αφορούσε τα άτομα με ειδικές ανάγκες. Αφορούσε τον ίδιο τον πολιτισμό.
Φωτεινή Τσαλίκογλου, εφημ. «ΤΑ ΝΕΑ», 19-6-2001

Θέματα

Α. Να γράψετε την περίληψη του κειμένου (100-110 λέξεις).

Β1. «Δεν μπορεί να υπάρξει δημιουργία, κουλτούρα, πολιτισμός, χωρίς τον «άλλον», τον «διαφορετικό». Αν αποκλείσεις το στοιχείο του «άλλου» στον πολιτισμό, έχασες τον πολιτισμό»:
Να αναπτύξετε σε μία παράγραφο 80-100 λέξεων το περιεχόμενο του παραπάνω αποσπάσματος.

Β2. Να επισημάνετε τον τρόπο οργάνωσης της παραπάνω είδησης.

Β3. Ποια από τα παρακάτω «αστέρια» (εγγύτητα, εκκρεμότητα, επικαιρότητα, εκρηκτικότητα, σπουδαιότητα, συνέπειες, σπανιότητα, συγκίνηση) διαθέτει η είδηση που διαβάσατε; Να αιτιολογήσετε τις επιλογές σας.

Β4. «Η εκδήλωση … την Αφήγηση»: Να ξαναγράψετε την παράγραφο και, αφού αφαιρέσετε κάθε σχόλιο (μπορείτε να επιφέρετε όσες μετατροπές θεωρείτε αναγκαίες), να την παρουσιάσετε όσο το δυνατόν πιο ουδέτερα.

Β5. Η Κίνηση Πολιτών Κατά του Ρατσισμού επιχείρησε σε ένα τριήμερο που διοργάνωσε με θέμα «Ο πολιτισμός κατά του ρατσισμού» να μιλήσει με το δικό της τρόπο για τα προβλήματα των ατόμων με ειδικές ανάγκες. Να σχολιάσετε την παραπάνω είδηση, χρησιμοποιώντας κάθε φορά διαφορετικό είδος σχολίου: (i) επίθετο, (ii) επίρρημα, (iii) προσωπικό λεκτικό σχόλιο, (iv) ξένο σχόλιο, (v) σημεία στίξης, (vi) συντακτική σειρά των λέξεων.

Β6. Στα παρακάτω αποσπάσματα να δικαιολογήσετε τη χρήση της ενεργητικής – παθητικής σύνταξης.
α. Η εκδήλωση προσέφερε μια μοναδική ευκαιρία ανατροπής των βάναυσων αυτών στερεοτύπων.
β. Το στοίχημα κερδίζεται. Οι διαχωρισμοί και οι ταμπέλες καταργούνται.

Β7. Μελετήστε τον τίτλο.
α. να τον αποδώσετε με σημεία στίξης, ώστε να δηλώνει: (i) θαυμασμό, (ii) έμφαση.
β. Να γράψετε έναν άλλο τίτλο, χρησιμοποιώντας συνυποδηλωτικά τη γλώσσα.
γ. Να γράψετε δύο τίτλους: έναν με λεκτικό σχόλιο και έναν χωρίς σχόλιο.

Β8. Η εκδήλωση που διοργανώθηκε από την Κίνηση Πολιτών κατά του Ρατσισμού έτυχε διαφορετικής προβολής στον ημερήσιο Τύπο:
α. Η εφημερίδα (Α) την πρόβαλε στην πρώτη σελίδα και αφιέρωσε δισέλιδο αφιέρωμα στο «σαλόνι» της.
β. Η εφημερίδα (Β) αφιέρωσε ένα μονόστηλο πέντε γραμμών στη σελίδα «Κοινωνία».
γ. Η εφημερίδα (Γ) την αποσιώπησε εντελώς.
δ. Η εφημερίδα (Δ) την πρόβαλε στο ένθετο «Πολιτιστικά».
Τι φανερώνει ο διαφορετικός τρόπος προβολής της είδησης στα τέσσερα έντυπα;

Β9. Ξαναγράψτε με συντομία την είδηση σα να επρόκειτο να δημοσιευτεί σε καλλιτεχνικό έντυπο.

Β10. Στο δημοσίευμα κυριαρχούν: η παρατακτική σύνδεση των προτάσεων, ο μικροπερίοδος λόγος και οι ελλειπτικές προτάσεις. Πώς δικαιολογείτε τις παραπάνω επιλογές της συντάκτριας;

Β11. Ποια είναι η οπτική γωνία της συντάκτριας; Βρείτε δύο (2) χαρακτηριστικές λέξεις/φράσεις.

Β12. «Η εκδήλωση που οργανώθηκε τέλη Μαΐου στο Μουσείο Ιστορίας του Πανεπιστημίου Αθηνών προσέφερε μια μοναδική ευκαιρία ανατροπής των βάναυσων αυτών στερεοτύπων»:
Να κάνετε τις αναγκαίες μετατροπές στο συνταγματικό άξονα της γλώσσας, ώστε να προβάλλεται κάθε φορά: α. ο χρόνος, β. ο τόπος, γ. ο σκοπός, δ. το αποτέλεσμα της ενέργειας.

Β13. α. Να γράψετε στο τετράδιό σας τρεις λέξεις/φράσεις που χρησιμοποιούνται με μεταφορική σημασία.
β. Να γράψετε από ένα συνώνυμο για τις παρακάτω λέξεις του κειμένου: αψεγάδιαστοι, προάσπιση, ηγεμονία, εντείνει, κατισχύει.
γ. Να γράψετε από ένα αντώνυμο για τις λέξεις του κειμένου: έλλειψη, γήρας, φθορά, οίκτος, απαξίωση.

Γ. Μια όψη του κοινωνικού ρατσισμού που εμφανίζεται συχνά στην εποχή μας είναι οι ποικίλες διακρίσεις σε βάρος ατόμων με ειδικές ανάγκες, γεγονός που τους στερεί θεμελιώδη δικαιώματα, όπως αυτό της ισότιμης ένταξης στο κοινωνικό σύνολο, της εργασίας, της φυσιολογικής και αξιοπρεπούς διαβίωσης. Σε μια ομιλία που πρόκειται να εκφωνήσετε σε εκδήλωση που διοργανώνει το σχολείο σας, αφού εξετάσετε πώς αντιμετωπίζει η κοινωνία μας τα άτομα με αναπηρία, να διερευνήσετε το ρόλο της πολιτιστικής δημιουργίας στη συνολικότερη καταπολέμηση του ρατσιστικού φαινομένου.